Akdamla, Şavşat
| Akdamla | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Akdamla Akdamla'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1608 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 103 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08790 |
Akdamla, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdamla'ın eski adı Türkçe kaynaklarda Çıkta / Çıhta olarak geçer.[3][4] Bu ad Gürcüce Çihta (ჩიხთა) veya Çihvta'dan (ჩიხვთა) gelir.[5] Bir Gürcü köyü olan Çihta'da Gürcü dili ve Gürcüce mevki adları bugüne kadar korunmuştur.[6][7]
Çihta'nın tarihi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte buradaki kule ya da kilise kalıntısı ile adının Gürcüce olması, köyün Osmanlı dönemi öncesi bir yerleşme olduğunu işaret etmektedir. Osmanlı Devleti'nin 16. yüzyılın ortasında ele geçirdiği Çihta, bu dönemde Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago sınırları içindeyi. Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Çihta'yı 93 Harbi'nde Ruslar ele geçirdi.
Rus idaresi sırasında Çihta, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasında yer alıyordu. 1886 nüfus sayımında Çihta (Чнхта) adıyla Cinali köyünün bir mahallesiydi. Bu tarihte Cinali köyünde 91 hanede 664 kişi yaşıyordu. Büyükçe bir yerleşim olan Çihta’da ise, 18 hane bulunuyordu. Köyde hane başına düşen ortalama kişi sayısı üzerinden mahallede yaklaşık 130 kişinin yaşadığı söylenebilir. Köyün nüfusu bu tarihte Gürcüler ve Türklerden oluşuyordu.[8]
Çihta köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Çihta, uzun süre Cinali (Ilıca) köyünün bir mahallesiydi. 1944 yılında "Çıkta" adıyla ayrı bir köy haline getirildi ve Şavşat kazasının Mirya nahiyesine bağlandı.[3][5] Nitekim Çihta 1945 genel nüfus sayımında “Çıkta” adıyla Çoruh vilayetinin Şavşat ilçesinin Mirya bucağının köylerinden biriydi ve nüfusu 384 kişiden oluşuyordu. Çihta veya Çıkta "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında Akdamla olarak değiştirildi.[10] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte uzun süre "Akdamla (Çıkta)" biçiminde resmî kayıtlarda kullanılmıştır.[11]
Akdamla köyünde günümüze ulaşan tek tarihsel yapı, Çihta Kulesi'dir. Kare planlı yapı (6x4 m), köyün kuzeyinde, deniz seviyesinden 2.210 metre yükseklikte, bir tepede yer alır. Günümüze yıkıntısı ulaşan yapının güneydoğu kısmında yuvarlak bir forma sahip olması, duvardan dışarı taşan bir kule veya kilisenin bir parçası olduğunu göstermektedir.[12] Nitekim 1890'ların başında Şavşeti bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze Çihta'da küçük bir kilisenin kalıntısından söz etmiştir.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Akdamla, Artvin il merkezine 105 km, Şavşat ilçe merkezine 37 km uzaklıktadır..[14] Köyün ortalama rakımı 2.000 metredir. Köyün başlıca geçim kaynağı tarımdır. Köyde mısır, fasulye, patates ve korunga ekilmekte, hayvancılık ve arıcılık yapılmaktadır. Orman köyü olan Akdamla’nın çevresi sarıçam göknar ladin ormanları ile kaplıdır. Akdamla köyü güneyinden Zuvareti Sırtı, kuzeyinden Zelketi Ormanı ve doğudan Sapacık Yaylası'yla çevrilidir.[4]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 104[2] |
| 2020 | 103[2] |
| 2019 | 108[2] |
| 2018 | 101[2] |
| 2017 | 76[2] |
| 2016 | 83[2] |
| 2015 | 96[2] |
| 2014 | 82[2] |
| 2013 | 96[2] |
| 2012 | 108[2] |
| 2011 | 112[2] |
| 2010 | 117[2] |
| 2009 | 116[2] |
| 2008 | 114[2] |
| 2007 | 123[2] |
| 2000 | 229[14] |
| 1990 | 371[14] |
| 1985 | 456[14] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Akdamla, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Akdamla Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "1950 Umumi Nüfus Sayımı" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
- ^ a b "Akdamla Köyü", Şavşat Belediyesi.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 95, ISBN 9786055708856.
- ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 425. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 192, ISBN 9789941912399". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 21.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 314, ISBN 9789941478178.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 284" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
- ^ a b c d "Akdamla Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.