Beykaynak, Şenkaya
| Beykaynak | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Beykaynak Beykaynak'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 75 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Beykaynak, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Beykaynak köyünün eski adı Türkçe kaynaklarda Pertevan, Pertvan ve Pertuvan (پرتوان) olarak geçer.[4] Bu yer adı Türkçeye Gürcüce Pertevani'den (ფერთევანი) girmiş olmalıdır. Gürcücede "vani" (ვანი) ev, barınak gibi anlamlara gelir.[5]
Pertevan köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün bugünkü sınırları içinde bulunan kale ile yıkılmış kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Pertevan köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasının Kamhis nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyün nüfusu 29 haneden oluşuyordu. Köydeki 8 hane Müslüman olmuştu ve 21 hane ise Hristiyan olarak kaldığı için ispenç vergisi ödüyordu. Pertevan köyünde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor ve domuz besleniyordu.[7] 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan mufassal defterde ise köyde 25 Hristiyan hane kaydedilmiştir.[8]
Osmanlı idaresinin 1835 yılında vergi belirleme ve askere alma amacıyla gerçekleştirdiği nüfus tespitinde köyde 11 hanede 32 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Pertevan köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 64 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Pertevan köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresince Pertevan (Пертеванъ) biçiminde kaydedilmiş olan köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köydeki 11 hanede, 68'i erkek ve 52'si kadın olmak üzere 120 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmişti.[10]
Pertevan, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre ise, Erzurum vilayetinin Oltu kazasına bağlı Kosor nahiyesinin bir köyüydü.[11] 1940 genel nüfusu sayımında "Pertuvan" olarak kaydedilmiş,ş olan köy, aynı kazanın Kömürlü nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 338 kişiden oluşuyordu.[12] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca Kömürlü nahiyesi ve Pertevan köyü bu kazaya bağlandı. Pertevan Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Beykaynak olarak değiştirilmiştir.[13] Beykaynak köyünde 1965 yılında 463 kişi yaşıyor ve sadece 155 kişi okuma yazma biliyordu.
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 158 km, Şenkaya ilçe merkezine 44 km uzaklıktadır.[15][16] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeybatısında olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Uğurlu, Susuz ve Deliktaş mahalleleri üzerinden Paşalı Mahallesi'nde 15,5 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 75[1] |
| 2021 | 83[1] |
| 2020 | 82[1] |
| 2019 | 75[1] |
| 2018 | 95[1] |
| 2017 | 73[1] |
| 2016 | 80[1] |
| 2015 | 92[1] |
| 2014 | 107[1] |
| 2013 | 75[1] |
| 2012 | 79[2] |
| 2011 | 78[2] |
| 2010 | 82[2] |
| 2009 | 73[2] |
| 2008 | 89[2] |
| 2007 | 94[2] |
| 2000 | 224[2] |
| 1990 | 434[18] |
| 1985 | 532[19] |
| 1965 | 463[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Beykaynak Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Beykaynak, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 578". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.
- ^ "ვანი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 4 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 51. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 366; III. cilt (1958), s. 578". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 86. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 744". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 740". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Beykaynak Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Beykaynak to Erzurum". Beykaynak to Erzurum. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ "Beykaynak to Paşalı". Beykaynak to Paşalı. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.