Suriye-Türkiye normalleşmesi
| Suriye-Türkiye normalleşmesi | |
|---|---|
 | |
| Tarih | Aralık 2022 - günümüz |
| Konum | Rusya, Suriye, Türkiye |
| Diğer adı | Suriye ve Türkiye arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi |
| Neden | Mülteci krizi,[1] ayrılıkçılık, ekonomik kriz |
| Patrons | Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani[2] Alexander Lavrentiev |
| Katılanlar |  Irak Rusya Suriye Türkiye |
Suriye-Türkiye normalleşmesi, Suriye krizinin ardından zarar gören Suriye-Türkiye ilişkilerini onarma girişimlerini ifade etmektedir. Türkiye 2011 yılı öncesinde Suriye'nin güçlü bir müttefiki olarak görülmekteydi. İki ülke arasındaki diplomatik bağlar 26 Mart 2012 tarihi itibarıyla kopmuştur.
İlk açık çaba, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Türkiye-Suriye ilişkilerini eski haline getirme potansiyelini dile getirdiği Ağustos 2022'ye kadar izlenebilir. Bu, Suriye hükümetinin sınırların korunması ve terörizm ve ayrılıkçı faaliyetlerle mücadele tedbirleri de dâhil olmak üzere olumlu komşuluk ilişkileri konusunda güvence vermesi koşuluna bağlıydı.
Suriye hükûmetinin pozisyonu, Türk güçlerinin Suriye topraklarından çekilmediği sürece müzakerelerde ilerleme kaydedilemeyeceği yönünde.[3] Türkiye-Suriye uzlaşmasını destekleyen taraflar iki ülke liderleri arasında bir zirve düzenlemek istiyorlar. Muhalif Suriye Ulusal Koalisyonu ise bu girişimi ne destekliyor ne de karşı çıkıyor. Aralık 2022'de Moskova'da Suriye, Türkiye ve Rusya savunma bakanları arasında üçlü bir zirve düzenlendi.[4] 7 Temmuz 2024'te Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Esad'ı istediği zaman Türkiye'de bir toplantıya davet edebileceğini belirtti.[5]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]26 Mart 2012'de Ankara, Esad'ı onaylamadığını göstermek için Şam'daki büyükelçiliğini kapatma kararı aldı.[6] Ancak Halep'teki konsolosluk açık kaldı.[7] Haziran 2012'de Suriye Silahlı Kuvvetleri, Suriye karasuları üzerinde bir Türk savaş uçağını düşürdü.[8]
Konular
[değiştir | kaynağı değiştir]Mülteciler
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin Beşşar Esad hükûmeti ile yakınlaşmasının en önemli katalizörlerinden biri 13 yıldır devam eden mülteci krizidir. Son dönemde Türk siyasi partileri ve güçleri Suriyeli mültecileri geri gönderme isteklerini dile getirdiler.[9] Türk vatandaşları ile Türkiye'de yaşayan Suriyeliler arasında yaşanan çatışmalar ve şiddet olayları, Suriyeli muhalifler ile Türk yetkililer arasında gerginliğe yol açmıştır. Milyonlarca mültecinin varlığı, zorluklarla karşı karşıya olan Türk ekonomisi üzerinde de yük oluşturmaktadır. Mültecilerin büyük şehirlere güvenli bir şekilde geri dönmesi, Türkiye'nin ilişkilerin yeniden başlatılması için öne sürdüğü şartlardan biridir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrılıkçılık
[değiştir | kaynağı değiştir]Her iki tarafın da Suriye'nin kuzeydoğusunda 2016 yılında kurulan özerk yönetimin ayrılıkçı arzularından endişe duyduğu biliniyor.[10] SDG, Ankara'nın şiddetle karşı çıktığı bir öneri olan bu bölgede seçimler düzenlemeyi amaçlıyor.[11]
Suriye uzlaşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye, Suriye ihtilafına, resmi muhalefet ile Şam hükûmeti arasında kapsamlı bir ulusal birlik hükûmetine yol açacak müzakerelere dayalı bir çözüm bulunması çağrısında bulunmaktadır.
Zaman çizelgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- 11 Ağustos 2022 - Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriyeli mevkidaşı Faysal Mikdad ile Ekim 2021'deki Bağlantısızlar Hareketi toplantısı sırasında kısa bir görüşme yaptığını açıkladı. Suriyeli muhalif bölgelerde protestolar meydana geldi.[12]
- 23 Ağustos 2022 - Türk Dışişleri Bakanı, ülkesinin Suriye ile diyalog için hiçbir önkoşulu olmadığını açıkladı.[13]
- Eylül 2022, Türk istihbarat şefi Hakan Fidan'ın Şam'ı ziyaret ettiği bildirildi.[14]
- 16 Eylül 2022 - Hürriyet gazetesi Erdoğan'ın Özbekistan'daki Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi'nde Esad'la görüşmek istediğini yazdı.[15]
- 3 Nisan 2023 - İran'ın yanı sıra üç ülkenin dışişleri bakan yardımcıları Moskova'da bir araya geldiler.
- 25 Nisan 2023 - Dört ülkenin savunma bakanları Suriye'de güvenliğin güçlendirilmesi ve Ankara ile Şam arasında normalleşme konularını görüşmek üzere Moskova'da bir araya geldiler.
- 7 Mayıs 2023 - Suriye'nin Arap Birliği üyeliğinin askıya alınması kararı kaldırıldı.[16]
- 28 Mayıs 2023 - Cumhurbaşkanı Erdoğan beş yıllık yeni bir dönem kazandı. Normalleşme yoluna devam etme olasılığı konusunda şüpheler var.
- 17 Temmuz 2023 - Cumhurbaşkanı Erdoğan, Başkan Esad ile görüşmeye hazır olduğunu ancak diyalog için çekilmenin şart koşulmasının “kabul edilemez” olduğunu söyledi.[17] "Meselenin onların bize yaklaşımı" olduğunu da sözlerine ekledi. "Türkiye'nin Kuzey Suriye'yi terk etmesini istiyorlar. Bu olamaz çünkü biz terörizmle mücadele ediyoruz." dedi.
- 19 Temmuz 2023 - SDG liderleri normalleşmeye karşı uyarıda bulundu.[18]
- 9 Ağustos 2023 - Esad verdiği bir röportajda şunları söyledi: "Bizim amacımız Türkiye'nin Suriye topraklarından çekilmesi ama Erdoğan Türkiye'nin varlığını meşrulaştırmak istiyor. Bu nedenle Erdoğan'ın şartlarında bir görüşme gerçekleşemez."[19]
- 5 Eylül 2023 - Erdoğan, Suriye'yi eleştirerek normalleşme yolunda olumlu adımlar atmadığını söyledi
- 28 Mayıs 2024 - Erdoğan'ın müttefiki Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli, Suriye hükûmeti ile askeri işbirliği çağrısında bulundu.
- 17 Haziran 2024 - Aydınlık gazetesi, bir süredir askıya alınan müzakerelerin yeniden başlaması için Türk Silahlı Kuvvetlerinden bir askeri heyet ile Suriye askeri heyeti arasında Lazkiye'deki Hmeymim Üssü'nde bir toplantı yapıldığını bildirdi. Bir sonraki toplantının Irak'ın başkenti Bağdat'ta yapılacağı da bildirildi.[20]
- 26 Haziran 2024 - Esad, Rus elçi Lavrentiev ile yaptığı görüşmede ülkesinin Türkiye ile ilişkilerle ilgili tüm girişimlere açık olduğunu belirtti.
Tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
İran: 13 Ocak 2023 tarihinde İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahian, Suriye ve Türkiye arasında gelişen ilişkileri memnuniyetle karşıladı.
Irak: Irak, Nisan 2024'ten bu yana Ankara ve Şam arasındaki yakınlaşmanın arabuluculuğuna büyük ölçüde katılmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Turkey Hosts Syria Opposition After Outreach to Assad". Voice of America. 3 Ocak 2023. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Iraqi PM says Baghdad works on Syria-Turkey reconciliation". 1 Haziran 2024. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Syria says no dialogue with Turkey before Ankara announces plans to withdraw its troops". AP News. 4 Haziran 2024. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Russian, Syrian, Turkish defence ministers meet in Moscow for first talks since 2011". France 24. 28 Aralık 2022. 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Erdogan to invite Assad for talks to restore Turkey-Syria ties". Reuters. 7 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024.
- ^ "Turkey shuts embassy in Syria to isolate Assad | Reuters".
- ^ "Turkey temporarily closes its embassy in Damascus". The Times of Israel. 26 Mart 2012.
- ^ "Syrian military says it downed Turkish fighter jet". 22 Haziran 2012. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024 – www.bbc.com vasıtasıyla.
- ^ "Turkey's main opposition leader hopes to meet with Assad to discuss refugee problem". Turkish Minute (İngilizce). 5 Temmuz 2024. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024.
- ^ "Kurds fear 'everything will change' if Syria, Turkey reconcile | Reuters". 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Turkey signals a new military intervention in Syria if Kurdish groups hold local elections". AP News. 30 Mayıs 2024. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Assad opponents in Syria protest Turkish 'reconciliation' call | Reuters".
- ^ "Turkey has no preconditions for dialogue with Syria - foreign minister | Reuters".
- ^ "Turkish, Syrian intelligence chiefs meet: reports". 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Erdogan wanted to meet Syria's Assad - Turkish media | Reuters". 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Arab League votes to re-admit Syria, after 11 years of suspension". 7 Mayıs 2023. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024 – Le Monde vasıtasıyla.
- ^ "Turkey's Erdoğan says he is open to meeting with Syria's Assad".
- ^ "Damascus-Ankara normalisation would deepen Syrian crisis, warns Kurdish-led SDF". 19 Temmuz 2023. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Syria's Assad tamps down expectations of closer ties with Turkey, Arab world | Reuters". 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024.
- ^ "Syrian, Turkish officials to meet in Baghdad soon". 6 Haziran 2024.