Macaristan'da Holokost
_3a.jpg)
Holokost'un Macaristan'daki tezahürleri, başta Mart 1944'te Macaristan'ın Nazi Alman işgâline girmesinin ardından yer almak üzere Macaristan Yahudilerinin yarısından fazlasının mülksüzleştirilmesi, tehcir edilmesi ve katledilmesini içerir.
Alman istilası sırasında Macaristan'da 825.000 kişilik bir Yahudi nüfusu vardı;[1] o sırada bu, Avrupa'da geri kalan en büyük Yahudi nüfusuydu[2] ve diğer yerlerden Macaristan'ın göreceli güvenliğine kaçmış Yahudilerin gelişiyle bu sayı daha fazla da artmıştı. Macaristan Başbakanı Miklós Kállay, Yahudileri tehcir etmekte isteksizdi.[3] Macaristan'ın Müttefik Devletler'le barış gütmeye çalışmasından korkan Adolf Hitler, istila emrini verdi.[4] Macaristan'ın 19 Mart 1944 tarihinde Alman işgâline girmesinden kısa süre sonra Yahudilere yeni kısıtlamalar uygulandı. Ülkedeki Yahudilerin Auschwitz toplama kampına tehcirini denetlemek üzere Budapeşte'ye varmış SS yetkilisi Adolf Eichmann'ın önderlik ettiği bir Sonderkommando, istilayı yürüten ordunun arasındaydı. 15 Mayıs ile 9 Temmuz 1944 tarihleri arasında 434.000'den fazla Yahudi, çoğu Auschwitz'e gönderilmek üzere 147 trende tehcir edildi.[5] Auschwitz'e tehcir edilmiş bu Yahudilerin yaklaşık yüzde 80'i, vardıktan hemen sonra gazla öldürüldü.[6]
Auschwitz'ten kaçmış iki kişi tarafından Nisan 1944'te derlenen ve Yahudilerin kampta gazla öldürüldüğünü ayrıntılı şekilde anlatan Vrba-Wetzler raporunun bazı kısımları Haziran 1944'te yayınlandı. Bunun ardından Macaristan'a diplomatik baskı uygulandı ve Budapeşte Müttefik orduları tarafından bombalandı. Bu olaylar, Macaristan Naibi Miklós Horthy'yi 6 Temmuz'da tehcirleri durdurmaya ikna etti.[7] Tehcirler üç gün sonra durana kadar, Macaristan'ın kırsal alanlarında yaşayan Yahudilerin neredeyse tümü yok oldu.[a]
Katliamların İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermek üzere olduğu bir dönemde yer almış olmasından dolayı bunlar tarihçilerin arasında şaşkınlık yaratmıştır. Bu katliamlardan önce Avrupa'nın Müteffik Devletler tarafından kurtuluşu başlamıştı (ör. Normandiya Çıkarması 6 Haziran 1944 tarihinde başladı) ve Dünya liderleri Yahudilerin gaz odalarında öldürüldüğünü artık uzun zamandan beri biliyordu. Bu nedenle Macaristan'da Holokost konusu, Almanya'nın Holokost'u yürütmekte neden ısrarlı kaldığına ve hükûmet, gazeteci ve topluluk liderlerinin Holokost'a dikkat çekmek ve bunu bozmakta daha fazla yapıp yapmamaları gerektiğine dair uzun tartışmalara neden olmuştur.[9]
Alman işgali[değiştir | kaynağı değiştir]
İstila[değiştir | kaynağı değiştir]
18 Mart 1944'te Adolf Hitler Horthy'yi Avusturya'da bir konferansa çağırdı ve burada Macaristan'dan daha fazla müsamaha talep etti. Horthy direndi ama çabaları sonuçsuz kaldı. O konferanstayken Alman tankları Budapeşte'ye girdi ve 23 Mart'ta Döme Sztójay hükûmeti kuruldu. Sztójay ilk icraatları arasında, hızla örgütlenmeye başlayan Ok Haç Partisi'ni yasallaştırdı. Alman işgalini takip eden dört günlük ara dönemde İçişleri Bakanlığı, Yahudilere karşı düşmanlıklarıyla bilinen sağcı politikacılar László Endre ve László Baky'nin eline geçti. Patronları Andor Jaross da kendini adamış bir antisemit idi.[kaynak belirtilmeli]
Adolf Eichmann[değiştir | kaynağı değiştir]
SS-Obersturmbannführer Sürgünleri denetlemek üzere Macaristan'a gönderilen Adolf Eichmann, Budapeşte'deki Majestic Otel'de ekibini kurdu. Sarı Yıldız ve gettolaştırma yasaları ve sürgünler, başta jandarma (csendőrség) olmak üzere Macar yetkililerin coşkulu yardımlarıyla sekiz haftadan kısa bir sürede tamamlandı. Plana göre tren başına 45 sığır vagonu ve günde dört tren kullanılarak Mayıs ortasından itibaren her gün 12.000 Yahudi kırsal kesimden sınır dışı edilecekti; bunu yaklaşık 15 Temmuz'dan itibaren Budapeşte'deki Yahudilerin sınır dışı edilmesi izleyecekti.[kaynak belirtilmeli] Auschwitz'in ilk komutanı olan Rudolf Höss, Macar Yahudilerinin gelişini ve gazla öldürülmesini denetlemek üzere yerel SS garnizon komutanı olarak 8 Mayıs-29 Temmuz 1944 tarihleri arasında kampa geri döndü.[10] Sonuç olarak, Almanlar cinayetlere "Aktion Höss" ("Höss Operasyonu") adını verdi.[11]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta The Holocaust in Hungary ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Randolph Braham (2011): "15 Mayıs'tan 9 Temmuz [1944]'e kadar neredeyse 440.000 Macaristan Yahudisi, çoğu vardıklarından kısa süre sonra katledildikleri Auschwitz-Birkenau'ya tehcir edildi. 9 Temmuz'a, yani Horthy'nin tehcirleri durdurmakla ilgili kararının yürürlüğe girdiği ve Raoul Wallenberg'in kurtarma görevini başlattığı güne dek Macaristan'ın tümü (Budapeşte hariç) judenrein olmuştu."[8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Braham 2016a, s. 88.
- ^ Bauer, Yehuda (2002). Rethinking the Holocaust. New Haven and London: Yale University Press. s. 224. ISBN 0-300-09300-4.
- ^ Braham 2016a, ss. 429–430.
- ^ Braham 2016a, s. 434.
- ^ Braham 2016a, ss. 771, 774–775.
- ^ Kadar, Gabor; Vagi, Zoltan (2004). Self-financing Genocide: The Gold Train, the Becher Case and the Wealth of Hungarian Jews. Budapest and New York: Central European University Press. s. 125. ISBN 963-9241-53-9.
- ^ Braham 2016b, ss. 960–961, 967.
- ^ Braham, Randolph L. (2011). "Hungary: The Controversial Chapter of the Holocaust". Braham, Randolph L.; Vanden Heuvel, William (Ed.). The Auschwitz Reports and the Holocaust in Hungary. New York: Columbia University Press. s. 45 (29–49). ISBN 978-0880336888.
[F]rom May 15 through July 9 [1944], close to 440,000 of the Jews of Hungary were deported to Auschwitz–Birkenau, where most of them were murdered soon after their arrival. By July 9, when Horthy's decision to halt the deportations took effect and Raoul Wallenberg arrived on his rescue mission, all of Hungary (with the notable exception of Budapest) had become judenrein.
- ^ Braham 2016a, ss. xxxiv–xliii
Ayrıca bakınız: Braham 2016b, ss. 938–990
- ^ Lasik, Aleksander (2000). "Organizational Structure of Auschwitz Concentration Camp". Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (Ed.). Auschwitz, 1940-1945. Kamp Tarihinde Merkezi Konular. I: Kampın Kuruluşu ve Organizasyonu. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau Devlet Müzesi. s. 154 (pp. 145-279). ISBN 978-8385047872. OCLC 874340863.
- ^ Lasik, Aleksander (1998) [1994]. "Rudolf Höss: Manager of Crime". Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (Ed.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. s. 295 (pp. 288-300). ISBN 0-253-20884-X.
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Braham, Randolph L. (2016a). The Politics of Genocide: The Holocaust in Hungary. 1. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0880337113.
- Braham, Randolph L. (2016b). The Politics of Genocide: The Holocaust in Hungary. 2. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0880337113.