Yeşilkaya, Şenkaya
| Yeşilkaya | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Yeşilkaya Yeşilkaya'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 74 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Yeşilkaya, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallenin eski adı Mitendieri'dir (მიტენდიერი). Gürcü dilinden geçmiş olan bu yer adı, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Mitendiyer (متندی یر) olarak kaydedilmiştir.[4]
Mitendieri köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Osmanlılar Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin kale sandığı ve 20. yüzyılın ikinci yarısında yıkılmış olan Mitendieri Kilisesi o dönemden kalmış olmalıdır.[5][6]
Mitendieri, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Oltu sancağının Kop (Kvabi) nahiyesine bağlı bir köydü. Bu tarihteki nüfusu 21 Hristiyan haneden oluşuyordu. Mitendieri köyü, Osmanlı idaresinin 1835 yılında askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği sırada Çıldır Eyaleti'nin Oltu sancağına bağlıydı ve 12 hanede 47 erkek tespit edilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Mitendieri köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 94 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Mitendieri köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresince Mitender (Митендеръ) olarak kaydedilmiş olan köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köydeki 10 hanede, 27'si erkek ve 22'si kadın olmak üzere 49 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[8] Mitender köyünün nüfusu 1896 yılında 56 kişiye, 1906 yılında ise 144 kişiye yükselmiştir.[9]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1907 yılında Örtülü köyünden batı yönünde yola çıktıklarını, tehlikeli bir yolu izleyerek Mitendieri denilen bir mezaraya indiklerini yazmıştır. Ancak Takaişvili küçük bir dere kıyısındaki kilise kalıntısını kale olarak tarif etmiş, kireçtaşından inşa edilmiş olan bu yapıdan iri taşların alınmış olduğunu belirtmiştir. Yazar ve maiyeti buradan Timur-Kışla mezrasına geçmiştir.[5]
Mitendieri köyü, 1935 genel nüfus sayımında "Mitürdir" adıyla Kars vilayetininin Sarıkamış kazasının Bardız nahiyesine bağlıydı ve köyde 314 kişi yaşıyordu.[10] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Bardız nahiyesi ve köy bu kazaya bağlandı. 1950 genel nüfus sayımında "Mitindir" diye kaydedilmiş olan köy, Şenkaya kazasının merkez nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 397 kişiden oluşuyordu.[11] Mitendieri veya Mitindir Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yeşilkaya olarak değiştirilmiştir.[12] Yeşilkaya köyünün nüfusu 1965 yılında 460 kişide oluşuyor ve bu nüfus içinde 189 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Yeşilkaya köyünde varlığı bilinen bir kilise ile iki kale dışında, bir kayaya oyulmuş ve birbiriyle bağlantılı yedi mağara bulunmaktadır. Mitendieri Mağaraları olarak bilinen bu komplekse bir mağara kilise, diğerleri depo olarak kullanılmıştır. Bir mağaranın kilise olarak kullanılmış olması, bu kompleksin Osmanlı dönemi öncesinden kaldığını göstermektedir.[14]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 172 km, Şenkaya ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.[16][17] Mahalle, Şenkaya'nın güneybatısında olup, bir köy yoluyla doğrudan ilçe merkezine bağlıdır.[18]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 74[1] |
| 2021 | 86[1] |
| 2020 | 95[1] |
| 2019 | 97[1] |
| 2018 | 96[1] |
| 2017 | 87[1] |
| 2016 | 90[1] |
| 2015 | 95[1] |
| 2014 | 93[1] |
| 2013 | 83[1] |
| 2012 | 90[2] |
| 2011 | 91[2] |
| 2010 | 84[2] |
| 2009 | 88[2] |
| 2008 | 91[2] |
| 2007 | 99[2] |
| 2000 | 167[2] |
| 1990 | 223[19] |
| 1985 | 313[20] |
| 1965 | 460[21] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Yeşilkaya Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yesilkaya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 602". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 39". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 7. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 77, 82. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 717". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 283.
- ^ 1950 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1954, s. 174.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 726". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 8. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Yeşilkaya Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.