Cevizlik, Ardanuç
| Cevizli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Cevizli Cevizli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 12,9 km² |
| Rakım | 1364 m |
| Nüfus (2019) | |
| • Toplam | 81 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08300 |
Cevizli, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Anakert'tir. Köyün merkezi Artvin kentine 55 km, Ardanuç kasabasına 20 km uzaklıktadır.
Köyün eski adı
Günümüzde Cevizli adını taşıyan köyün bilinen eski adı Anakert ya da Anakerd’dir. Gürcüce Anakerti (ანაკერტი) olarak bilinen köyün adı Türkçede Anagert ya da Anagerd olarak geçer.[4] Nitekim Osmanlıca Anakerd (آناكرد) olarak yazılır.[5] 93 Harbi’nde bölgeyi ele geçiren Ruslar 1886 tarihli kayıtlarda Anakerti’n adını Anakert (Анагерт) olarak kaydetmişlerdir.[6] Anakert'in adı 1925’te Cevizli olarak değiştirildi. Bununla birlikte Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Anağert olarak verilmiştir.[7]
Tarihçe
Klarceti bölgesindeki eski yerleşmelerden biri olan Anakert’in kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Ancak adı 5. yüzyıldaki olaylarda geçer. Gürcü kralı III. Bakur (5. yüzyıl) Prens Varsken'i Anakert'te cezalandırmıştır.[8] Anakert’in yer aldığı bölge Gürcülerin yönetimindeyken 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi. Aynı yüzyılda adı Anakerti olarak kilise kayıtlarında da geçer. Gürcü tarihçi ve coğrafyacı Vahuşti (1696–1757) Anakerti’den “büyük ve güzel bir köy” olarak söz etmiştir.[9] Osmanlılar Tao-Klarceti bölgesini tamamen ele geçirince bu topraklarda Çıldır Eyaleti’ni kurdular. 16. yüzyılın sonlarında Anakerti Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrirde Penek (Panaki) livasına içinde bir köy olarak anılmaktadır.[8]
Uzun süre Osmanlıların yönetiminde kalan Tao-Klarceti bölgesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Anakerti’de 59 hanede 330 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[6][9] 1904 yılında bölgeyi dolaşan Niko Marr, Anakerti vadisinde kayalık bir alanda kilise olduğu tahmin edilen yapı kalıntısıyla karşılaşmıştı.[10]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Anakerti 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti güçleri de Klarceti bölgesini ele geçirdi ve 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Anakerti Türkiye sınırları içinde kaldı.[11] 1922 nüfus cetveline göre Anakerti’de 88 hanede 398 kişi yaşıyordu.[4] 1926 tarihli nüfus tahririne göre köyün nüfusu 75 hanede yaşayan 376 kişiden oluşuyordu.[12]
Tarihsel yapılar
Anakerti’de bir köy kilisesi ile bir kulenin varlığı bilinmektedir. Tamamen yıkılmış olan köy kilisesi, köyün merkezinin 500 metre güneydoğusunda bulunmaktadır. Köyün merkezinin 500 metre kuzeyinde bulunan kule ise, 14 × 5,5 metre ebatlarında küçük bir yapıdır. Duvarları yaklaşık bir metre kalınlığında olan kuleden geriye yıkıntılar kalmıştır.[13]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 1922 | 398[14] |
Kaynakça
- ^ Albayrak, Leman (2014). "Aşağıırmaklar Köyü'nün Coğrafi Etüdü (YL Tezi)". Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. tez.yok.gov.tr. s. 76.
- ^ "Cevizli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ "Artvin Ardanuç Cevizli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 56, ISBN 9786055708856.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 115.
- ^ a b "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 12.
- ^ a b Kartlis Tshovreba Arkeoloji ve Yer Adları Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 31, ISBN 9789941158964.
- ^ a b Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 25, ISBN 9789941485244.
- ^ Niko Mar, Şavşeti ve Klarceti Seyahati Günlükleri (Gürcüce), 2015, Batum, s. 246, ISBN 9789941434112.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 141, ISBN 9789944197526.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 128, 290, ISBN 9789941478178.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.