Abritus Muharebesi
| Abritus Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gotlar Savaşı (248-253), MS 3. yüzyıldaki Roma-Gotlar Savaşları, Cermen-Roma savaşları ve Üçüncü Yüzyıl Krizi | |||||||
_-_Arte_Romana_-_Photo_Paolo_Villa_FO232047_ombre_gimp_bis.jpg) Romalılar ve Gotlar arasındaki savaşı tasvir eden kabartma. 250-260 yıllarına tarihlenen Ludovisi Savaşı lahitinin üzerindeki röleve. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Gotlar |
 Roma İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Cniva |
Decius (ölü) Herennius Etruscus (ölü) | ||||||
| Güçler | |||||||
| Bilinmiyor | Bilinmiyor | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor | Ağır | ||||||
Abritus Muharebesi,[1] aynı zamanda Forum Terebronii Muharebesi olarak da bilinir,[2] 251 yazında Roma'nın Moesia Inferior eyaletindeki Abritus (modern Razgrad) yakınında meydana gelmiştir. Romalılar ile Gotik kral Cniva'nın yönetimindeki Got ve İskit kabilelerinden oluşan bir federasyon arasında gerçekleşmiştir. Roma ordusu büyük bir yenilgiye uğradı ve Roma imparatorları Decius ve oğlu Herennius Etruscus savaşta öldürülmüştür. Yabancı bir düşman tarafından öldürülen ilk Roma imparatorları oldular. Bu, Roma İmparatorluğu'nun Cermen kabilelerine karşı uğradığı en kötü yenilgilerden biriydi ve Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus tarafından MS 9'daki Varus Muharebesi, 170'teki Roma İtalya'sının Marcomannic istilası ve 378'de Hadrianapolis Muharebesi ile eşdeğer olarak değerlendirir.
Yenilgi Roma için bir felaket olmuştur. İmparatorların ölümleri ülke içinde daha fazla siyasi istikrarsızlığa yol açtı; ve ordunun kaybedilmesi, sonraki yirmi yıl boyunca bölgeye barbar saldırılarının tekrarlanmasına yol açtı.
Yeni Roma imparatoru Trebonianus Gallus, Gotların ganimetleri ve esirleriyle birlikte evlerine dönmelerine izin vermek zorunda kalmıştır. Barbarlar 271 yılına kadar Roma topraklarından sürülmeyecekti.[3]
Yer
[değiştir | kaynağı değiştir]Abritus'un uzun zamandır tartışılan yerinin 1969 ve 1971 yıllarında T. Ivanov tarafından yapılan kazılardan sonra Razgrad şehrinin 1 km (0,62 mi) doğusunda olduğu düşünülmektedir.[4] Ancak son çalışmalar Beli Lom Nehri vadisinde, Dryanovets köyünün güneyinde, yerel olarak "Poleto" (Tarla) olarak bilinen yerin yakınında Abritus'un yaklaşık 15 km (9,3 mi) kuzeybatısında gerçekleştiğini göstermektedir.[5]
Bu, son Roma kampı olması gereken alanda arkeologlar ve yerel halk tarafından bulunan kılıçlar, kalkanlar, mızraklar, zırhlar ve hatta askeri çadır direkleri de dahil olmak üzere çok sayıda Roma sikkesi ve silahıyla kanıtlanmaktadır.[5] Örneğin, 1952'de Poleto'da, III. Gordianus'tan Decius'a kadar uzanan, yepyeni durumda yaklaşık 30 aurei içeren bir çömlek kabı bulunmuştur.[6]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
Decius'un 249'da tahta çıkmasından kısa bir süre sonra, barbar kabileler Roma'nın Dacia, Moesia Superior ve Moesia Inferior eyaletlerini işgal etti. Tuna'nın kuzeyindeki bölgede artan huzursuzluğa iki faktör katkıda bulundu. Birincisi, Decius'un selefi Philippus, İmparator I. Maximinus'ın 238'de başlattığı, bölgedeki saldırgan kabilelere yıllık yardım ödemelerine devam etmeyi ret etmiştir.[7] İkincisi ve daha önemlisi, İmparator Severus Alexander'ın zamanından bu yana sürekli yeni halk hareketleri yaşanmıştır.[8] Decius, 249'da Philippus'u tahttan indirmek için Tuna sınırından da birliklerini yanına almış olabilir. Muhtemelen yanında üç lejyon vardı: Carnuntum'dan Legio XIV Gemina, Singidunum'dan Legio IV Flavia Felix ve Viminacium'dan Legio VII Claudia ve/veya vexillationes.[9]
Ortaya çıkan askeri boşluk kaçınılmaz olarak işgalciler için cazip gelmiştir.[10]
250 yılında Cniva yönetimindeki bir kabile koalisyonu, muhtemelen iki kol halinde ilerleyerek Roma Tuna sınırını geçmiştir. Bunların sadece Gotlardan oluşup oluşmadığı pek olası değildir, dolayısıyla Yunan kaynaklarının onlara verdiği "İskitler" ismi (coğrafi bir tanım) daha uygun görünmektedir.[11] Cermen ve Sarmat kökenli diğer insanların (Bastarnae, Taifallar ve Hasdingian Vandalları gibi), belki de Romalı kaçakların da işgalcilere katılmış olması oldukça muhtemeldir.[12] Bu arada Carpi, Dacia'yı, doğu Moesia Superior'u ve batı Moesia Inferior'u işgal etmiştir.[13]
Cniva ordusunun ilk kolu, muhtemelen Argaith ve Gunteric şefleri liderliğindeki yaklaşık 20.000 kişilik bir müfreze, Marcianopolis'i kuşatmış ama görünüşe göre başarılı olamamıştır.[14] Daha sonra muhtemelen Philippopolis'i (şimdi Bulgaristan'da Plovdiv ) kuşatmak için güneye yönelmişlerdir. Cniva'nın bizzat Kral komutasındaki 70.000 kişilik ana kolu Oescus'ta Tuna Nehri'ni geçti ve ardından doğuya, Novae'ye yöneldi ve burada eyalet valisi (ve gelecekteki imparator) Trebonianus Gallus tarafından geri püskürtüldüler.[13][15] Daha sonra işgalciler Nicopolis ad Istrum'u yağmalamak için güneye yöneldiler; burada Decius onları yendi ama kesin bir sonuç elde edemedi.[16]
Bu ilk başarısızlıklardan sonra barbarlar Haemus dağı boyunca güneye doğru ilerlemişler ve Decius, Philippopolis'i kurtarmak için onları (muhtemelen Şipka Geçidi boyunca) takip etmiştir.[17] Bu sefer Decius'un ordusu Beroe /Augusta Traiana'da dinlenirken gafil avlanmıştır. Romalılar, ardından gelen Beroe Muharebesi'nde ağır bir yenilgiye uğradı. Decius, ordusunu kuzeydeki Oescus'a çekmek zorunda kaldı ve Cniva'ya Moesia'yı yağmalamak için yeterli zaman bıraktı ve sonunda 251 yazında, kısmen kendisini İmparator ilan eden komutanı Titus Julius Priscus'un yardımıyla Philippopolis'i ele geçirdi.[18] Görünüşe göre Priscus, Beroe'deki yenilgi haberini aldıktan sonra Gotların kendisini ve şehri bağışlayacağını düşünmüştü. Yanılmıştı ve muhtemelen şehir düştüğünde öldürülmüştü.[19] Daha sonra Cniva'nın bazı güçleri, aralarında birçok senatör rütbesinin de bulunduğu ganimet ve esirlerle yüklü olarak anavatanlarına dönmeye başladı.[17]
Bu arada Decius, Deksippos'a göre 80.000 kişiden oluşan yeniden düzenlenen ordusuyla, oğlu Herennius Etruscus ve general Trebonianus Gallus'un eşliğinde, işgalcileri yenmek ve ganimeti geri almak amacıyla geri dönmüştür. [20] Deksippos'a göre Decius, "kötü davranışları" nedeniyle bir yardımcı asker kuvvetini kaybetmiştir.[3] Arkeoloji, muharebede üç lejyonun varlığını ortaya çıkarmıştır.[9]
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]251 yılının Haziran,[21] Temmuz,[22] veya Ağustos[23] aylarında, Roma ordusu Abritus yakınlarında Cniva komutasındaki kuvvetlerle çatışmaya girdi. Savaşan kuvvetlerin gücü bilinmemektedir, ancak Cniva'nın kuvvetlerini üç birime ayırdığını ve bu parçalardan birinin bir bataklığın arkasına gizlendiğini biliyoruz.[24] Görünüşe göre Cniva yetenekli bir taktikçiydi ve çevredeki araziye çok aşinaydı.[25] Jordanes ve Aurelius Victor, Herennius Etruscus'un savaştan önce çıkan çatışmada okla öldürüldüğünü iddia ederler, ancak babası sanki oğlunun kaybının[26] önemi yokmuş gibi askerlerine hitap ediyordu. İddiaya göre, "Kimse yas tutmasın. Bir askerin ölümü Cumhuriyet için büyük bir kayıp değildir" dedi. Ancak diğer kaynaklar Herennius'un babasıyla birlikte öldüğünü belirtir.[27]
Decius'un güçleri başlangıçta rakiplerini ön cephede mağlup etmiş, ancak kaçan düşmanlarını bataklığa doğru takip ederek ölümcül bir hata yapmışlar ve orada pusuya düşürülmüşler ve Gotik füzelerin bombardımanı altında tamamen bozguna uğramışlardır. Ardından gelen muazzam katliam, Roma İmparatorluğu tarihindeki en feci yenilgilerden birine işaret eder.[24] Decius kaosun ve katliamın ortasında çamurun altına gömülerek ölmüş. Decius ve Herennius'un cesetleri asla bulunamamıştır.
Gotlar, Decius'un tonlarca altın sikke ve o zamandan beri Gotik bölgelerin birçok yerinde keşfedilen birçok silahtan oluşan hazinesini ele geçirmişlerdir.[28]
Zonaras[29] bunu canlı bir şekilde şöyle anlatır:
O, oğlu ve çok sayıda Romalı bataklığa düştü; hepsi orada telef oldu, çamurla kaplandıkları için cesetleri bulunamadı.
6. yüzyıldan kalma Bizans bilgini Zosimus da Decius'un birliklerinin toplu katliamını ve pagan imparatorun düşüşünü şöyle anlatmıştır: "Dolayısıyla bilinmeyen bir yere dikkatsizce ilerleyen o ve ordusu çamura saplandı ve bu dezavantaj altında Barbarların füzeleriyle o kadar saldırıya uğradılar ki hiçbiri sağ kurtulamadı. Böylece mükemmel imparator Decius'un hayatı sona erdi."
4. yüzyıldan kalma bir erken Hıristiyan ve Roma İmparatoru I. Konstantin'in danışmanı Lactantius, imparatorun ölümünü şu şekilde tanımlamıştır:[30]
Aniden barbarlar tarafından kuşatıldı ve ordusunun büyük bir kısmıyla birlikte öldürüldü; mezar törenleriyle de onurlandırılamazdı, ancak soyulmuş ve çıplak bir şekilde vahşi hayvanlar ve kuşlar tarafından yutulmak üzere yatıyordu; bu, Tanrı'nın düşmanı için uygun bir sondu.
D. S. Potter, Zosimus'un[31] Decius'un ordusunu Gotik tuzağa düşürmek için Romalıların düşmanlarıyla komplo kurduğu iddia edilen Treboniannus Gallus hakkındaki hikayesini ret eder çünkü daha sonra parçalanmış Roma lejyonlarının saflarından çok sayıda askerin kaybeden imparatoru hain olarak ilan etmesi imkansız görünüyor. Gallus'un ihanetine karşı bir diğer güçlü nokta ise Roma'ya döndükten sonra Decius'un küçük oğlu Hostilian'ı evlat edinmesidir.[27][32]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Decius'un ölümü üzerine imparator olan Gallus, baskı altında Gotlarla, ganimetlerini ellerinde tutmalarına ve Tuna'nın diğer tarafındaki evlerine dönmelerine izin veren bir anlaşma imzalamıştır. Gotların Roma topraklarına saygı gösterme sözü karşılığında yıllık haraç ödemeyi kabul etmesi de mümkündür.[33] Bu aşağılayıcı antlaşma, yıkıcı etkileriyle Siprianus vebasının yayılması ve Sasani istilalarıyla Doğu'da ortaya çıkan kaotik durum, Gallus'un daha sonraki Romalı tarihçiler arasında çok kötü bir üne sahip olmasına neden oldu. Ancak D. S. Potter, Abritus'taki yenilgiden önce durumun, mevcut Roma kuvvetlerinin istilaları yönetemeyecek kadar ciddi olmadığını öne sürüyor. Bu nedenle olayların felaketle sonuçlanmasının sorumlusu Decius'un kötü davranışıdır.[34] Her halükarda Gallus'un Gotlardan bir an önce kurtulmaktan başka seçeneği yoktu.[17]
271 yılında İmparator Aurelian Gotları kesin olarak mağlup etti ve savaşta krallarını Cannabaudes öldürdü. İsim benzerliğine bakılırsa bu kralın Abritus'ta Decius'u mağlup eden Kral Cniva ile örtüştüğü düşünülebilir.[35]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ This seems to be the correct spelling. See Barrington Atlas of the Greek and Roman World, map 22. Also see title in Ivanov and Stojanov 1985
- ^ Also spelled Trebonii. The uncertainty of the spelling comes from the imperfect transcribing of the Latin place-name into the Greek text ("Grekçe: τῷ λεγομένῳ φόρῳ Θεμβρωνίῳ") of George Syncellus
- ^ a b de Blois 2017, s. 47.
- ^ Ivanov and Stojanof 1985, p. 1
- ^ a b Archaeologists identify battlefield of 251AD Roman-Goth battle of Abritus near Bulgaria's Dryanovets 26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Archaeology in Bulgaria
- ^ "The Battle of Abrittus, the Imperial Treasury and Aurei in Barbaricum, Numismatic Chronicle 173, 2013, p 159". 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ Southern 2001, p. 347
- ^ Potter 2004, p. 244
- ^ a b "The Battle of Abrittus, the Imperial Treasury and Aurei in Barbaricum, Numismatic Chronicle 173, 2013, p 161". 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ Southern 2001, p. 222. Wolfram 1988, p. 45
- ^ D. S. Potter prefers to call them "Scythians", since the 4th century "Goths" cannot be easily connected with their supposed ancestors 100 years above. See Potter 2004, p. 246
- ^ Potter 2004, p. 245. He suggest that, since the name Cniva doesn't appear in the fictionalized genealogy of Gothic kings by Jordanes, the latter found it in a genuine 3rd century source.
- ^ a b The Cambridge Ancient History, vol XII, 38
- ^ Potter 2004, p. 46 and, in more detail, Wolfram 1988, pp. 45,397. Although Jordanes (Getica, 91) places these chieftains under the command of Cniva's predecessor (a certain Ostrogotha), Wolfram and other scholars argue that it is plausible to regard their campaign as part of Cniva's invasion
- ^ Jordanes, par.101.
- ^ Bird 1994, p. 129
- ^ a b c Wolfram 1988, p. 46
- ^ Wolfram 1988, p. 46, suggests summer of 250 as the date of the fall of Philippopolis and spring of 251 as the earliest date for the beginning of Cniva's returning to his base
- ^ Southern 2001, p. 222. Bird 1994, p. 129
- ^ de Blois 2017.
- ^ Potter 2004, p. 243. Gallus saw to the deification of Decius on June 24, 251
- ^ Herwig Wolfram, Die Goten und ihre Geschichte, C. H. Beck Verlag, München, 2001, p. 33. 3-406-44779-1
- ^ Southern 2001, p. 308. She conjectures August as the date of Herennius Etruscus proclamation to the rank of Augustus, then the battle could not take place before that point
- ^ a b Potter 2004, p. 246
- ^ Wolfram 1988, p. 45
- ^ Jordanes, par.103. Aurelius Victor, par.29
- ^ a b Potter 2004, p. 247
- ^ "The Battle of Abrittus, the Imperial Treasury and Aurei in Barbaricum, Numismatic Chronicle 173, 2013, p. 151". 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ Zonaras, 12.20, a free translation of the following Greek text: "καὶ αὐτός τε σὺν τῷ υἱῷ καὶ πλῆθος τῶν ̔Ρωμαίων ἐνεπεπτώκει τῷ τέλματι, καὶ πάντες ἐκεῖσε ἀπώλοντο, ὡς μηδὲ τὰ σώματα αὐτῶν εὑρεθῆναι, καταχωσθέντα τῇ ἰλύϊ τοῦ τέλματος"
- ^ Lactantius, chapter 4
- ^ Zosimus, 1.25
- ^ Southern 2001, p. 308
- ^ Southern 2001, p. 76
- ^ Potter 2004, p. 245
- ^ Southern 2001, p. 116, 225
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Birincil kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aurelius Victor, De Caesaribus, par. 29.4–5 in Liber de Caesaribus of Sextus Aurelius Victor, critical edition by H. W. Bird, Liverpool University Press, 1994, 0-85323-218-0
- Deksippos, Scythica, (fragments of a lost work which is the main known source of all later Roman and Byzantine historians and chronographers), in Die Fragmente der griechischen Historiker, entry 100, ed. Felix Jacoby, Brill Academic Publishing, 2001
- George Syncellus, Chronographia (Orta Çağ Yunancası: Ἐκλογή χρονογραφίας), in Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, ed. Dindorf, Weber, Bohn, 1829
- Jordanes, Getica, par. 101–103 from The Gothic History of Jordanes (English Version), ed. Charles C. Mierow, Arx Publishing, 2006, 1-889758-77-9
- Lactantius, De mortibus persecutorum, from Christian Classics Ethereal Library
- Zonaras, Epitome historiarum (Orta Çağ Yunancası: Ἐπιτομή ἰστοριῶν), book 12, in Patrologia Graeca, ed. J. P. Migne, Paris, 1864, vol 134
- Zosimus, Historia Nova (Orta Çağ Yunancası: Νέα Ἰστορία), book 1, in Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, ed. Bekker, Weber, Bonn, 1837
İkincil kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bowman A. K., Garnsey P., Cameron A. (ed.). The Cambridge Ancient History - vol XII The Crisis of Empire, Cambridge University Press, 2005. 0-521-30199-8
- de Blois, Lukas (2017). "Invasions, Deportations, and Repopulation: Mobility and Migration in Thrace, Moesia Inferior, and Dacia in the Third Quarter of the Third Century AD". Hekster, Olivier (Ed.). The Impact of Mobility and Migration in the Roman Empire. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-33477-9.
- Ivanov Teofil and Stojanof Stojan. ABRITVS: Its History and Archaeology, Cultural and Historical Heritage Directorate, Razgrad, 1985
- Potter, David S. The Roman Empire at Bay AD 180–395, Routledge, 2004. 0-415-10058-5
- Southern, Pat. The Roman Empire from Severus to Constantine, Routledge, 2001. 0-415-23943-5
- Stillwell, Richard (ed.). Princeton Encyclopedia of Classical Sites, 1976: 7 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Abrittus (Razgrad), Bulgaria"
- Talbert Richard J. A. (ed.). Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton University Press, 2000. 0-691-03169-X
- Wolfram, Herwig. History of the Goths (transl. by Thomas J. Dunlap), University of California Press, 1988, 0-520-06983-8