Nikolay Ogarkov
| Nikolay Ogarkov Николай Васильевич Огарков | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 30 Ekim 1917 Molokovo, Tver Guberniyası |
| Ölüm | 23 Ocak 1994 (76 yaşında) Moskova |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği (1938-1991) Rusya (1991-1994) |
| Hizmet yılları | 1938-1994 |
| Rütbesi |  |
| Komutası | Baltık Askerî Bölgesi, Savunma Birinci Müsteşarı, Genelkurmay Başkanı |
| Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı |
| Ödülleri |     — 1969                       |
Nikolay Vasilyeviç Ogarkov (Rusça: Николай Васильевич Огарков; 30 Ekim 1917, Molokovo, Rus İmparatorluğu - 23 Ocak 1994, Moskova, SSCB), Kızıl Ordu'komutanlarından biri, Sovyetler Birliği Mareşali ve önde gelen bir Sovyet askeri kişiliğiydi.[1][2]
1977'de Sovyetler Birliği Mareşalliğine terfi etti. 1977-1984 yılları arasında SSCB Genelkurmay Başkanı olarak görev yaptı. Kore Hava Yolları'na ait 007 sefer sayılı uçağın, Eylül 1983'te Moneron Adası yakınlarında düşürülmesinin ardından Sovyet ordusunun sözcüsü olunca Batı'da tanındı.
Ölümünden sonra Moskova'da Novodevichy Mezarlığı'na gömüldü.
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Ogarkov, 30 Ekim 1917'de Rus İmparatorluğu'na bağlı Tver Vilayeti'nin Molokovo köyünde, köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1931'de ağabeyinin askerlik hizmetini tamamladığı Uzak Doğu Rusyası'na taşındı. Ogarkov, 14 yaşında bir askeri kooperatifte satıcı çırağı olarak çalışmaya başladı. Nisan 1933'te köyüne döndü ve burada 1,5 yıl muhasebeci, sendikalar bölge konseyi sekreteri gibi çeşitli işlerde çalıştı. 1934'te Enerji Endüstrisi Çalışma Fakültesinde okumak üzere Moskova'ya gitti. Kuibyshev Moskova İnşaat Mühendisliği Enstitüsü'nde okudu.
Askeri kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ogarkov, 1938'de Kızıl Ordu'ya katıldı ve AstrahanTüfek ve Makineli Tüfek Okulu'ndan mezun oldu. 1941 yılında Kuibyshev Askeri Mühendislik Akademisi'nden 3. Derece Askeri Mühendis rütbesi ile mezun oldu.
İkinci Dünya Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]1941'de Barbarossa Harekâtı'nın başlaması ve Nazi Almanyası Ordusunun Rusya'yı işgali üzerine Ogarkov, Batı Cephesi 17. Piyade Tümeni 1. Piyade Alayı bünyesinde alay mühendisi olarak Łomża bölgesi yakınındaki müstahkem bir alanın inşasında görevlendirildi.
Ekim 1941'den Şubat 1942'ye kadar Karelya Cephesi mühendislik bölümünde 2. Askeri Bölge Kıdemli Tahkimat Mühendisi olarak ve Şubat 1942'den itibaren 289. Tüfek Tümeni'nde Tüfek Alayı'nın Alay Mühendisi olarak görev yaptı.
Haziran 1942'de Ogarkov, 61. Deniz Tüfek Tugayları'nda Tugay Mühendisi olarak görev yaptı ve Aralık 1942'den itibaren 32. Ordu Mühendislik Birlikleri'nin kurmay başkanının asistanı olarak görev yaptı. Ağustos 1943'te Karelya Cephesi Mühendislik Birlikleri Karargahı Harekât Dairesi başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Mayıs 1944'ten itibaren Karelsky'deki 122. Tüfek Tümeni'ne Bölüm Mühendisi olarak atandı. Kasım 1943'te Ogarkov 2. Ukrayna ve 3. Ukrayna Cephelerine atandı. Dünya Savaşı sırasında Karelya, Vyborg-Petrozavodsk, Petsamo-Kirkenes, Budapeşte ve Viyana çatışmalarında yer aldı. Ekim 1944'te kendisine 2. derece Vatanseverlik Savaşı Nişanı verildi.
11 Nisan 1945'te bir savaş sırasında İstihkam birliklerine liderlik ederken Ogarkov yaralandı ve savaşın sonuna kadar hastanede kaldı. Temmuz ayında tümenine geri döndü, ancak üç ay sonra,Yarbay Ogarkov, Karpat Askeri Bölgesi 27. Ordusu Mühendislik Birliklerinin kurmay başkan yardımcılığına atandı. Aynı yıl Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne katıldı.
Savaş Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]1947'de Kuibyshev Askeri Mühendis Birlikleri Akademisi'nde ve 1959'da Genelkurmay Harp Akademisi'nde tekrar eğitimini tamamladı. 1945'ten 1946'ya kadar Ogarkov, Karpat Askeri Bölgesi Mühendislik Birlikleri'nin kurmay başkanı kıdemli yardımcısıydı. 1947'den 1948'e kadar Primorsky Askeri Bölgesi Başkomutanı kadrosunun Mühendislik Müdürlüğü başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Orada, bir dizi görevi mükemmel bir şekilde yerine getirdikten sonra, kariyerinin başarılı büyümesine katkıda bulunan bölge komutanı Rodion Malinovsky'nin dikkatini çekti.
Ocak 1949'da Uzak Doğu Başkomutanlığı Kurmay Daire Başkanlığına atandı. 1949'dan 1953'e kadar operasyonel yönetim departmanının başkanlığını yaptı ve 4 Eylül 1950'de albaylığa, 11 Temmuz 1957'de tümgeneralliğe atandı. Aynı yıl eğitim almak üzere SSCB Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Askeri Akademisi'ne gönderildi. 1959'da akademiden mezun olduktan sonra Ogarkov, 20. Muhafız Motorlu Tüfek Bölümüne komuta etti.1959'dan 1961'e kadar Doğu Almanya'nın Grimma şehrinde Almanya'daki Sovyet Kuvvetleri Grubu'nun bir üyesiydi. Aralık 1961'de Belarus Askeri Bölgesi'nin Kurmay Başkanı ve Komutan Yardımcılığına atandı.
Aralık 1965'te Volga Askeri Bölge Komutanlığına ve Nisan 1968'de SSCB Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Birinci Başkan Yardımcısı olarak atandı. Ogarkov, 1966'dan 1971'e kadar Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi aday üyesi ve 1971'den 1991'e kadar SBKP Merkez Komitesi üyesiydi. 1966'dan 1966'ya kadar 7. ve 11. toplantılarında SSCB Yüksek Sovyeti Milliyetler Konseyi'nin yardımcısı olarak görev yaptı. Mart 1974'ten Ocak 1977'ye kadar Ogarkov, SSCB Savunma Bakan Yardımcısı, SSCB Devlet Teknik Komisyonu başkanı ve SSCB Savunma Bakanlığı Koleji üyesiydi.
8 Ocak 1977'de General Ogarkov, SSCB Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı ve SSCB Savunma Birinci Bakan Yardımcısı olarak atandı. 14 Ocak 1977'de kendisine Sovyetler Birliği Mareşali unvanı verildi. 1970'li yıllarda Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmelerinin hazırlanmasında, her iki tarafın da kabul edebileceği formüllerin geliştirilmesinde önemli rol oynadı.
Ogarkov, 1979'da Sovyetlerin Afganistan'ı işgalinin aktif bir muhalifi olarak biliniyordu ve bunun için SBKP Merkez Komitesi Politbüro üyesi ve Savunma Bakanı Dmitry Ustinov ile anlaşmazlıklar yaşadı. SSCB Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı olarak Ogarkov, Ustinov'la askeri ve silah geliştirme gibi bir dizi başka konuda tartışma içerisindeydi.
007 Sayılı Kore Hava Yolları Uçağı krizi
[değiştir | kaynağı değiştir]1 Eylül 1983'te, New York'tan Güney Kore'nin başkenti Seul'e giderken, Alaska'nın Anchorage bölgesinde yakıt ikmali molası veren, Kore Hava Yolları'nın 007 sefer sayılı uçağı,Moneron Adası üzerinde Sovyetler tarafından vuruldu. Hava Kuvvetleri, uçağın başlangıçta planlanan rotasından sapması ve Sovyet yasaklı hava sahasından geçmesinin ardından, 246 yolcu ve 23 mürettebat taşıyan bir Boeing 747-230B'e ateş açtı ve uçaktaki herkes hayatını kaybetti.
SSCB Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Ogarkov televizyonda ve basın toplantısında Sovyet ordusunun sözcüsü olarak yer aldı. Yaptığı açıklamalarda uçağın düşürülmesini savundu. Uçağa ateş açma kararının "kaza veya hata" sonucu olmadığını ve yerel bir askeri yetkili tarafından ateş açılmasına karar alındığını söyledi. Ogarkov'a göre, yerel askeri komutan, planlanan ve bildirilen rotasından saparak, yasaklı Sovyet hava sahasına girmesi üzerine, uçağın casusluk görevindeki bir keşif uçağı olduğu varsayarak ateş açmıştı.
Sovyet Ordusunda Devrim
[değiştir | kaynağı değiştir]Ogarkov, devasa, hantal "Sovyet askeri makinesi"nin ileri teknolojiye dayalı, daha küçük ve kompakt bir saldırı gücüne dönüştürülmesinin güçlü bir savunucusuydu. 1982'de Amerikalı bir gazeteciyle yaptığı samimi bir görüşmede şunları söylemekten çekinmemişti:
"Sovyet teknolojisi Amerika'nın bir veya iki kuşak gerisindedir. Sizin ülkenizde küçük çocuklar bile bilgisayarlarla oynuyorlar. Savunma Bakanlığı'nın her ofisinde bile bilgisayar yok. Ve sizin de çok iyi bildiğiniz nedenlerden ötürü, bilgisayarları ABD'deki gibi kolaylıkla kullanıma sunamıyoruz. Ekonomik reformlara şiddetle ihtiyaç var, ancak büyük ihtimalle reformların siyasi yönü de olacak."
Ogarkov'un bu açıklamaları, Kore Hava Yolları 007 sefer sayılı uçağı saldırısının ardından sergilediği Amerikan karşıtı söylemle keskin bir tezat oluşturuyordu. Ogarkov, Sovyet sosyoekonomik statükosunda köklü değişiklikler yapılması gerektiğine olan inancının yanı sıra, daha geleneksel bir İkinci Dünya Savaşı tarzı savaşa inanan subaylarla da ters düştü. 1984 yılında ordu gazetesi Krasnaya Zvezda'da yayınlanan bir makalede Ogarkov, Sovyet ordusunu modernleştirme vizyonunu özetledi.
Sovyet Genelkurmay Başkanlığının liderliği yıllarında Ogarkov, Sovyet Silahlı Kuvvetleri tarihindeki en büyük operasyonel-stratejik tatbikat ve manevralardan birkaçını tüm önemli stratejik yönlerde ve Sovyet Silahlı Kuvvetlerinin tüm kollarını kullanarak hazırladı ve gerçekleştirdi. Bunlardan en büyüğü, Eylül 1981'de gerçekleştirilen Zapad-81 kod adlı operasyonel-stratejik tatbikattır. Ölçeği açısından, yalnızca İkinci Dünya Savaşı sırasındaki büyük operasyonlarla karşılaştırılabilecek düzeydedir. Endüstriyel kontrol sistemini ve bazı hassas güdümlü mühimmat türlerini test eden ilk kişi oldu. Ogarkov, Stratejik Füze Kuvvetlerinin kontrol teorisinin ve füze savunmasının geliştirilmesine ciddi önem verdi, Genelkurmay'da operasyonel-stratejik araştırmalar için bir merkez oluşturdu.
Ogarkov'un görevden alınması
[değiştir | kaynağı değiştir]Ogarkov, 6 Eylül 1984'te Politbüro tarafından hem Genelkurmay Başkanı hem de Savunma Birinci Bakan Yardımcısı görevlerinden alındı ve yerine Sergey Ahromeyev getirildi.
Siyasi analist Ilya Zemtsov, Ogarkov'un görevden alınmasının, Genel Sekreter Konstantin Çernenko'nun yerini almak için çaba sarf eden Grigory Romanov'un başarısız hırslarının sonucu olduğunu ileri sürmektedir. Zemtsov'a göre Romanov, Ogarkov'la olan iyi ilişkileri aracılığıyla silahlı kuvvetler üzerindeki kontrolünün Politbüro içinde kendi lehine bir bölünmeye yol açacağı bir veraset krizini zorlamaya çalışıyordu. Üstelik Politbüro, Ogarkov'un hızlı yükselişinden endişeliydi: Ogarkov, orduyu parti kontrolü altında tutmakla görevli kuruluş olan Ana Siyasi Yönetim'in gücünü zaten zayıflatmıştı ve oy hakkına sahip bir üye olmasa da Savunma Konseyi'ne katılma hakkı kazanmıştı. Romanov tüm çabasına rağmen Ogarkov'u "partiye aykırı eğilimler" nedeniyle görevden alınmaktan koruyamamıştı.
Raymond L. Garthoff, "Ogarkov'un aniden görevden alınmasının nedenleri bilinmemekle birlikte, bunların savunma bütçesi konularıyla ilgili olduğuna dair çok az şüphe olduğunu" yazmıştır. Zemtsov'un aksine Garthoff, "Ogarkov'un hizipçi siyasi çekişmelere karıştığına dair hiçbir gösterge olmadığını" savundu.
Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri Kemal Okuyan yazmış olduğu Sovyetler Birliği'nin Çözülüşü Üzerine Antitezler adlı eserinde konuyu ele almıştır. Okuyan, Mihail Gorbaçov ve ekibinin Sovyetler Birliğini ortadan kaldırma hedefiyle hareket eden örgütlü bir yapı varsayımına dayandırdığı analizde Genelkurmay Başkanı Ogarkov ve ona bağlı ekibin ABD'ye karşı koyan son önemli aktörler olduğunu belirtir. Bu dönemde Sovyet savunma siyasetinde yeni başlatılan nükleer füze yüklü Typhoon sınıfı denizaltılar, Akdeniz'de görev yapan Sovyet donanması ve orduda düzenlenen reformlara dikkat çekilir. Okuyan'a göre Gorbaçov bu tehlikeyi görmüş ve ordudaki bu ekibi tasfiye etmeye koyuldu ve komplo kuruldu. Kızıl Meydan'a CIA operasyonuyla pırpırlı uçak indirilerek ülke güvenliğini sağlayamayan hava savunma generalleri görevden alındı. Yasak bölgede saatlerce uçan Güney Kore uçağını düşürme emri veren subaylara dönük cadı kazanı kaynatılmaya devam edildi denmiştir.[3]
Ogarkov kısa süre sonra yeni oluşturulan Batı Savaş Alanı Komutanlığına getirildi.
Görevden alındıktan sonra kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağustos 1988'den Ocak 1992'ye kadar Savunma Bakanlığı Genel Müfettişler Grubu'nda Genel Müfettiş olarak görev yaptı. Aynı zamanda, 1990'dan Ağustos 1991'e kadar, Tüm Birlik Savaş Gazileri, Çalışma, Silahlı Kuvvetler ve Kolluk Kuvvetleri Konseyi'ne başkanlık etti.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Ocak 1992'de Rusya'nun yeni kurulan Savunma Bakanlığı'na "danışman" olarak atandı ve aynı zamanda Bağımsız Devletler Topluluğu Müşterek Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı'na danışman olarak atandı. Rusya Federasyonu'nun ilk silahlanma programına ilişkin optimal kararların alınmasında Ogarkov'un büyük etkisi vardı.
Kişisel yaşam ve ölüm
[değiştir | kaynağı değiştir]Raisa Georgievna Ogarkova (1920–2004) ile evli olan Ograkov'un birkaç çocuğu ve torunları vardı.
Uzun bir hastalığın ardından 23 Ocak 1994'te Moskova'da öldü. Novodevichy Mezarlığı'na askeri törenle gömüldü.
2003 yılında Molokovo'da açılan ve ismini taşıyan bölgesel müzede Ogarkov'un hayatıyla ilgili bilgiler sunuluyor. Ogarkov'un 1976'dan 1994'e kadar yaşadığı Moskova'daki Sivtsev Vrazhek Lane'deki evin duvarında, onu onurlandıran bir anma plaketi asıldı. Şubat 2018'de, Rusya Federasyonu Ulusal Savunma Yönetim Merkezi'nin kontrol odalarından birine de adı verildi.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Viktor Kulikov |
Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı 7 Ocak 1977 - Eylül 1984 |
Sonra gelen: Sergey Ahromeyev |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198779414.
- ^ Pons, Silvio (2020). The Cambridge history of communism. Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN 978-1316634578.
- ^ Kemal Okuyan, Sovyetler Birliği'nin Çözülüşü Üzerine Antitezler, Yazılama Yayınevi, 4. Baskı s.139 dipnot 39
