Olimpiyat Oyunları'nda Türkiye
| Olimpiyat Oyunları'nda Türkiye | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
| Olimpiyatlar tarihi | ||||||||||||
| Yaz Olimpiyatları | ||||||||||||
| Kış Olimpiyatları | ||||||||||||
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi 1914 yılında kurulmuş ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından kabul edilmiştir. Türkiye'nin ilk Olimpiyat Oyunları'na iştirakı ara oyunlar diye adlandırılan Osmanlı Devleti yıllarında 1906 Atina oyunlarıdır. Bu tarihten itibaren genelde düzenli bir şekilde her organizasyonda yer alan Türkiye, 1920 Ansvers oyunlarına Birinci Dünya Savaşı'na neden olan ülkeler (Almanya, Avusturya, Macaristan, Türkiye ve Bulgaristan) sıfatına sahip olması nedeniyle Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından organizasyona davet edilmedi. 1932 Los Angeles oyunlarına ise yolun uzaklığı ve masrafların çokluğu nedeniyle Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafından ABD'ye sporcu gönderilmedi. 1980 Moskova oyunlarına SSCB'nin Afganistan'ı işgalini protesto eden pek çok batılı ülke gibi oyunlara sporcularını göndermemiştir.
Tarihçe
1923 öncesi
Atina'daki 1906 ara olimpiyat oyunlarına Osmanlı Devleti'ni temsilen İstanbul, İzmir ve Selanik'ten 1 Ermeni, 10 İngiliz, 18 Rum, 1 Musevi olmak üzere 30 sporcu katıldı. Atletizm, jimnastik eskrim, güreş ve futbol dallarında sporcular Osmanlı Devleti'nin temsil ederken, Bunlar arasında yarışan Yorgo Aliprantis adlı jimnastikçi 10 metrelik ipe tırmanma yarışmasında, 11.4 saniyelik derecesiyle dünya rekoru kırarak birincilik kürsüsüne çıkmıştır. Aliprantis'in bu rekoru, ipe tırmanma yarışının ertesi yıl olimpiyat sporu kategorisinden çıkartılmasından dolayı günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.
1908 yılında ise Meşrutiyetin ilanı ile devlet içinde dernek kurma yasası çıktı ve bugünkü Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi'nin temellerini oluşturan Osmanlı Olimpiyat Cemiyeti kuruldu. Bu derneğin kurulmasından sonra Türkiye, resmi olarak Olimpiyat Oyunları'nda temsil edilme hakkını kazandı.
1908 yılındaki olimpiyatlara katılan tek Osmanlı sporcu olan jimnastikçi Aleko Mulos, olimpiyatlarda resmi olarak Türkiye'yi temsil eden sporcu olarak tarihe geçti. 1912'deki olimpiyatlarda Türkiye'den katılan 2 sporcu Vahram Papazyan ile Mıgırdıç Mıgıryan'dı. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'na neden olan ülkeler arasında görüldüğü için 1920 oyunlarına çağrılmadı.
1924-1980
1924 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye Millî Futbol Takımı da ilk kez yer aldı. Millî takım Çekoslovakya'ya 5-2 yenilerek elendi. Türkiye, 1924 Olimpiyatları'nda 11 atlet, 3 bisiklet, 2 halter, 1 eskrim, 5 güreş ve 18 futbol oyuncusu tarafından temsil edildi. 1928 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'den 6 atlet, 5 bisikletçi, 1 halterci, 4 eskrim sporcusu, 6 güreşçi ve 20 kişiden oluşan bir futbol takımı mücadele etti. Türk atlet Ömer Besim Koşalay, 1924 ve 1928'de Türkiye'yi temsil etmiştir. 1932 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye, yolun uzaklığı ve masrafların çokluğu nedeniyle bu olimpiyata katılmadı. 1936 Yaz Olimpiyatları'na 2'si kadın 60 sporcuyla katılan Türkiye, ilk kez bir olimpiyatta Türk kadın sporcularla da yer almış oldu. Türkiye, olimpiyat tarihinin ilk madalyalarını 1936 Olimpiyatları'nda elde etti. Türkiye'nin Olimpiyat Oyunları tarihinde şeref kürsüsüne çıkan ilk Türk sporcusu serbest güreş 79 kg'da bronz madalya kazanan Mersinli Ahmet Kireççi oldu. Onun ardından grekoromen 61 kg'da Yaşar Erkan altın madalyanın sahibi oldu. Türkiye, kazandığı 2 madalyayla Olimpiyatları 19. sırada tamamladı. 1948 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye'den 1'i kadın olmak üzere toplam 68 sporcu katılırken, Türkiye adına toplamda 12 Türk sporcusu şeref kürsüsüne çıktı. Türkiye tamamı güreş sporundan olmak üzere toplam 6 altın madalya kazandı. Türkiye, 1948 Olimpiyatları'nda takım halinde 7. sırayı alma başarısı gösterdi. 1952 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'yi Olimpiyatlarda tamamı erkek 60 sporcu temsil etti. Türkiye, kazandığı 2 altın ve bir de bronz madalyayla ülkeler sıralamasında 16. oldu. 1956 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye'de yaşanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle sadece 15 sporcu gidebildi. Türkiye'nin kazandığı 7 madalyanın tamamı da güreşten geldi. 1960 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye adına damgasını vuran olay, Türk güreşçilerinin tam 7 altın madalya kazanmasıydı. Ahmet Bilek, Mustafa Dağıstanlı, Hasan Güngör, İsmet Atlı, Müzahir Sille, Mithat Bayrak ve Tevfik Kış 1960 Roma Olimpiyatları'nın Türkiye adına altın madalyaya uzanan isimleri oldular. Türkiye, 1960 Yaz Olimpiyatları'nda kazandığı 9 madalyayla ülke sıralamasında 6. sırayı elde etti. Türkiye 1964 Yaz Olimpiyatları'na, atletizm, halter, güreş ve yelkende toplam 25 erkek sporcuyla katıldı. Tokyo'da 2 altın, 3 gümüş ve 1 bronz madalya kazanan Türkiye'nin kazandığı tüm madalyalar yine güreşten gelirken, Türkiye kazandığı 6 madalyayla ülke sıralamasında 16. sırayı elde etti. 1968 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'yi atıcılıkta 3, atletizmde 4, boksta 6 ve güreşte 16 olmak üzere toplam 33 sporcu temsil etti. Türkiye, Olimpiyatlarda 2 altın madalya kazanırken, madalyalar Mahmut Atalay ve Ahmet Ayık'la yine güreşten geldi. 1972 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye bu olimpiyatta atıcılıkta 4, atletizmde 4, boksta 7, bisiklette 6, eskrimde 4, halterde 4, güreşte 16, yüzmede 2 sporcu olmak üzere toplamda 1'i kadın 47 sporcuyla yarıştı. Türkiye, kalabalık katılımına rağmen 1972'de sadece 1 gümüş madalya kazanabildi. Türkiye'nin olimpiyatlardaki tek madalyasının sahibi ise güreşte Vehbi Akdağ oldu. 1976 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye atletizm'de 3, boksta 3, bisiklette 4, halterde 2, judoda 3, atıcılıkta 3, güreşte 11 ve tramplen atlamada 1 sporcu olmak üzere toplamda 1'i kadın 30 sporcuyla temsil edildi. Ancak Türkiye 1976'da tek bir madalya dahi alamadı.
1980 Yaz Olimpiyatları'na Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesini olimpiyat ruhuna aykırı bulan, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu ve Amerika Birleşik Devletleri'nin başı çektiği 33 ülke 1980 Moskova'yı boykot etti.
1984-2000
1984 Yaz Olimpiyatları; Sovyetler Birliği ile onu destekleyen Doğu Bloku ülkelerince boykot edilmişti. Türkiye'nin 2'si kadın, toplam 48 sporcuyla katıldığı bu organizasyonda 36 yıl sonra ilk kez güreş dışında bir branşta madalya kazanıldı. Boks dalında mücadele eden Eyüp Can ve Turgut Aykaç bronz madalya kazanan isimler olurlarken Türkiye'nin 3. ve son madalyası, yine bronz oldu. Türkiye; Los Angeles'ta atıcılıkta 4, atletizmde 5, boksta 6, okçulukta 3, judoda 4, halterde 4, güreşte 16, yüzmede 4, yelkende 2 sporcuyla mücadele etti.
1988 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye 5'i kadın, toplam 50 sporcuyla mücadele ederken, ilk kez bir Türk sporcusu, Olimpiyat rekoru kırma başarısı gösterdi. Naim Süleymanoğlu, halterde Türkiye'nin ilk altın madalyasını kazandırırken serbest güreşte Necmi Gençalp gümüş madalyayla Türkiye'ye döndü. Türkiye, Seul'de atıcılıkta 2, atletizmde 4, boksta 4, okçulukta 6, judoda 4, yelkende 3, yüzmede 2, halterde 5, güreşte 12 ve tekvandoda 8 sporcuyla mücadele etti.
1992 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'yi 8'i kadın, toplam 47 kişi temsil etti. Türkiye; Barcelona Olimpiyatları'nda 2 altın, 2 gümüş ve 2 bronz olmak üzere toplam 6 madalya kazanırken, judoda Hülya Şenyurt'un bronz madalya almasıyla Olimpiyatlar tarihi boyunca ilk kez bir Türk kadın sporcu, kürsüye çıkma başarısı gösterdi. Türkiye adına, halterde Naim Süleymanoğlu ve grekoromen güreşte Mehmet Âkif Pirim altın madalya kazanan isimler oldular.
1996 Yaz Olimpiyatları'na Türkiye adına 9'u kadın, toplam 54 sporcu katıldı. Halterci Naim Süleymanoğlu; bir kez daha altın madalyaya ulaşarak üst üste üç olimpiyat altın madalyası kazanan halterci unvanıyla Olimpiyatlar ve Türk spor tarihine geçti. İkisi halterde, ikisi de güreşte olmak üzere 4 altın madalyanın yanı sıra birer de gümüş ve bronz madalya elde edildi. Altın madalyalardan biri; Naim Süleymanoğlu gibi tarihe geçecek olan ve ilk kez olimpiyatlara katılan halterci Halil Mutlu'ya aitti. Türkiye; bu Olimpiyatlar sonunda madalya sıralamasında 20. basamakta yer aldı.
2000 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'nin 15'i kadın,44 ü erkek olmak üzere toplam 59 sporcusu vardı. Türkiye'yi bu oyunlarda atıcılıkta 2, atletizmde 6, boksta 9, güreşte 12, halterde 8, judoda 3, okçuukta 6, tekvandoda 2, yelkende 4, yüzmede 7 sporcu temsil etti. Güreşte hamza, halterde Halil Mutlu, judoda Hüseyin Özkan altın madalya kazanan sporcular olurlarken bronz madalya alan Hamide Bıkçın Tosun ise tekvando dalında Türkiye'ye ilk madalyayı getiren sporcu oldu. Türkiye 2000 Sidney Olimpiyatları'nı toplam 5 madalyayla 26. sırada tamamladı.
2004-
2004 Yaz Olimpiyatları Türkiye 21'i kadın toplam 66 sporcuyla katılım sağladı. Türkiye Olimpiyatlar sonucunda 3'ü altın, 3'ü gümüş, 4'ü de bronz olmak üzere toplam 10 madalya kazandı. Türkiye'ye altın kazandıran isimler, halterde Nurcan Taylan, Halil Mutlu ve Taner Sağır olurken, boksta Atagün Yalçınkaya, tekvandoda Bahri Tanrıkulu, güreşte ise Şeref Eroğlu gümüş; atletizmde Eşref Apak, güreşte Aydın Polatçı ve Mehmet Özal, halterde ise Sedat Artuç bronz madalya kazandırdı.
2008 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye 12 branşta 19'u kadın olmak üzere 68 sporcu ile temsil edildi. 16 sporcuyla atletizm ilk sırada yer alırken, güreş 13, yüzme 11, halter 6, yelken 6, boks 5, tekvando 4, masa tenisi ve okçuluk 2'şer, atıcılık, judo ve bisiklette ise 1'er sporcuyla Türk sporcular Pekin'de yarıştı. Türkiye tek altın madalyasını güreşte Ramazan Şahin'le kazanırken, 4 gümüş ve 3 bronz madalyayla olimpiyatları 37. sırada tamamladı.
2012 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye bir ilki başardı. İlk defa kadın basketbol ve voleybol takımları olimpiyatlara katıldı. Londra'ya 16 dalda 66'sı kadın toplam 114 sporcuyla geldi. Atletizmde 33, güreşte 13, basketbol ve voleybolda 12'şer, halterde 9, boks ve yüzmede 6'şar, atıcılık ve yelkende 5'er, tekvando ve bisiklette 3'er, judo ve masa tenisinde 2'şer, okçuluk, badminton ve cimnastikte 1'er sporcu olimpiyatlara katıldı. Türkiye, şu ana kadar 2 altın, 2 gümüş ve 1 bronz madalya kazandı. Atletizmde Aslı Çakır Alptekin ile tekvandoda Servet Tazegül altın; atletizmde Gamze Bulut ile tekvandoda Nur Tatar gümüş; grekoromen güreşte Rıza Kayaalp bronz madalya kazandı. Mart 2013'te tespit edilen doping nedeniyle Aslı Çakır Alptekin'ın derecesi iptal edilerek altın madalyası geri alındı.
Genel madalya durumu
Bugüne kadar Olimpiyatlarda Türkiye adına 70 sporcu 87 olimpiyat madalyası kazanmıştır (39 Altın, 25 Gümüş, 23 Bronz).
| Yaz Olimpiyatlarında Türkiye | ||||
|---|---|---|---|---|
| Olimpiyat şehri | Altın | Gümüş | Bronz | Toplam |
1896 Atina, Yunanistan .svg){kind=small} |
- | - | - | - |
1900 Paris, Fransa  |
- | - | - | - |
1904 St. Louis, ABD  |
- | 5 | - | - |
| 1906 Atina, Yunanistan |
0 | 0 | 0 | 0 |
1908 Londra, Birleşik Krallık .svg){kind=small} |
0 | 0 | 0 | 0 |
1912 Stokholm, İsveç  |
0 | 0 | 0 | 0 |
1920 Ansvers, Belçika  |
- | - | - | - |
| 1924 Paris, Fransa |
0 | 0 | 0 | 0 |
1928 Amsterdam, Hollanda  |
0 | 0 | 0 | 0 |
| 1932 Los Angeles, ABD |
- | - | - | - |
1936 Berlin, Almanya .svg){kind=small} |
1 | 0 | 1 | 2 |
| 1948 Londra, Birleşik Krallık |
6 | 4 | 2 | 12 |
1952 Helsinki, Finlandiya .svg){kind=small} |
2 | 0 | 1 | 3 |
1956 Melbourne, Avustralya  |
3 | 2 | 2 | 7 |
1960 Roma, İtalya  |
7 | 2 | 0 | 9 |
1964 Tokyo, Japonya .svg){kind=small} |
2 | 3 | 1 | 6 |
1968 Mexico, Meksika  |
2 | 0 | 0 | 2 |
1972 Münih, Almanya  |
0 | 1 | 0 | 1 |
1976 Montreal, Kanada  |
0 | 0 | 0 | 0 |
1980 Moskova, SSCB  |
- | - | - | - |
| 1984 Los Angeles, ABD |
0 | 0 | 3 | 3 |
1988 Seul, Güney Kore .svg){kind=small} |
1 | 1 | 0 | 2 |
1992 Barselona, İspanya  |
2 | 2 | 2 | 6 |
| 1996 Atlanta, ABD |
4 | 1 | 1 | 6 |
| 2000 Sidney, Avustralya |
3 | 0 | 2 | 5 |
2004 Atina, Yunanistan  |
3 | 3 | 4 | 10 |
2008 Pekin, Çin Halk Cumhuriyeti  |
1 | 4 | 3 | 8 |
| 2012 Londra, Birleşik Krallık |
1 | 2 | 1 | 4 |
2016 Rio, Brezilya  |
1 | 3 | 4 | 8 |
Branşlara göre madalya dağılımı
| Olimpiyat | Altın | Gümüş | Bronz | Toplam |
|---|---|---|---|---|
 Güreş |
28 | 16 | 15 | 59 |
 Halter |
8 | 1 | 1 | 10 |
 Judo |
2 | 0 | 1 | 3 |
 Boks |
0 | 2 | 3 | 5 |
 Atletizm |
1 | 3 | 2 | 6 |
 Tekvando |
1 | 3 | 2 | 6 |
| Toplam | 39 | 25 | 23 | 88 |