Yelkıran, Şenkaya
| Yelkıran | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Yelkıran Yelkıran'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 42 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Yelkıran, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallenin eski adı Mohrili'dir. 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Mohril veya Mohrel, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Muhrul (موخرول) olarak geçer. Bu yer adı zaman içinde Merhil ve Mirhel'e dönüşmüştür.[4][5]
Mohrili köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan Osmanlı tahrir defterine göre Mohrel köyü Ardahan-i Büzürg livasının Penek (Bana) nahiyesine bağlıydı ve köyde 51 Hristiyan hane yaşıyordu.[6]
Yaklaşık yirmi beş yıl sonra Muhrul olarak kaydedilmiş olan köy, Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasına bağlı Penek nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyün nüfusu 25 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar ve darı tarımı ile şarapçılık ve arıcılık yapılıyor, koyun besleniyordu.[7]
Mohrili, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyde 7 hanede 19 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Mohrili köyünün nüfusunun yaklaşık 38 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[4]
Mohrili köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Muhrel (Мухрель) adıyla kaydettiği köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 yılındaki nüfus tespitinde köydeki 3 hanede, 9'u erkek ve 7'si kadın olmak üzere 16 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamını Kaskanlı aşiretinden Kürtler oluşturuyordu. Muhrel köyü, 13 köyden oluşan Kaşkanlı idari biriminin (Касканлинское общество курдов) yönetsel merkeziydi. Bu idari birimdeki 94 hanede, 292'si erkek ve 294'ü kadın olmak üzere 586 kişi yaşıyordu.[8] Eznos köyünün nüfusu 1896 yılında 23 kişi, 1906 yılında ise 42 kişi olarak tespit edilmiştir.[9]
Muhrel köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Merhil" (مرخیل) adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[10] 1940 genel nüfus sayımında "Mirhil" olarak kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 73 kişiden oluşuyordu.[11] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Kosor nahiyesi ve Mirhil köyü bu kazaya bağlandı. Mohrili veya Mirhil Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yelkıran olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Yelkıran köyünde 62 kişi tespit edilmişti ve bu nüfus içinde 11 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 166 km, Şenkaya ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[15] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Akşar Mahallesi'nde, 4,2 km.lik bir köy yoluyla ulaşmktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 42[1] |
| 2021 | 55[1] |
| 2020 | 50[1] |
| 2019 | 59[1] |
| 2018 | 45[1] |
| 2017 | 47[1] |
| 2016 | 43[1] |
| 2015 | 39[1] |
| 2014 | 43[1] |
| 2013 | 36[1] |
| 2012 | 33[2] |
| 2011 | 35[2] |
| 2010 | 36[2] |
| 2009 | 37[2] |
| 2008 | 45[2] |
| 2007 | 45[2] |
| 2000 | 35[2] |
| 1990 | 63[17] |
| 1985 | 46[18] |
| 1965 | 62[19] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Yelkıran Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yelkiran, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 563". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 86. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s 342; III. cilt (1958): s. 563". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş İstatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 703". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 730". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Yelkıran Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.