Vezirköprü: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
k Şablon güncelleme |
||
30. satır: | 30. satır: | ||
| website = |
| website = |
||
}} |
}} |
||
'''Vezirköprü''' ya da eski adıyla '''Gedegra''' ({{ |
'''Vezirköprü''' ya da eski adıyla '''Gedegra''' ({{Dil|ota|کده غره|dil_adı=e}}), [[Samsun]] ilinin bir [[ilçe]]si. |
||
Vezirköprü, Samsun iline bağlı 2007 yılı verilerine göre nüfusu 25,852 olan bir ilçedir. Köyleri ile birlikte 107,868'e ulaşmaktadır. Vezirköprü’nün Samsun’a uzaklığı 110 km dir. İlçe kabaca 35° 48’ – 35° 01’ doğu boylamları ile 41° 00’ – 41° 19’ kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. İlçe, kuzeyden Alaçam ve Sinop'un Durağan, kuzeydoğuda Bafra, doğuda Havza, güneybatıda Çorum'un Osmancık ve batıda Sinop'un Saraydüzü ilçeleriyle çevrilidir. |
Vezirköprü, Samsun iline bağlı 2007 yılı verilerine göre nüfusu 25,852 olan bir ilçedir. Köyleri ile birlikte 107,868'e ulaşmaktadır. Vezirköprü’nün Samsun’a uzaklığı 110 km dir. İlçe kabaca 35° 48’ – 35° 01’ doğu boylamları ile 41° 00’ – 41° 19’ kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. İlçe, kuzeyden Alaçam ve Sinop'un Durağan, kuzeydoğuda Bafra, doğuda Havza, güneybatıda Çorum'un Osmancık ve batıda Sinop'un Saraydüzü ilçeleriyle çevrilidir. |
Sayfanın 15.32, 27 Mayıs 2019 tarihindeki hâli
Vezirköprü | |
---|---|
İlçenin Samsun'daki konumu | |
İlçe sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
İl | Samsun |
Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Yunus Emre Altıner |
• Belediye başkanı | İbrahim Sadık Edis (AK Parti) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 1.713 km² |
Rakım | 330 m |
Nüfus (2018) | |
• Toplam | 95,569 |
• Kır | - |
• Şehir | - |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
Posta kodu | 55900 |
İl alan kodu | 362 |
İl plaka kodu | 55 |
Vezirköprü ya da eski adıyla Gedegra (Osmanlıca: کده غره), Samsun ilinin bir ilçesi.
Vezirköprü, Samsun iline bağlı 2007 yılı verilerine göre nüfusu 25,852 olan bir ilçedir. Köyleri ile birlikte 107,868'e ulaşmaktadır. Vezirköprü’nün Samsun’a uzaklığı 110 km dir. İlçe kabaca 35° 48’ – 35° 01’ doğu boylamları ile 41° 00’ – 41° 19’ kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. İlçe, kuzeyden Alaçam ve Sinop'un Durağan, kuzeydoğuda Bafra, doğuda Havza, güneybatıda Çorum'un Osmancık ve batıda Sinop'un Saraydüzü ilçeleriyle çevrilidir.
Vezirköprü’nün diğer şehir merkezlerine ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır.
Vezirköprü ilçesi, Orta Karadeniz Bölümü'nde, Kuzey Anadolu Dağları'nın ikinci sırasının Aşağı Kızılırmak vadisi çevresine rastlayan (Kuzey Anadolu Dağları'nın ilk sırasını oluşturan dağların orta kesimlerinde, doğusunda Canik Dağları, batısında Küre ve İsfendiyar Dağları'nın bulunduğu saha) kıyı ardı kesiminde yer almaktadır. Vezirköprü Türkiye'de en fazla köye sahip ilçe olup, Samsun'un en büyük beşinci ilçesidir. Samsun merkezden sonra Samsun ilindeki beşinci büyük nüfus yerleşimine sahiptir. Merkez nüfusu görece düşük olup, nüfusun çoğu kırsal kesimde toplanmıştır.
Tarihçe
Vezirköprü'nün tarihi Hititlere (M.Ö. 2000 - M.Ö. 700) kadar uzanmaktadır. İlk şehir, Hititler tarafından şimdiki ilçe merkezinin 2,5 km kadar uzağına ilk defa kurulmuştur. Son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar neticesinde Hititlerin kutsal kenti Nerik' in Vezirköprü'de olduğu düşünülmektedir. Oymaağaç mahallesindeki höyükte yapılan kazılarda önemli tarihî eserlerin yanı sıra Karadeniz Bölgesi'nde ilk defa çivi yazısı ile yazılmış tablet parçaları bulunmuştur. Ayrıca bu tablet parçalarının üzerinde kutsal şehir Nerik ifadeli mühürlerin işlendiği fark edilmiştir. Bu da bu bölgenin önemini yükseltmektedir. Arkeologlar, parçaların bulunduğu yerin Nerik kentinin yerleştiği yer olduğunu kuvvetle düşünmekte ve bu amaçla kazıları özenle sürdürmektedirler. Bulunan tüm parçalar Samsun'da müzede sergilenmektedir.
M.Ö. 1200 yıllarında bu yöre Frigya hâkimiyeti ve Paflagonya idaresine girmiştir. Daha sonra burası Büyük İskender tarafından ele geçirilmiştir.
Frigyalıların akınları ile yıkılan şehri ikinci kez Bizanslılar kurmuştur. O zamanki adı Fezimon yahut Teakliodiopolis'dir. İlçede Bizanslılar döneminden kalma sütün ve sütün başlıkları bulunmuştur. O dönemde çevredeki en zengin kent olduğu bu gün görülen büyük bina harabelerinden anlaşılmaktadır.
Selçukluların Bizanslılarla yaptığı savaşlarda Vezirköprü tekrar harabeye dönmüştür. Daha sonra Danişmentlilerin eline geçen ilçe Haçlı Seferleri nedeniyle inşa edilememiştir. Ancak Sultan Mesut 1160 yılında kasabaya Gadegara adıyla üçüncü kez yeniden kurmuştur.
Vezirköprü 1695 yıllarındaki Celâlî isyanları sırasında sık sık baskına uğramış ve kasaba yağmalanıp yıkılmıştır. Bu nedenle insanlar kalelere sığınma ihtiyacı duymuş, Taşkale ve Toprakkale olmak üzere iki kale yapılmıştır. Şimdi bu kale yıkıntıları üzerinde kurulan mahalleler aynı adlarla anılmaktadır. Celâlî isyanlarından sonra Köprülü Mehmet Paşa ilçedeki yıkılmış yapıları tamir ettirmiş ve ayrıca yeni eserler de yaptırmıştır. İskelet olarak bugünkü durumu o zamandan kalmadır. İdarî bakımdan Sivas Beyler Beyliği'ne bağlı Amasya Mutassarrıflığı içinde olan Vezirköprü; 1925 yılına kadar Amasya'ya bağlı bir ilçe iken 1925 yılında Samsun iline bağlanmıştır. Mehmet Paşa, sadaret zamanında da ilçe Vezirköprüsü adını almıştır. İlçenin günümüzdeki adı daha kısaltılmış olarak Vezirköprü'dür.
1892'deki yönetsel bölümünde Canik Sancağı, Trabzon vilayetine bağlıydı. Bu dönemde Trabzon vilayetini merkez sancağı, Canik, Lazistan ve Gümüşhane sancakları oluşturuyordu.
Canik sancağının toplam sekiz kazası sırası ile şunlardı: Merkez, Bafra, Ünye, Fatsa, Terme ve Çarşamba. Ladik, Vezirköprü ve Havza bu dönemde Sivas vilayeti sınırları içerisinde idi. Canik Sancağı, 1896 ve 1903' teki yönetsel bölünmelerde de 1892'deki konumunu korudu.
İklim
Karadeniz Bölgesinde olmasına rağmen Kızılırmak vadisi boyunca Akdeniz iklimi özelliğini göstermektedir. Daha çok kışları soğuk geçip, yaz kuraklığı karakteristiktir.
Vezirköprü, iklim koşulları bakımından kıyı kuşağının nemli ılıman iklim tipi ile iç kesimlerin karasal iklim tipi arasında, geçiş kuşağının kendine özgü termik ve nemlilik özellikleriyle ayrılmakta; Kışları kıyıya göre daha soğuk (Ocak ayı ortalama sıcaklık. 2,5 C.), yazlarda daha sıcak geçmektedir.(Ağustos ayı aylık sıc.ort. 22,3 C). Daha güneyde ve iç kesimde yer alan Merzifon yöresi iklim koşullarına yakınlık göstermektedir. Çevre yüksek alanlara gidildikçe sıcaklıkların azaldığı, düzenli don olaylarıyla kış mevsiminin etkili olduğu görülmektedir. Uzun yıllık ortalamalara göre yıllık yağış miktarı 500 mm.'nin üzerinde bulunmakta (527 mm.), çevre yüksek kesimlerde yağış artışıyla birlikte kar şeklinde yağışların da etkili olduğu görülmektedir. Yıl içinde yağışların mevsimlere göre dağılışı belirgin bir ilkbahar maksimimu (% 35,5) göstermekte; yaz yağışları % 18,6 oranına erişmekte, artan buharlaşmalar sonucu yaz kuraklığı etkili olmaktadır.
Nüfus
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1927[2] | 34.654 | 5.440 | 29.214 |
1935[3] | 39.696 | 5.624 | 34.072 |
1940[4] | 41.199 | 5.621 | 35.578 |
1945[5] | 46.532 | 5.497 | 41.035 |
1950[6] | 52.308 | 6.171 | 46.137 |
1955[7] | 56.417 | 6.802 | 49.615 |
1960[8] | 62.304 | 8.224 | 54.080 |
1965[9] | 69.066 | 9.431 | 59.635 |
1970[10] | 73.911 | 10.132 | 63.779 |
1975[11] | 79.173 | 11.705 | 67.468 |
1980[12] | 88.921 | 13.482 | 75.439 |
1985[13] | 98.345 | 18.373 | 79.972 |
1990[14] | 102.503 | 20.633 | 81.870 |
2000[15] | 106.139 | 23.211 | 82.928 |
2007[16] | 107.868 | 25.852 | 82.016 |
2008[17] | 106.580 | 25.894 | 80.686 |
2009[18] | 105.890 | 26.724 | 79.166 |
2010[19] | 105.447 | 27.234 | 78.213 |
2011[20] | 104.317 | 27.987 | 76.330 |
2012[21] | 102.212 | 28.807 | 73.405 |
2013[22] | 101.715 | 101.715 | veri yok |
2014[23] | 99.904 | 99.904 | veri yok |
2015[24] | 97.815 | 97.815 | veri yok |
2016[24] | 97.023 | 97.023 | veri yok |
2017[24] | 95.608 | 95.608 | veri yok |
2018[24] | 95.569 | 95.569 | veri yok |
2019[24] | 95.097 | 95.097 | veri yok |
2020[24] | 94.360 | 94.360 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Kaynakça
- ^ http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198958
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Vezirköprü Nüfusu - Samsun". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Samsun Vezirköprü Nüfusu". nufusune.com.
Bibliografya
Arslan, A., N. İğci, B. Kıvrak, Geçmisten Günümüze Vezirköprü. Vezirköprü 2008.
Bekker-Nielsen, T. '350 years of research on Neoklaudiopolis (Vezirköprü)' Orbis Terrarum 11 (2012-13) 3-31.
Bekker-Nielsen, T., R. Czichon, C. Høgel, B. Kıvrak, J.M. Madsen, V. Sauer, S.L. Sørensen, K. Winther-Jacobsen, Neoklaudiopolis antik kenti (Vezirköprü, Samsun ili): tarihsel ve arkeolojik rehber. Istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2015.
Dış bağlantılar
- Vezirköprü Tanıtım Sitesi
- Vezirköprü Kaymakamlığı resmi sitesi
- Vezirköprü tarihçesi
- Nerik (Almanca)
- sdu.dk/halys (İngilizce)