Yavuzköy, Şavşat
| Yavuzköy | |
|---|---|
 | |
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Yavuzköy Yavuzköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1641 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 439 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Yavuzköy, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Yavuzköy'ün eski adı Mamanelisi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Mamanelisi (მამანელისი), Gürcüce "mama" (მამა: peder, papaz) ve "neli" (ნელი: yavaş, durgun) kelimelerinden türemiş olmalıdır.[3] Bu yer adı Türkçeye Mamanelis olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde Mamanelis (مامانلس) şeklinde geçer.[4] Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca yayında da Mamanelis (مامانەلیس) şeklinde yazılmıştır.[5]
Mamanelisi köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar Şavşeti bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısının hemen başında Gürüclerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin kurduğu Şavşat sancağının 1554 yılındaki yöneticisi de İosebiti adında bir Gürcü beyi (tavadi) idi.[6] Mamanelisi Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[7]
Mamanelisi köyü, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Şavşat (Satlel) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 43 hanede 174 erkek bulunuyordu. Bu tarihte köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Mamanelisi köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 348 kişiden oluştuğu orada çıkar.[8]
Mamanelisi, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından savaş tazminatının bir parçası olarak Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Mamanelis (Маманелисъ) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Şavşat-İmerhevi kazasına bağlı Okrobageti nahiyesinin beş köyünden biriydi. Bu tarihte Mamanelisi köyünün nüfusu, 376'sı erkek ve 352'si kadın olmak üzere, 118 hanede yaşayan 728 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusu içinde, 47'si erkek ve 32'si kadın olmak üzere 14 hanede yaşayan 79 kişi Ermeni, 329'u erkek ve 320'si kadın olmak üzere 104 hanede yaşayan 649 kişi Türk olarak kaydedilmiştir. Köye bağlı beş mahalle bulunuyordu ve "Ayvaz-ogli" mahallesi 14 haneden, "Düz-megle" 18 haneden, "Kakab-ogli" mahallesi 16 haneden, "Karal-ogli" mahallesi 13 haneden ve "Ramazan-ogli" mahallesi 15 haneden oluşuyordu.[9] Bununla birlikte köyde Nakalaveti (ნაკალავეთი), Ahalameti (ახალამეთი), Dumati (დუმათი), Dabakati (დაბაკათი), Penkireti (ფენქირეთი), Kahabidze (კახაბიძე), Nikebidze (ნიქებიძე), Duğabidze (დუღაბიძე) gibi Gürcüce yer adları bugün de kullanılmaktadır.[10]
Birinci Dünya Savaşı sonlarında Ruslar bölgeden çekilince, Zakieti köyünün de yer aldığı Artvin sancağı bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya da Gürcistan'ı Artvin bölgesini de kapsayacak biçimde tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Mamanelisi köyü yeniden Türkiye'ye katıldı.[11]
Mamanelisi, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, "Mamanaliz" adıyla bu livanın Şavşat kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü. Nüfusu 158 hanede yaşayan 793 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte "Türk" olarak yazılmıştır.[12] Mamanelisi / Mamanelis Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Yavuzköy olarak değiştirildi.[13] 1935 genel nüfus sayımında "Yavuz" adıyla Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu l.165 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 genel nüfus sayımında Yağlı köyünün nüfusu 1.635 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 644 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Yavuköy'de varlığı bilinen tek tarihsel yapı, Mamanelisi Kalesi'dir. Kayalık bir tepede bulunan kalenin surları günümüze ulaşmıştır.[7]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Yavuzköy, Artvin il merkezine 71 km, Şavşat ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 454[2] |
| 2020 | 439[2] |
| 2019 | 463[2] |
| 2018 | 461[2] |
| 2017 | 442[2] |
| 2016 | 439[2] |
| 2015 | 390[2] |
| 2014 | 272[2] |
| 2013 | 392[2] |
| 2012 | 384[2] |
| 2011 | 408[2] |
| 2010 | 427[2] |
| 2009 | 412[2] |
| 2008 | 406[2] |
| 2007 | 375[2] |
| 2000 | 512[16] |
| 1990 | 853[16] |
| 1985 | 1.072[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yavuzkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Yavuzköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 318. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
- ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 164. Yüksek lisans tezi
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 49. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Ecem Kutlu, Şavşat Nüfus Defteri (1835) - Transkripsiyon ve Değerlendirme, Artvin, 2020, s. 18, 65-70. Yüksek lisans tezi
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1458.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 187. ISBN 978-9941-434-11-2.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 188, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 387" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Yavuzköy Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.