Yılbaşı arifesi
| Yılbaşı arifesi | |
|---|---|
,_brightened.jpg) | |
| Diğer adı |
|
| Kutlayanlar | Tüm dünyadan insanlar |
| Türü | Uluslararası |
| Önemi | Miladi takvimin son günü |
| Tarih | 31 Aralık |
| Sıklık | Her yıl |
| Bağlantılı günler | Yılbaşı |
Yılbaşı arifesi veya Yılbaşı gecesi, Miladi takvimin son günü olan 31 Aralık tarihinde kutlanan bir gündür. Birçok ülkede dans edilerek, yenilerek, içilerek ve havai fişeklerin izlenmesi veya yakılmasıyla kutlanır. Bazı Hıristiyanlar ise bir gece ayinine katılırlar. Kutlamalar genellikle gece yarısından sonra Yılbaşı olarak bilinen 1 Ocak tarihine kadar devam eder.
Büyük Okyanus'daki Line Adaları (Kiribati'nin bir parçası) ve Tonga, yeni yılı ilk karşılayan yerler olurken, Amerikan Samoası, Baker Adası ve Howland Adası (Amerika Birleşik Devletleri'nin küçük dış adaları) ise yeni yılı son karşılayan yerlerdir.[1]
Bölgelere göre[değiştir | kaynağı değiştir]
Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]
Gana[değiştir | kaynağı değiştir]
Gana'da Ganalılar yılbaşını genellikle kiliseye giderek kutlarlar; bazı kişiler ise kutlamak için gece kulüplerine, barlara ya da sokaklara çıkarlar. Gece yarısı, özellikle başkent Akra ve Tema'da olmak üzere Gana'nın çeşitli şehirlerinde havai fişek gösterileri gerçekleşmektedir.
Güney Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Afrika'da, Güney Afrikalılar 31 Aralık'tan önce ilk on müzik için geri sayım için oy kullanırlar. Geri sayım bir numaraya ulaştığında, en çok oyu alan şarkı ülkenin tüm radyo istasyonlarında çalmaya başlar. Güney Afrika'nın her yerinde havai fişekler yakılır ve insanlar ara sıra içki içip mangal yaparlar.
Güney Sudan[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Sudan'da Güney Sudanlılar, Cuba'daki kiliselerde ayinlere katılırlar. Servis saat 9'da başlar. Saat gece yarısı olduğunda, "Hark! The Herald Angels Sing" isimli noel şarkısı yılın sonunu ve yeni yılın başlangıcını bir kutsama ile kutlamak için söylenir. Servis saat 12.30'da sona erer.
Nijerya[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijerya'da Nijeryalılar genellikle yeni yılı kiliseye giderek kutlarlar; diğerleri bireyler, topluluklar ve diğer kuruluşlar tarafından düzenlenen gece kulüplerine ve partilere gider. Lagos'ta, turizm odaklı yeni yıl şenliği olan Lagos Countdown (daha sonra One Lagos Fiesta olarak değiştirildi)[2] gerçekleştirilir.[3]
Ruanda[değiştir | kaynağı değiştir]
Ruanda'da, Ruandalılar yeni yılı kiliseye giderek, sosyal toplantılara katılarak ve aile etkinlikleri düzenleyerek kutlarlar. Etkinlikler genellikle Katolik Kilisesi için 18.00'den, Protestanlar için 22.00'den sonra başlar. Saat 00.00'da devlet başkanı, birçok radyo ve televizyon kanalında canlı yayınlanan yıl sonu konuşmasını yapar.[4]
Amerika[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerika Birleşik Devletleri'nde, yılbaşı arifesi çeşitli sosyal toplantılar ve konserler, havai fişek gösterileri gibi büyük ölçekli halka açık etkinliklerle kutlanır.[5][6] 1907 yılından beridir gerçekleştirilen Times Square Ball etkinliği, New York'daki Times Square'da düzenlenmektedir.
Arjantin[değiştir | kaynağı değiştir]
Arjantin'deki geleneksel kutlamalar arasında vitel tonné, asado, sándwich de miga, piononos gibi geleneksel yemeklerden oluşan bir aile yemeği yer alır.[7]
Gece yarısından hemen önce Arjantinliler havai fişeklerin tadını çıkarmak için sokaklara akın ederler. Yeni yılın ilk günü, gece yarısı elma şarabı veya şampanya ile kutlanır. Partiler genellikle sabaha kadar devam eder. La Plata'daki insanlar, çoğunlukla kâğıt ve tahtadan dev bebekler yapma konusunda uzun bir geleneğe sahiptir, ancak bazen gece yarısından sonra yakılan havai fişekleri de kullanırlar.[8]
Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]
Brezilya'da, Brezilyalılar genellikle yılbaşı arifesini (Portekizce: Ano Novo) restoranlar ve kulüpler tarafından düzenlenen büyük partilerde kutlar; yerel gelenekler, gece yarısında kimin bir şişe şampanya açacağını belirler. İnsanlar genellikle arife günü, iyi şans için beyaz, iyi enerjiler, mutluluk ve para için sarı, aşk için kırmızı gibi dini sembolizm içeren renkler giyerler. Üzüm, liçi ve mercimek tüketimi gibi ritüeller de bu karışım sayesinde gerçekleşir.[9]
Ekvador[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekvador'da bir yeni yıl arifesi geleneği, erkeklerin geçen yılın "dullarını" temsil eden kısa elbiseler giymesidir. Sokaklarda dans ederler ve sürücülerden geçiş ücreti isterler.[10] Ayrıca geleneksel aile etkinlikleri, yemekler ve partilere ev sahipliği yapmak ve gece kulüplerine gitmek gibi modern kutlamalar da vardır.
El Salvador[değiştir | kaynağı değiştir]
El Salvador'da yılbaşı arifesi ailelerle birlikte geçirilir. Aile partileri saat 17.00 civarında başlar ve ertesi gün 01.00 - 03.00 saatleri arasında sürer. Aileler birlikte akşam yemeği yer ve "Cinco para las Doce" gibi geleneksel noel şarkıları söylerler.
Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]
Kanada'daki yılbaşı arifesi gelenekleri ve kutlamaları bölgesel olarak farklılık gösterir, ancak sosyal toplantılara ve halka açık kutlamalar (konserler ve havai fişek gösterileri gibi) tipik olarak Amerika Birleşik Devletleri'ndekilere benzerdir.
CBC'nin İngilizce ve Fransızca yayın yapan televizyon ağları, Yılbaşı arifesinde özel skeç komedileri yayınlayarak, yılın önemli olaylarını ve haberlerini yermekle tanınırlar. 1992'den 2019'a kadar, CBC Televizyonu, komedi topluluğu Royal Canadian Air Farce tarafından üretilen yıllık bir özel olan Year of the Farce'ı yayınladı.
Kolombiya[değiştir | kaynağı değiştir]
Kolombiya'da yılbaşı arifesi geleneksel bir kutlamadır. Özel yemekler, havai fişekler, popüler müzik, özel veya yeni kıyafetler giymek, empanada yemek ve çeşitli partilerin verilmesi gibi bir aile yemeği dahil olmak üzere ülke genelinde birçok gelenek vardır.
Kosta Rika[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosta Rika'da aileler, ertesi gün 1 veya 2'ye kadar süren partiler için genellikle akşam 8 civarında toplanır. Yeni yıl için 12 dilek temsil eden 12 üzüm yemek ve yeni yılda yeni geziler ve maceralar getirmek için caddenin karşısına valizlerle koşmak da dahil olmak üzere çeşitli gelenekler vardır.
Meksika[değiştir | kaynağı değiştir]
Meksikalılar yılbaşı arifesini (İspanyolca: "Víspera de Año Nuevo" veya "Noche Vieja"), gece yarısı geri sayımı sırasında her biri ile bir dilek tutarak bir saatin on iki çanının her çalışında bir üzüm yiyerek kutlarlar.
Asya ve Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]
Geleneksel olarak Noel ve bayramlarla ilişkilendirilen çok sayıda süslemeler, Türkiye'deki yılbaşı kutlamalarının bir parçasıdır. Evler ve sokaklar parlak ışıklarla aydınlatılır, küçük hediyeler verilir, aile ve arkadaşlarla büyük aile yemekleri düzenlenir; kuş üzümü, çam fıstığı, yenibahar ve dereotu ile doldurulmuş özel bir hindi yemeği, iç pilav, dolma, börek, baklava gibi çeşitli Türk yemekleri, rakı, Türk şarabı, boza, şerbet, salep, Türk çayı veya kahve eşliğinde tüketilir. Türkler genellikle Noel'i kutlamasa da, yılbaşı ağaçlarını süslemek Türkiye'de yeni yıl arifesinde ortaya çıkan bir gelenektir ve Türkler Noel Baba'yı yılbaşı ile ilişkilendirir.
Televizyon ve radyo kanalları yılbaşı arifesinde çeşitli özel yılbaşı programları yayınlar; ülkenin dört bir yanındaki belediyeler, konserler ve aile dostu etkinlikler gibi halka açık kutlama programlarının yanı sıra, yoksullar için bağış toplama etkinlikleri düzenler. Karagöz ve Hacivat gölge tiyatrosu gibi geleneksel eğlence türleri ve hatta Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan Mehter gösterileri meydanlarda sergilenir.
İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa ve Antalya gibi en büyük metropoller başta olmak üzere birçok şehir ve kasabada geniş halk katılımıyla resmî ve özel partiler düzenlenmektedir. En büyük kutlamalar ise İstanbul'un Taksim, Beyoğlu bölgesinde gerçekleşir. Kutlamalar genellikle dans, konser, lazer ve ışık gösterilerinin yanı sıra geleneksel geri sayım ve havai fişek gösterilerini içermektedir.
Ayrıca yılbaşı anı olan saat 00.00'da cumhurbaşkanı eş zamanlı olarak devlet televizyonu ve çeşitli televizyon kanallarında ulusa seslenerek vatandaşların yeni yılını kutlar ve yeni yıl hedefleri hakkında bir konuşma yapar.[11]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Emily Allen (31 Aralık 2016). "New Year's Eve: When is it 2017 around the world?". The Telegraph. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021.
- ^ "Frenzy in Eko, as stars set to rock One Lagos Fiesta". The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (İngilizce). 8 Aralık 2018. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ banah, namang (1 Aralık 2014). "2face, Olamide, Wizkid, Iyanya, M.I, Ice Prince, Daddy Showkey, More". Pulse Nigeria (İngilizce). 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "This has been a good and productive year for Rwanda – Kagame". The New Times (İngilizce). 1 Ocak 2019. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ Barrett, Mark. "Judge says Brasstown's 'possum drop can proceed". The Asheville Citizen Times (İngilizce). 6 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "25 Odd Items Dropped for New Year's Eve Celebrations". Mental Floss (İngilizce). 31 Aralık 2018. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "Christmas & New Year's Eve Food in Argentina : Asado Argentina". 15 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "QUEMA DE MUÑECOS EN LA PLATA". Suteba. 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "Qual é a origem dos rituais de Ano Novo no Brasil?". BBC News Brasil (Portekizce). 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ Román, Iván. "7 Latin American Holiday Traditions". HISTORY (İngilizce). 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022.
- ^ "Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan yeni yıl mesajı". www.ntv.com.tr. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta New Year's Eve ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
