İçeriğe atla

William Dampier

Vikipedi, özgür ansiklopedi
William Dampier
William Dampier'ın yağlı boya portresi
William Dampier'ın yağlı boya portresi, 1697-1698
Doğum5 Eylül 1651
East Coker, Somerset, İngiltere
ÖlümMart 1715 (63)
Londra, İngiltere
Milliyetİngilizce
MeslekKaşif ve Korsan
Tanınma nedeniAvustralya'nın keşfi ve haritalanması, Çember seyri
EvlilikJudith Dampier

William Dampier (5 Eylül 1651'de vaftiz edildi;[1] Mart 1715'te öldü), bugünkü Avustralya'nın bazı kesimlerini keşfeden ilk İngiliz kaşif, korsan,[2] hükûmeti izinli korsan, denizci ve doğa bilimciydi ve dünyanın çevresini üç kez dolaşan ilk kişiydi. Ayrıca Avustralya'nın ilk doğa tarihçisi[3] ve Francis Drake (16. yüzyıl) ile James Cook (18. yüzyıl) arasındaki dönemin en önemli İngiliz kaşiflerinden biri olarak tanımlanmıştır; o, birincisinin korsan cüreti ve ikincisinin bilimsel araştırmasının bir karışımıyla "bu iki çağ arasında köprü kurdu".[4] Avokado, barbekü ve yemek çubukları gibi sözcükleri kullanan ilk İngiliz yazarlar arasında olarak, keşifleri Avrupalı bir takipçi kitlesi için bir dizi bitki, hayvan, yiyecek ve pişirme tekniğini belirleyen ve adlandıran ilk keşif gezileri arasındaydı. Avokadoların hazırlanışını anlatırken, ekmek meyvesi bitkisi olarak adlandırılan guacamole'nin yapımını tarif eden ilk Avrupalı oldu ve flamingo ve deniz ineği gibi Avrupa damak tadına yabancı çok sayıda yiyeceğin tadını sık sık belgeledi.[5]

A New Voyage Round the World adlı kitabıyla Amiralliği etkiledikten sonra, Dampier'e bir Kraliyet Donanması gemisinin komutası verildi ve zulümden askeri mahkemeye çıkmadan önce Batı Avustralya'da önemli keşifler yaptı. Daha sonraki bir yolculuğunda, Daniel Defoe'nun Robinson Crusoe'suna ilham vermiş olabilecek eski bir mürettebat arkadaşı olan Alexander Selkirk'i kurtardı. Dampier'den etkilenen diğer kişiler arasında George Anson, James Cook, Horatio Nelson, Charles Darwin ve Alfred Russel Wallace yer alıyor.

Erken dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

William Dampier, 1651'de Somerset, East Coker'deki Hymerford House'da doğdu. 5 Eylül'de vaftiz edildi, ancak kesin doğum tarihi kaydedilmedi. King's School, Bruton'da eğitim gördü.[6] Dampier, 1673'te Kraliyet Donanması'na katılmadan önce Newfoundland ve Java'ya iki ticaret yolculuğuna çıktı. O yılın Haziran ayında iki Schooneveld Savaşına katıldı.

Dampier'in görevi feci bir hastalık nedeniyle yarıda kaldı ve iyileşmek için birkaç aylığına İngiltere'ye döndü. Sonraki birkaç yıl boyunca, sonunda başka bir sefere katılmadan önce, Jamaika'da plantasyon yönetimi ve Meksika'da tomrukçuluk dahil olmak üzere çeşitli iş kollarına el attı.[7] İngiltere'ye döndüğünde, 1679 civarında Judith ile evlendi, ancak birkaç ay sonra denize açılmak üzere ayrıldı.[8]

İlk Dünya Turu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Herman Moll tarafından üretilen Dampier'in yolculuğunun haritası (1697)
Engraved map of Central America
Dampier'in 1697 A New Voyage Round the World adlı kitabından "Miskito" sahilini bir yıldızla gösteren harita
Mindanao'da köle olan ve William Dampier tarafından denizde ölen annesiyle birlikte satın alınan Miangaslı Giolo (Jeoly). Üç ay sonra çiçek hastalığından ölene kadar 1691'de Londra'da büyük kalabalıklara küçük bir gösteri olarak sergilendi.[9]

1679'da Dampier, Orta Amerika'nın İspanyol ana karasındaki korsan Kaptan Bartholomew Sharp'ın mürettebatına katıldı ve Meksika'nın kuzey kıyısındaki Campeche Körfezi'ni veya o zamanki adıyla "Campeachy"yi iki kez ziyaret etti.[9] Bu, Panama'daki Darién Kıstağı boyunca bir baskına eşlik ettiği ve o kıstağın Pasifik kıyısındaki İspanyol gemilerinin ele geçirilmesinde yer aldığı ilk dünya turu yolculuğuna yol açtı. Korsanlar daha sonra Karayipler'e dönmeden önce Peru'daki İspanyol yerleşimlerine baskın düzenledi.

Dampier, 1683'te korsan John Cooke tarafından işe alındığı Virginia'ya gitti. Cooke, Horn Burnu üzerinden Pasifik'e girdi ve bir yılını Peru, Galapagos Adaları ve Meksika'daki İspanyol mülklerine baskın düzenleyerek geçirdi.[9] Bu sefer, bir zamanlar on gemilik bir filoya sahip olan paralel düşünen korsanları ve gemileri topladı. Korsanlardan biri olan ve daha sonra kendi dünya turunun ayrıntılarını yazan Ambrose Cowley, bu dönemde Galapagos'un ilk haritalarını üretti. Cooke Meksika'da öldü ve yeni bir lider olan Edward Davis, mürettebattan olan gelecekteki Kaptan George Raynor ile Batchelor's Delight gemisini alarak kaptan seçildi.[10]

Dampier, korsan Charles Swan'ın gemisi Cygnet'e transfer oldu ve 31 Mart 1686'da Filipinler'deki Guam ve Mindanao'yu uğrayarak Doğu Hint Adaları'na baskın yapmak için Pasifik boyunca ilerlediler. İspanyol tanıklar, ağırlıklı olarak İngiliz mürettebatı yalnızca korsanlar ve sapkınlar olarak değil, aynı zamanda yamyamlar olarak gördü. Swan ve diğer 36 kişiyi Mindanao'da geride bırakan, yeni Kaptan John Read komutasındaki diğer korsanlar, Manila ve günümüz Vietnam'ındaki Poulo Condor, Çin, Baharat Adaları ve Yeni Hollanda'ya (Avustralya) yelken açtı.[11] Dampier'in daha sonra bu yolculuk sırasında gerçek korsan saldırılarına etkin olarak katılmadığına dair iddiasına karşın, aslında 1687'de Cygnet'in tarafından Manila açıklarında ele geçirilen İspanyol gemilerinden birine komuta etmek üzere seçildi.[12]

5 Ocak 1688'de Cygnet, Avustralya'nın kuzeybatı kıyısında, King Sound yakınlarında "kıyıdan iki mil açıkta 29 kulaçta demirledi".[13] Dampier ve gemisi 12 Mart'a kadar orada kaldı ve gemi bakıma alınırken Dampier orada bulduğu fauna ve flora ve yerli halklar hakkında notlar aldı.[14][15] Arkadaşları arasında önemli sayıda İspanyol denizci vardı, en önemlisi Porto Riko, San Juan'ın yerlisi olan Alonso Ramírez; Ramírez daha sonra başka bir korsan olan Duncan Mackintosh tarafından hapsedildikten sonra serbest bırakılacaktı.[16] O yılın ilerleyen günlerinde, anlaşma ile Dampier ve iki gemi arkadaşı, Nicobar Adaları'ndan birinde bırakıldı. İlkin alabora olduktan sonra modifiye ettikleri küçük bir kano elde ettiler, sonra denizde büyük bir fırtınayı atlattıktan sonra Sumatra'da "Acheen"'ye (Aceh) uğradılar.

Dampier, 1691'de Ümit Burnu üzerinden beş parasız olarak İngiltere'ye döndü, tek mülkü günlükleri ve Jeoly olarak bilinen dövmeli bir köleydi. Aslen Miangaslı olan Jeoly ve annesi, köle tüccarları tarafından yakalanıp Mindanao'ya getirildi. Daha sonra mülkiyetini Dampier'e devredecek olan Bay Moody tarafından altmış dolara satın alındı. Annesi öldüğünde, Jeoly teselli edilemezdi ve ölü annesinin kıyafetlerine sarıldı. Dampier, günlüklerinde Jeoly ile yakın olduğunu iddia etti, ancak denizde kaybettiği parayı telafi etmek için Jeoly'yi Fleet Caddesi'ndeki Blue Boar Inn'e sattı. Jeoly, üç ay sonra çiçek hastalığından ölene kadar büyük kalabalığa bir "prens" olarak sergilendi. Daha sonra dövmeli yabancı hakkında "Prens Giolo" unvanı da dahil olmak üzere çok sayıda yanlış hikâye yazıldı.[17][18][19]

Roebuck seferi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Engraving of plant samples from Australia
Dampier'nin 1703'te yayımlanan A Voyage to New Holland kitabından Avustralya bitki yaşamı.

A New Voyage Round the World adlı kitabın 1697'de yayınlanması, Admiralliğin ilgisini uyandıran popüler bir sansasyondu.[20] 1699'da Dampier'e Kral William III'ün (1694'teki ölümüne kadar Kraliçe II. Mary ile birlikte hüküm sürmüş olan) bir görevlendirmesiyle 26 toplu HMS Roebuck savaş gemisinin komutası verildi.[21] Görevi, Hollandalılar tarafından şu anda Avustralya olan yere verilen isim olan Yeni Hollanda'nın doğu kıyısını keşfetmekti ve Dampier'in amacı, Horn Burnu üzerinden oraya yolculuk etmekti.

Sefer, 14 Ocak 1699'da, sezonun Horn Burnunu denemek için çok geç olarak yola çıktı, bu yüzden bunun yerine Ümit Burnu üzerinden Yeni Hollanda'ya yöneldi. Hint Adaları'na giden Hollanda rotasını takip eden Dampier, 6 Ağustos 1699'da Dirk Hartog Adası ile Batı Avustralya anakarası arasından Shark Bay adını verdiği yere geçti. Karaya çıktı ve Avustralya flora ve faunasının bilinen ilk ayrıntılı kaydını üretmeye başladı. Yapılan botanik çizimlerin katibi James Brand'e ait olduğuna inanılıyor. Dampier daha sonra kuzeydoğu kıyısını takip ederek Dampier Takımadası'na ve günümüzde Roebuck Körfezi olarak adlandırılan yerin hemen güneyindeki Lagrange Körfezi'ne ulaştı ve bu sırada birçok kabuk da dahil olmak üzere örnekleri kaydedip topladı.[22] Oradan Timor için kuzeye doğru yöneldi. Sonra doğuya yelken açtı ve 3 Aralık 1699'da kuzeyinden geçtiği Yeni Gine'nin çevresini dolaştı. Yeni Hanover, Yeni İrlanda ve Yeni Britanya'nın güneydoğu kıyılarını izleyerek bu adalar (şimdi Bismarck Takımadaları) ile Yeni Gine arasındaki Dampier Boğazı'nın haritaladı. Yolda, dev istiridye gibi örnekleri toplamak için durakladı.[23]

Men in a small ship in a storm
Dampier'in günümüz Endonezya'sındaki Aceh açıklarında fırtına ile karşılaşmasının Caspar Luyken tarafından yapılan gravürü.

Bu zamana kadar, Roebuck o kadar kötü durumdaydı ki, Dampier, Yeni Hollanda'ın doğu kıyısını ondan yüz milden daha az uzaktayken inceleme planından vazgeçmek zorunda kaldı. Batma tehlikesiyle İngiltere'ye dönüş yolculuğunu yapmaya çalıştı, ancak gemi 21 Şubat 1701'de Yükseliş Adası'nda battı.[9] Açık denizde demirlemişken, gemi daha fazla su almaya başladı ve marangoz, solucanların yediği kalaslarla hiçbir şey yapamadı. Sonuç olarak, gemi karaya oturmak zorunda kaldı. Dampier'in mürettebatı, 3 Nisan'da Doğu Hint Kumpanyası'ndan bir kaptan tarafından alınmadan önce beş hafta orada mahsur kaldı ve Ağustos 1701'de eve döndü.

Roebuck ile birçok belge kaybolmuş olsa da, Dampier bazı yeni kıyı şeridi haritalarını ve Avustralya ve Yeni Gine çevresindeki denizlerdeki alize rüzgarları ve akıntıların kaydını kurtarmayı başardı. Ayrıca örneklerinden birkaçını da korudu. Birçok bitki örneği Fielding-Druce Herbarium'a (Oxford Üniversitesi'nin bir parçası) bağışlandı ve Eylül 1999'da 300. yıl kutlaması için Batı Avustralya'ya ödünç verildi.[24] 2001 yılında Roebuck batığı, Batı Avustralya Denizcilik Müzesi'nden bir ekip tarafından Yükseliş Adası'ndaki Clarence Körfezi'nde bulundu.[25] Geniş çaplı etkisi ve ayrıca artık onunla ilişkilendirilebilecek çok az şey olması nedeniyle, hala Ascension Adası'ndaki bölgede bulunan gemisinin kalıntılarının ve nesnelerin - ilgili ada, Britanya'nın mülkü ve ada hükûmetinin yönetimine tabi iken - aslında dünyanın ilk kez onun tarafından ziyaret edilen veya tanımlanan bölgelerinin ortak denizcilik mirası olduğu iddia edildi.[26] Keşif gezisiyle ilgili anlatısı, 1703'te A Voyage to New Holland olarak yayınlandı.

Askeri mahkeme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dampier, Roebuck seferinden dönüşünde zulümden askeri mahkemeye çıkarıldı.[21] Dış yolculukta Dampier, teğmeni George Fisher'ı gemiden indirdi ve Brezilya'da hapse attı. Fisher İngiltere'ye döndü ve Admiralliğe onun davranışlarını şikayet etti. Dampier davranışını agresif bir şekilde savundu, ancak suçlu bulundu. Yolculuk için aldığı maaş kesildi ve Kraliyet Donanması'ndan ihraç edildi.

Birleşik Krallık Ulusal Arşivlerinde tutulan kayıtlara göre,[27] 8 Haziran 1702'de düzenlenen Kraliyet Donanması askeri mahkemesi aşağıdaki üç suçlamayı içeriyordu:

  1. William Dampier, Kaptan, HMS Roebuck .
    Suç: Boatwain John Norwood'un ölümü.
    Karar: Beraat etti.
  2. William Dampier, Kaptan, HMS Roebuck .
    Suç: Teğmene sert ve zalimce davranılması.
    Karar: Suçlu.
    Hüküm: Majestelerinin herhangi bir gemisine komuta etmeye uygun görülmediği ve ödenmesi gereken tüm ödemelerden yoksun bırakılması.
  3. George Fisher, Teğmen, HMS Roebuck
    Suç: Yüzbaşı ile teğmen arasındaki anlaşmazlık.
    Karar: Beraat etti.

İkinci Dünya Turu

[değiştir | kaynağı değiştir]

İspanyol Veraset Savaşı 1701'de patlak vermişti ve İngiliz korsanlar, Fransız ve İspanyol çıkarlarına karşı hareket etmeye hazırlanıyordu. Dampier, 120 kişilik bir mürettebatla 26 toplu St George gemisinin komutanlığına atandı. Onlara 63 adamla 16 silahlı Cinque Ports katıldı ve 11 Eylül 1703'te İrlanda, Kinsale'den yola çıktılar.[28] İki gemi, Horn Burnu çevresinde fırtınalı bir geçit yaparak Şubat 1704'te Şili kıyılarının açıklarındaki Juan Fernández Adaları'na ulaştı[29] Orada sulama ve ikmal yaparken, ağır silahlı bir Fransız yük gemisi gördüler ve yedi saatlik bir savaşa girdiler, ancak sürüldüler.[30]

Dampier, Peru kıyılarında bir dizi küçük İspanyol gemisini ele geçirmeyi başardı, ancak yüklerinin yalnızca bir kısmını çıkardıktan sonra onları serbest bıraktı çünkü bunların "daha büyük tasarılarına engel olacağına" inanıyordu.[31] Aklındaki daha büyük tasarı, yakınlardaki madenlerden altın stokları tuttuğu söylenen Panama Körfezi'ndeki bir kasaba olan Santa María'ya bir baskın yapmaktı. Kasabaya karşı önderlik ettiği denizcilerin gücü beklenmedik bir şekilde güçlü bir direnişle karşılaşınca geri çekildi.[32] Mayıs 1704'te Cinque Ports, St George'dan ayrıldı ve geminin denize elverişliliğinden şikayet ettiği için Alexander Selkirk'i bir adada tek başına karaya bıraktıktan sonra, bugünkü Kolombiya açıklarında battı. Mürettebatının bir bölümü gemi kazasını atlattı, ancak İspanyolların tutsağı oldular.[33]

Seferin ana hedefi olan Manila kalyonuna bir girişimde bulunmak artık St George'a kalmıştı. Bu gemi 6 Aralık 1704'te, olasılıkla Nuestra Señora del Rosario'da görüldü. Hazırlıksız yakalandı ve silahlarını kullanmadı. Ancak Dampier ve subayları, bir saldırı düzenlemenin en iyi yolunu tartışırken, kalyon silahlarını doldurdu ve savaşa katıldı. St George kısa süre sonra kalyonun 18 ve 24 librelik topların kendisini aştığını gördü ve ciddi hasar alarak saldırıyı durdurmak zorunda kaldılar.[34]

İspanyol kalyonunun ele geçirilememesi, seferin dağılmasıyla sonuçlandı. Dampier, yaklaşık otuz adamla birlikte St George'da kalırken, mürettebatın geri kalanı ele geçirilmiş bir barka yelkenle Pasifik üzerinden Hollanda yerleşim yerlerindeki Amboyna'ya gitti. İnsansız ve solucanlardan zarar görmüş St George, Peru kıyılarında terk edilmek zorunda kaldı. O ve geri kalan adamları, sözde müttefikleri Hollandalılar tarafından korsan olarak hapse atıldıkları ancak daha sonra serbest bırakıldıkları Doğu Hint Adaları için bir İspanyol ganimetine giriştiler.[35] Artık gemisi olmayan Dampier, 1707'nin sonunda İngiltere'ye geri döndü.

Üçüncü Dünya Turu ve ölüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

1708'de Dampier, korsan gemisi Duke'te kaptan olarak değil dümenci olarak hizmet etmek üzere görevlendirildi.[21] Duke, ikinci bir gemi olan Duchess ile birlikte Horn Burnu çevresinden Güney Pasifik Okyanusu'na doğru yol aldı.[36] Woodes Rogers komutasındaki bu yolculuk daha başarılıydı: Selkirk 2 Şubat 1709'da[37] kurtarıldı ve sefer 147.975 £[38] (günümüz 23,4 milyon £'e eşdeğer) değerinde yağmalanmış mal topladı. Bunun çoğu, Aralık 1709'da Meksika kıyılarında bir İspanyol kalyonu olan Nuestra Señora de la Encarnación y Desengaño'nun ele geçirilmesinden geldi[39]

Ocak 1710'da Dampier, Duchess ve iki ganimet gemi birlikte Duke'te Pasifik'i geçti. Cakarta'ya varmadan önce Guam'da durdular. Boynuz Adası'nda (Batavia yakınlarında) bir yenileme ve ganimet gemilerinden birinin satışının ardından, Ümit Burnu'na yelken açtılar ve burada üç aydan fazla bir konvoyu beklerken kaldılar. Dampier artık Encarnación'un süvarisi olarak hizmet verirken, İngiliz gemilerinin eşliğinde Cape'den ayrıldılar.[40] Texel'de bir başka gecikmeden sonra, 14 Ekim 1711'de Londra'daki Thames nehrine demir attılar.[41]

Dampier, keşif gezisinin kazanımlarından payına düşenin tamamını alacak kadar yaşamamış olabilir.[38] Londra'daki St Stephen Coleman Caddesi Cemaati'nde öldü.[42] Ölümünün kesin tarihi ve koşulları ve defin yeri bilinmiyor. Vasiyeti 23 Mart 1715'te kanıtlandı ve genellikle o ayın başlarında öldüğü varsayılıyor, ancak bu kesin olarak bilinmiyor.[43] Mülkünün borcu neredeyse 2.000 £ idi.[44]

Miras

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dampier, kendisinden daha iyi bilinen birkaç figürü etkiledi:

  • James Cook ve Joseph Banks tarafından kullanılan tüm dünya okyanuslarındaki akıntılar, rüzgarlar ve gelgitler hakkındaki verileri ilk kez toplayarak navigasyona önemli katkılarda bulundu.[45]
  • Jonathan Swift, Gulliver's Travels adlı eserinde Dampier'den Lemuel Gulliver ile karşılaştırılabilir bir denizci olarak bahseder[46] ve romanın kendisi ara sıra Dampier'in yolculuk kitaplarının yanı sıra diğer keşif hikâyelerinin taklidini yapar.
  • Kuzeybatı Avustralya'nın faunası ve florası üzerine notları, James Cook ile ilk yolculuğu sırasında daha ileri çalışmalar yapan doğa bilimci ve bilim adamı Joseph Banks[45] tarafından incelenmiştir. Bu, Botany Körfezi'nin adlandırılmasına ve kolonileştirilmesine ve modern Avustralya'nın kurulmasına yol açtı.
  • Doğa tarihine ilişkin gözlemleri ve analizleri, Alexander von Humboldt ve Charles Darwin'in bilimsel teorilerini geliştirmelerine yardımcı oldu.[46]
  • Keşif gezileri sırasındaki gözlemlerinden (ve William Funnell'inkilerden) Alfred Russel Wallace tarafından The Malay Archipelago adlı kitabında birkaç kez bahsediliyor ve 19. yüzyıl yolculuklarında yaptığı kendi gözlemleriyle karşılaştırılıyor.[47]
  • Oxford İngilizce Sözlüğünde, özellikle "barbekü", "avokado", "çubuklar" ve "alt tür" gibi sözcüklerde 80'den fazla kez alıntılanmıştır.[48] Bu, kelimeleri icat ettiği anlamına gelmez, ancak yazılarında bunları kullanması, İngilizcede bilinen ilk örnektir.
  • Guacamole ve mango chutney için ilk İngilizce tariflerini kaydetti.[49][50]

Aborijin Avustralyalıların Görüşü

[değiştir | kaynağı değiştir]

A New Voyage Around The World dergisinin 464. sayfasında Dampier, Aborjin Avustralyalıların şimdiye kadar gördüğü en "sefillikten hoşnut" görünen insanlar olduğunu ve "vahşilerden çok az farklı" olduklarını yazdı.[51]

Başarılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki coğrafi yerler/şekiller, William Dampier'in adını almıştır:

  • Batı Avustralya'nın kuzeybatısındaki Pilbara bölgesinde bir kasaba ve büyük bir sanayi limanı olan Dampier;
  • Dampier Takımadası, Batı Avustralya;
  • Yeni Güney Galler'in bir kadastro bölümü olan Dampier County;
  • Batı Avustralya'daki Dampier Takımadaları'nın bir adası olan Dampier Adası, 1960'larda bir geçitle anakaraya bağlandığında Burrup Yarımadası olarak yeniden adlandırıldı;
  • Dampier Land District, Batı Avustralya'nın bir kadastro bölümü;
  • Dampier Yarımadası, Batı Avustralya;
  • Dampier Ridge, batık Zelandiya kıtasının bir parçası;
  • Yeni Zelanda'daki en yüksek üçüncü zirve olan Dampier Dağı;[52]
  • Dampier Seamount, Saint Helena adası açıklarında;
  • Dampier Boğazı (Endonezya);
  • Dampier Boğazı (Papua Yeni Gine);
  • 1913'ten 1922'ye kadar Avustralya Temsilciler Meclisi'nin bir seçim bölgesi olan Dampier Bölümü;
  • küçük gezegen 14876 Dampier;[53]
  • bir İngiliz fırkateyn/araştırma gemisi, HMS Dampier 1948 ile 1968 yılları arasında Kraliyet Donanması'nda hizmet veren HMS Dampier; ve
  • Avustralya Postası tarafından 1966 ve 1985'te yayınlanan portresini taşıyan posta pulları[54]
  • Avustralyalı çiçekli bitki cinsi Dampiera

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]

William Dampier tarafından yazılan kitapların listesi aşağıdadır:

  • Dünya Turunda Yeni Bir Yolculuk (1697)
  • Yolculuklar ve Açıklamalar (1699)
  • Yeni Hollanda'ya Yolculuk (1703)
  • Dünya Turu Yolculuğuna Ek (1705)
  • Campeachy Yolculukları (1705)
  • Rüzgarların Söylemi (1705)
  • Yeni Hollanda'ya Yolculuğun Devamı (1709)

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Haricî video
Presentation by Diana and Michael Preston on A Pirate of Exquisite Mind, April 30, 2004, C-SPAN

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Out of the Library". The Sunday Times. Perth, W.A.: National Library of Australia. 3 Eylül 1933. s. 17, Sect. A. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012. 
  2. ^ Great South Land: How Dutch Sailors found Australia and an English Pirate almost beat Captain Cook. Harper Collins. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. 
  3. ^ Alexander S. (1999). William Dampier in New Holland: Australia's First Natural Historian. Hawthorn, Vic.: Bloomings Books. ISBN 978-187-64-7312-9. 
  4. ^ A Pirate of Exquisite Mind: The Life of William Dampier. New York: Walker & Company. 2004. ss. 5-6. ISBN 9780802714251. 
  5. ^ "The Pirate Who Penned the First English-Language Guacamole Recipe". Atlas Obscura. Atlas Obscura. 26 Temmuz 2019. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021. 
  6. ^ Somerset Archives 22 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Records of King's School, Bruton.
  7. ^ David (2006). Under the Black Flag. New York: Random House. s. 83. ISBN 978-081-29-7722-6. 
  8. ^ Preston & Preston (2004), p. 49
  9. ^ a b c d "William Dampier". NNDB. 26 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2009. 
  10. ^ "Pirates & Privateers: the History of Maritime Piracy – A Buccaneer More Interested in Nature than Gold". cindyvallar.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017. 
  11. ^ Pirates of the British Isles (İngilizce). Gloucestershire: Tempus. 2005. ss. 66-68. ISBN 9780752423043. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2019. 
  12. ^ Fabio (2011). The Misfortunes of Alonso Ramírez: The True Adventures of a Spanish American with 17th-Century Pirates. Austin, Texas: University of Texas Press. ss. 29-30. ISBN 978-029-27-4389-2. 
  13. ^ Abbott, J. H. M., William Dampier, Sydney, 1911, p.55-6.
  14. ^ Abbott, 1911, pp. 56-62.
  15. ^ "Ocean Paths". The Central Queensland Herald. Rockhampton, Qld.: National Library of Australia. 20 Şubat 1936. s. 60. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012. 
  16. ^ Carlos de (2011). Infortunios de Alonso Ramírez. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas–Polifemo. s. 166, n. 274. ISBN 978-840-00-9365-5. 
  17. ^ Geraldine Barnes (2006). "Curiosity, Wonder, and William Dampier's Painted Prince". Journal for Early Modern Cultural Studies. 6 (1): 31-50. doi:10.1353/jem.2006.0002. 
  18. ^ Savage, John (c. 1692). "Etching of Prince Giolo" 19 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. State Library of New South Wales.
  19. ^ "The True Story of the Mindanaoan Slave Whose Skin Was Displayed at Oxford". Esquiremag.ph. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020. 
  20. ^ "The New World Voyages of William Dampier". Athena Review. 1 (2). 6 Mart 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi8 Ekim 2010. 
  21. ^ a b c Bach, J. (1966). William Dampier. 
  22. ^ Leslie R. (1988). An Island Unto Itself: William Dampier and New Holland. Victoria Park, W.A.: Hesperian Press. ISBN 978-085-90-5120-0. 
  23. ^ "Voyage of Captain William Dampier in the Roebuck to New Holland". A Chronological History of the Discoveries in the South Sea or Pacific Ocean. 4. Londra: G. & W. Nicol. 1803. s. 395. 
  24. ^ Hugh Edwards Google Kitaplar'da The Buccaneer's Bell
  25. ^ McCarthy, Michael (2002). Report No. 159: His Majesty's Ship Roebuck (1690–1701) 31 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Fremantle, W.A.: Western Australian Maritime Museum.
  26. ^ Michael McCarthy (2004). "HM Ship Roebuck (1690–1701): Global Maritime Heritage?". The International Journal of Nautical Archaeology. 33 (2): 330-337. doi:10.1111/j.1095-9270.2004.00005.x. 
  27. ^ The National Archives 10 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Records of the Navy Board and the Board of Admiralty. Item reference ADM 1/5262/287.
  28. ^ William (1707). A Voyage Round the World, Containing an Account of Captain Dampier's Expedition into the South Seas in the Ship St George in the Years 1703 and 1704. Londra: W. Botham. ss. 1-3. 
  29. ^ Funnell (1707), pp. 16–17.
  30. ^ Funnell (1707), pp. 25–26.
  31. ^ Funnell (1707), pp. 31–32, 36.
  32. ^ Funnell (1707), pp. 39, 45–46.
  33. ^ Woodes (1712). A Cruising Voyage Round the World: First to the South-Sea, Thence to the East-Indies, and Homewards by the Cape of Good Hope. Londra: B. Lintot. ss. 145, 333. 
  34. ^ Funnell (1707), pp. 83–84.
  35. ^ Robert (1824). A General History and Collection of Voyages and Travels. 10. Edinburgh: William Blackwood. s. 336. 
  36. ^ Funnell (1707), pp. 12–13.
  37. ^ Rogers (1712), pp. 124–125.
  38. ^ a b Edward E. (1988). Desperate Journeys, Abandoned Souls: True Stories of Castaways and Other Survivors. New York: Mariner Books. s. 83. ISBN 978-039-54-7864-6. 
  39. ^ Rogers (1712), pp. 293–294.
  40. ^ Edward (1712). A Voyage to the South Sea and Round the World, Performed in the Years 1708, 1709, 1710 and 1711. 2. Londra: B. Lintot. s. 61. 
  41. ^ Rogers (1712), p. 428.
  42. ^ William Henry Smyth (July 1837). "A Biographical Sketch of Captain Dampier". United Service Journal: 70. 
  43. ^ Preston & Preston (2004), pp. 323-324.
  44. ^ Diana (2001). Selkirk's Island: The True and Strange Adventures of the Real Robinson Crusoe. New York: Harcourt Books. s. 184. ISBN 978-015-60-2717-5. 
  45. ^ a b "William Dampier, Pirate and Travel Writer" 5 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Western Australian Museum. Retrieved 29 September 2013
  46. ^ a b "The Pirate Who Collected Plants: Famous People Dampier Influenced" 23 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Smithsonian National Museum of Natural History. Retrieved 29 September 2013.
  47. ^ Alfred R. (1869). The Malay Archipelago: The Land of the Orangutan, and the Bird of Paradise—A Narrative of Travel, with Sketches of Man and Nature. Londra: Macmillan. ss. 196, 205, 300. 
  48. ^ Adrian (2010). Dampier's Monkey: the South Seas Voyages of William Dampier. Kent Town, S.A.: Wakefield Press. s. 173. ISBN 978-186-25-4759-9. 
  49. ^ Luke (26 Temmuz 2019). "The Pirate Who Penned the First English-Language Guacamole Recipe". Atlas Obscura. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020. 
  50. ^ "Eat Like a Pirate". National Geographic. 19 Ağustos 2014. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020. 
  51. ^ William (1699). A new voyage round the world. : Describing particularly, the isthmus of America, several coasts and islands in the West Indies, the Isles of Cape Verd, the passage by Terra del Fuego, the South Sea coasts of Chili, Peru, and Mexico; the Isle of Guam one of the Ladrones, Mindanao, and other Philippine and East India islands, near Cambodia, China, Formosa, Luconia, Celebes, &c. New Holland, Sumatra, Nicobar Isles; the Cape of Good Hope, and Santa Hellena. Their soil, rivers, harbours, plants, fruits, animals, and inhabitants. Their customs, religion, government, trade, &c. 1. St Pauls Church-Yard. 
  52. ^ New Zealand Ministry for Culture and Heritage Te Manatu. "Last discoveries". teara.govt.nz. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020. 
  53. ^ MPC 94384 8 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  54. ^ Australia SG 974 33 cent, Bicentenary of Australian Settlement, Navigators, "William Dampier" (1988) 6 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Australian Stamp and Coin. Retrieved 13 September 2011.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Dampier&oldid=35656170" sayfasından alınmıştır