Yukarımaden
| Yukarımaden | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Yukarımaden Yukarımaden'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1.313 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 166 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Yukarımaden, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yukarımaden ve Aşağımaden köylerinin eski adı Hodi'dir. Gürcistan'da günümüzde de bu adı taşıyan köyün varlığı, Hodi'nin (ხოდი) tarihsel Gürcü coğrafyasına özgü bir yer adı olduğunu göstermektedir.[1] Bu yer adı Türkçeye Hod şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli kaynakta Hod (خود) olarak geçer.[3][4]
Eski dönemde tek bir köy olan Hodi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki önemli tarihsel yapı olan Hodi Kalesi ve ortadan kalkmış olan köy kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[5][6]
Hodi köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti'ne bağlı Livane-i Ulya sancağının köylerinden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 225 hane ve 575 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Hodi köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 1.150 kişiden oluştuğu söylenebilir. Hodi köyü, Parhali köyünden sonra Livana-i Ulya sancağının ikinci kalabalık köyüydü.[7] Köyün nüfusunun Gürcülerden oluştuğu 1886 Rus nüfus tespitinden anlaşılmaktadır.[8]
Hodi köyü, 1869 yılından itibaren Trabzon vilayetinin Lazistan sancağının Livana kazasına bağlıydı. Bu yerleşim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. "Hod-i Ulya" (خود علیا) şeklinde yazılmış olan Yukarımaden köyünün nüfusu 185 hanede yaşayan 646 kişiden oluşuyordu. Osmanlı idaresi vergi tahsil etmek amacıyla köyde hayvan varlığı olarak 120 öküz, 100 inek, 50 at, 800 keçi ve 325 koyun tespit etmiştir.[9]
Yukarı Hodi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde "Hod-Ulya" (Ход-уліа) şeklinde kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Hodi nahiyesinin iki köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Diğer köy ise, Hod-Süfla (Ход-суфла) şeklinde kaydedilmiş olan bugünkü Aşağımaden köyüydü ve ortasından Osmanlı-Rus sınırı geçtiği için yerleşim ikiye bölünmüştü. Hod-Ulya veya Uykarı Hodi köyündeki 71 hanede, 464'Ü erkek ve 231'i kadın olmak üzere, 695 kişi yaşıyordu. Bilizar (Билизарь) adıyla kaydedilmiş bir mahallesi bulunuyordu ve mevcut nüfusu 17 hanesi bu mahallede yaşıyordu. Bu tarihte Yukarı Hodi köyünün nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Hodi nahiyesi ise, 82 haneden oluşuyor ve bu nahiyeyi oluşturan iki köyde, 500'ü erkek ve 256'sı kadın olmak üzere, toplam 756 kişi yaşıyordu.[10][11]
Yukarı Hodi köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ertesi yıl Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Yukarı Hodi köyü, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde, merkez kazaya bağlı Sirya nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 103 hanede yaşayan 491 kişiden oluşuyordu. Köy halkı bu tespitte "Türk" olarak kaydedilmiştir.[13] Hodi veya Hod Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Yukarı Maden olarak değiştirilmiştir. Bu isim köyde bulunan bakır madenlerine istinaden verilmiştir.[4] Yukarı Maden köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Sirya nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 1.039 kişiye yükselmişti.[14] 1965 genel nüfus sayımında Yukarımaden köyünde 1.124 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 282 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Yukarımaden köyünde üç adet yapı kalıntısı bulunmaktadır. Büyük ölçüde yıkılmış olan bu yapıların üçü de kale ve kule olarak tanımlanmıştır.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Yukarımdan köyü, Artvin il merkezine 74 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 159[2] |
| 2020 | 166[2] |
| 2019 | 176[2] |
| 2018 | 186[2] |
| 2017 | 120[2] |
| 2016 | 117[2] |
| 2015 | 122[2] |
| 2014 | 122[2] |
| 2013 | 127[2] |
| 2012 | 124[2] |
| 2011 | 125[2] |
| 2010 | 126[2] |
| 2009 | 141[2] |
| 2008 | 142[2] |
| 2007 | 150[2] |
| 2000 | 293[17] |
| 1990 | 516[17] |
| 1985 | 727[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yukari Maden, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Yukarımaden Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Buket Şahin, 1835 tarihli Çıldır Eyaletine Bağlı Livane-i Ulya Sancağı 2768 numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 328. 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 114.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 107 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 156. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Buket Şahin, 1835 tarihli Çıldır Eyaletine Bağlı Livane-i Ulya Sancağı 2768 numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 29, 102-120. 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1353". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 359, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı": 1352-1353". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 198. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 167" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mart 2024.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 110-111, ISBN 978-9941-9123-9-9". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ a b c d "Yukarımaden Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.