Kullanıcı:Gerçekler/Gani Toptani
Gani Toptani Bey | |
|---|---|
.jpg) Gani Toptani'nin Sultan II. Abdülhamid'in yaveri olarak "Fesli Zuhaf "ta görev yaparken "Kaymakam" üniformasıyla portresi | |
| Doğum | 1859 Tiran,Draç Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Aralık 1898 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm sebebi | Suikast |
| Ebeveyn(ler) | Ali Bey ve Vasfiye Hanım |
| Akraba(lar) | Esad Paşa (Kardeşi) |
| Aile | Toptani |
Askeri Kariyeri | |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
| Branşı | Fesli Zuhaf a.k.a. Arnavut Muhafız Taburu (Sultanı Korumakla görevlidir) |
| Hizmet yılları | 1897–1898 |
| Rütbesi | Kaymakam |
Gani Toptani bey [a] ( y. 1859 [b] – 21 Aralık 1898), Osmanlı Arnavut subayı ve Sultan II. Abdülhamid'in emir subayıydı . Yanya'daki kısa bir askeri kariyerinin ardından Harput'a sürgüne gönderildi, ancak kısa süre sonra kişisel koruması olarak Sultan II. Abdülhamid'in emrinde hizmet etmesi için İstanbul'a çağrıldı. Daha sonra hem Osmanlı İmparatorluğu'nda hem de daha sonra bağımsız Arnavutluk'ta siyasi ve askeri bir figür olarak yükselecek olan Esad Toptani Paşa Toptani'nin ağabeyiydi. Gani Toptani, 1898'de İstanbul'un Beyoğlu (Pera) semtinde siyasi gerilime yol açacak bir çatışma sonrasında öldürüldü. Üç yıl sonra kardeşi Esad da, Gani'nin öldürülmesi emrini verdiği sanılan Divan-ı Hümayun üyesi ve aynı zamanda Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın oğlu Cavid Bey'e intikam olarak Arnavutluk'tan getirdiği tetikçilerle suikast girişiminde bulunacak ve onu öldürtecekti.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Gani Toptani y. 1859, o zamanlar İşkodra Vilayeti'nin bir alt bölümü olan Dıraç Sancağı'nın bir kazasının merkezi olan Tiran kasabasındaki sözde Sarajet e Toptaneve'de denilen semtinde doğdu. Ailesi, Arnavutluk'un merkezindeki en önde gelen ve en zengin toprak sahibi ailelerden biri olan Toptani ailesinin yerel lideri ve üyesi Ali Bey Toptani ve Ergiri'nin önemli bir bey ailesinden Vasfiye Hanım Toptani (kızlık soyadı Alizoti) idi. [1] Gani Toptani, üç kız ve iki erkek olmak üzere beş çocuklu bir ailenin ilk oğluydu. Kız kardeşleri Nejre, Sabuşe ve Meruşe; o zamanlar yaygın olduğu gibi, Toptanilerin sahip olduğu aynı statüye sahip önde gelen kişilerle evlenecekti. [2] Tek kardeşi Esad Paşa Toptani, Osmanlı İmparatorluğu'nda siyasi ve askeri bir figür olarak yükseldi. Daha sonra Arnavut siyasi sahnesinde merkezi bir figür haline geldi ve Arnavutluk'un 3. Başbakanı oldu.
Gani Toptani, çağdaş ve modern yazarlar tarafından genellikle "kötü", "vicdansız" ve "acımasız" bir adam olarak tanımlanır. [1] Gençliğinde Tiran ve Akçahisar bölgelerinde hem halka hem de yerel yetkililere sorun çıkararak böyle bir itibar kazanmıştı. Bu eylemler duyulmamış veya imparatorluğun merkezi yetkililerine bildirilmemiş değildi ancak örtbas yolu seçildi. Sadece kısa süre sonra, sorun çıkarmasını sınırlamak için bazı önlemler alındı. Ve o zamanlar yaygın olduğu gibi, bu tür kişiler bizzat padişahın emriyle etki alanlarından bu tür "becerilerin" imparatorluğa ve padişah rejimine hizmet edeceği yerlere nakledildi. II. Abdülhamid'in, Gani Bey gibi kişilere mülki idarede veya rütbelerde makamlar ve askeri nişanlar verme, belirli illerde asayiş ve sükuneti tesis etmek için her ihtiyaç duyduğunda uyguladığı aynı zamanda bu kişilerin desteğinden yararlanma amaçlı iyi bilinen bir politikaydı. [2] Bu politika, Hamidiye politikası olarak da bilinecekti ve biri Yanya'da Jandarma Komutanlığına atanarak, diğeri de bizzat padişahın emir subayı olarak atanarak bu iki Toptani kardeşin bu politikadan yararlandırılacağı şüphesizdi. [3] Askeri kariyeri hakkında çok az şey biliniyor ama görünüşe göre, Yunanlarca Yanya'nın eteklerindeki Rum köylerini basıp, yakmakla itham edileceği 1897 Yunan-Türk Savaşı'na katılmıştır. [4]
Yanya'da yapılan suçlamalar ve kısa sürede yabancı konsolosların baskıları karşısında II. Abdülhamid ona sürgün cezasına hükmetti. Gani Toptani kısa süre sonra Şam'a ve ardından Anadolu Türkiye'sindeki Harput'a sürüldü ancak bu ceza fazla uzun sürmedi. [5] Padişahın emrinde hizmet etmesi için İstanbul'a çağrılacaktı. [6] YalnızcaTosk ve Geg Arnavutlarının oluşturduğu ve Arnavut İmparatorluk Muhafız Taburu olarak da bilinen Fesli Zuhaf'a atandı. [7] "Arnavut Tüfekçiler" ( İngilizce: Albanian Riflemen olarak bilinen Maiyyet-i Seniyye Tüfek Tümeni ) [8] Bu birlik padişahın kişisel muhafızları ve haremi gibi çeşitli güvenlik görevlerini, kraliyet Yıldız Sarayı'na, Çırağan Sarayı'ndaki meclise ve en önemli dini liderlere hizmet edecekti. Tabur , İşkodra Sancağı Krajë'den başka bir tanınmış Arnavut olan Mirliva Tahir Paşa tarafından komuta edildi . [9] Bu süre zarfında Gani Bey'in de birkaç yaverinden biri olarak atandığı için padişahın sempatisini kazandığı anlaşılıyor. Padişaha o kadar yakındı ki, onun en güvendiği adamlarından biri sayılırdı. Hatta bazıları onu padişahın takdirine bağlı olarak cinayet ve diğer zulümlerle suçladı. [3] Padişah, imparatorluk arabasıyla şehrin içinden geçtiğinde, Gani Bey'in her zaman sağda hükümdarı koruduğu görülürdü. Yıldız Sarayı'nın içinde hep padişahın bulunduğu kapının dışında dururdu. [10]
Gani Toptani'nin padişaha olan tüm bu yakınlığı onun yararına yarım bırakılmayacak gibi görünüyordu. Ancak bu gücünü gasp yapmak, rüşvet istemek ve haraç talep etmek için kullanması ve çoğu zaman davranışlarıyla padişahı utandırdı. [13]
Suikast ve kan davası[değiştir | kaynağı değiştir]
21 Aralık 1898 akşamı İstanbul'un Pera semtindeki bir Puding Dükkanı'nda sözlü bir tartışma sonucu Gani Toptani olay yerinde vurularak öldürüldü . [14] O sırada 39 yaşındaki Sultan, padişahın emir subayı ve en güvendiği adamlarından biriydi. [4] Başlangıçta, polis tetikçinin adını açıklama konusunda isteksiz olacaktı, ancak söylentiler onun padişahın vekili Ragıp Bey'in o zamanlar görevli olan Hafız Ömer Paşa olduğunu iddia edecekti. [15] Katil olduğu iddia edilen kişi, birkaç yıl saklandığı Yunanistan'a gitti. [16] Görünüşe göre Hafız Paşa'nın aylardır dost olduğu Gani Bey'i öldürmek için kişisel bir nedeni yoktu. [17] Bazı çağdaş gazeteler, bir kadın yüzünden çıkan tartışmada cinayetin nedeni olarak " tutku cinayetini " göstermeye başladı. Cinayetin nedenleriyle ilgili iddialar çok çeşitli olacak ama gerçek sebepler hiçbir zaman ortaya çıkmadı. Dönemin gazetelerinde belirtilen diğer nedenlere ve çağdaş yazarların yazılarına göre, cinayet kazara aralarındaki aşırı şakalardan sonra meydana gelirken, diğerleri bunun bozuk anlaşmalardan kaynaklandığını varsaydı. [16] Ancak en çok dikkat çeken söylentiler, suikasta karışan kişiler göz önüne alındığında, suikastın siyasi bir arka planı olduğunu ima etti. İddialar, Hafız Paşa'nın Konstantinopolis'teki oldukça yüksek çevrelerin elinde sadece bir alet olduğu yönündeydi. [13]
Gani Bey'in öldürülmesi, başta çıkan büyük kargaşaya rağmen kısa sürede ihmal edilmeye ve konuşulmaz olmaya başladı. [4] Ancak bu cinayetin arkasında kimin olabileceğine dair söylentiler Tiran'da duyulmamış kalmadı. Cinayetin Sadrazam'ın emriyle ve belki de daha da yüksek bir emirle işlendiğine dair bir inanç vardı. Divan-ı Hümayun üyesi ve aynı zamanda Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın oğlu İbrahim Cavid Bey'e şüpheler düştü. [18] Cavid Bey, babasıyla birlikte bu kadar çok Arnavut'un kilit rollerde istihdam edilmesini ve padişah üzerindeki artan etkisini eleştirmekten çekinmedi. [19] II. Abdülhamid'e gönderdiği bir raporda, Türk hükümdarının neden Arnavutları tercih ettiğini merak ettiğini dile getirdi. [19] Padişahın kendisi bunu hiç iyi karşılamadı, ancak yine de harekete geçmekte tereddüt etti ve hatta 5 Ekim 1899'da onu nişanla ödüllendirdi. [19] Bu arada intikam hazırlıkları başlamıştı ve çok uzun sürmeyecekti. [12]
Cavid Bey, 7 Ekim 1899 Cumartesi günü saat 16.00 sıralarında Galata Köprüsü yakınında ailesiyle birlikte vapura binmek üzere vagondan inmişti. Aniden bir yabancı tarafından birkaç kez vuruldu ve olay yerinde ölü bırakıldı. [20] Olay, Konstantinopolis'in en işlek bölgelerinden birinde büyük bir panik yarattı. [5] Ancak kaçan bir polis memuru, zanlıyı yakalamayı başardı. O, daha sonra "Xhiu i Fajes" [lower-alpha 3] takma adıyla bilinen Haxhi Mustafa Merlika olarak tanımlanan, tipik Arnavut kıyafetleri giymiş 49 yaşında bir adamdı. [5] Toptanilerin kontrolü altındaki bölge olan Krujë'den bir köylüydü. [21] Soruşturmaya göre Xhiu, 19 Ağustos'tan beri Konstantinopolis'teydi ve Sirkeci tren istasyonunun yakınındaki bir misafirhanede kalıyordu. Mahkeme önünde suçunu kabul etmeyi reddetti, ancak tesadüfen orada olmadığı açıktı. Arnavutluk'ta Xhiu i Fajes ile Gani Toptani arasındaki ilişki iyi biliniyordu. Yıllar sonra Xhiu'nun yeğeni Mustafa Merlika'nın açıklayacağı gibi, amcası Toptanilerin ve özellikle yakın dostluk kurduğu Gani Toptani'nin hizmetkarıydı. Ona göre Xhiu, Gani Bey'in öldürülmesinden günler sonra Essad Paşa ile görüşmeye gitmiş ve Gjakmarrja'nın Arnavut geleneksel yasalarına göre efendisinin intikamını almak için onay istemiştir ( çev. 'blood-taking' ). [22] Bilmediği bu kadar büyük bir şehirde nasıl davranılacağı konusunda ondan destek ve yardım istedi. Esad başlangıçta bunu çok riskli görerek reddetti, ancak daha sonra masrafları ve suikastı organize etmek için gereken her şeyi karşılamayı kabul etti. [4]
Arnavutlar mahkeme salonunu gürültüler ve alkışlar çıkararak doldurduğundan, yalnızca imparatorluğun çevresinde düzeni sağlamak için taviz verme eğiliminde olan padişahı da sık sık rahatsız ettiğinden, yasal süreç son derece zorlaştı. 10 Şubat 1900'de nihai mahkeme kararının verildiği gün, hiçbir Arnavut'un mahkeme salonuna girmesine izin verilmedi. [4] Hacı Mustafa Merlika, işlediği suçtan dolayı idam cezasına çarptırıldı, ancak daha sonra padişah onun hayatını bağışladı ve cezası müebbet hapis cezasına çevrildi. Fransız Le Sémaphore de Marseille gazetesinin o günlere ait bir makalesinde olaylar şöyle anlatılırdı:
Hacı Mustafa Merlika, Jön Türk Devrimi'nden yaklaşık 8 yıl sonra serbest bırakılacaktı. Kendisi Arnavutluk'ta kendisine türküler bestelenen ve bugüne kadar hala söylenen bir kahraman olarak karşılandı. [25]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Gani name formsisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Brotherisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Hızlı 2020, ss. 3149–3150; Yaltirik 2020.
- ^ Fischer 2016, ss. 106–107.
- ^ a b Hızlı 2020, ss. 3149–3150.
- ^ a b c d e
Ikonomi 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "FOOTNOTEIkonomi2016" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Hızlı 2020, ss. 3149–3150; Ikonomi 2016.
- ^ Ikonomi 2016, ss. 7–8; Frashëri 2004.
- ^ Uyar 2009, ss. 204–205; Ikonomi 2016.
- ^ Vlora 2010.
- ^ Gawrych 2006; Fischer 2016.
- ^ Ikonomi 2016, ss. 7–8.
Referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "L'assassinat de Djavid bey". Le Sémaphore de Marseille (Fransızca). Marseille. 3 Kasım 1899. s. 1. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022.
- "Le Grand Assassin". L'Aurore (Fransızca). Paris. 27 Ekim 1899. s. 1. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.
- Ikonomi, Ilir (2016), Esat Pashë Toptani: Njeriu, Lufta, Pushteti (Arnavutça), Tirana: UET Press, ISBN 978-9928-190-91-8
- Koçu, Reşat Ekrem (1974), İstanbul ansiklopedisi, 11, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kȯllectif Şirketi
- Frashëri, Kristo (2004), Historia e Tiranës (Arnavutça), Botimet Toena, ISBN 978-99927-1-897-1
- Vlora, Eqrem bej (2010), Kujtime: 1885‒1925 [Lebenserinnerungen: 1885‒1925] (Arnavutça), Koçi, Afrim tarafından çevrildi, Botime IDK, ISBN 978-99927-780-6-7; Original in German 978-3-486-47571-5
- Uyar, Mesut; Erickson, Edward J. (2009), A Military History of the Ottomans: From Osman to Ataturk: From Osman to Ataturk, ABC-CLIO, ISBN 978-0-313-05603-1
- Fischer, Bernd J. (2016), "The Balkan Wars and the Creation of Albanian Independence", Pettifer, James; Buchanan, Tom (Ed.), War in the Balkans: Conflict and Diplomacy before World War I, Bloomsbury Academic, ISBN 978-1-78453-190-4
- Clayer, Nathalie (2009), Në fillimet e nacionalizmit shqiptar: lindja e një kombi me shumicë myslimane në Evropë [The origins of Albanian nationalism: The birth of a predominantly Muslim nation in Europe] (Arnavutça), Puto, Artan tarafından çevrildi, Botime Përpjekja, ISBN 978-99956-786-0-9; Original in French 978-2-84586-816-8
- Vllamasi, Sejfi (2020), Verli, Marenglen (Ed.), Ballafaqime Politike në Shqipëri (1897‒1942) (Arnavutça) (2nd bas.), Botime Vllamasi; Reklama, ISBN 978-9928-140-54-8, OCLC 1290787365
- Herzl, Theodor (1960), Patai, Raphael (Ed.), The Complete Diaries of Theodor Herzl, I, Zohn, Harry tarafından çevrildi, New York: Herzl Press and Thomas Yoseloff, s. 1684
- Hızlı, Kasım (2020), "Şura-yı Devlet Azası Cavit Bey Cinayetinin Fransız Basınındaki Yansımasına II. Abdülhamid´in Tepkisi", History Studies, International Journal of History Studies, XII (6), ISSN 1309-4173
- Gawrych, George (2006), The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913, London: I.B. Tauris, ISBN 978-1-84511-287-5
Birincil kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "L'assassinat de Djavid bey". Le Sémaphore de Marseille (Fransızca). Marseille. 3 Kasım 1899. s. 1. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2022.
- "Le Grand Assassin". L'Aurore (Fransızca). Paris. 27 Ekim 1899. s. 1. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.
Web sitesi kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]
- ""Madalyalı kabadayıların" kavgası siyaseti nasıl karıştırdı?". Kırım Haber Ajansı - QHA. 2020. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
[[Kategori:19. yüzyılda Arnavutlar]] [[Kategori:Arnavut Müslümanlar]] [[Kategori:Arnavut askerî personel]] [[Kategori:1898 yılında ölenler]] [[Kategori:1859 doğumlular]] [[Kategori:KB1 Fransızca kaynakları (fr)]] [[Kategori:KB1: Jülyen-Miladi belirsizliği]] [[Kategori:KB1 Arnavutça kaynakları (sq)]]