Kedilerin aşılanması

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kedi aşısı, kedilere uygulanan hayvan aşısıdır. Aşılama, kedileri bazıları olası ölümcül olabilen bulaşıcı hastalıklardan korumada hayati bir rol oynar. Bu hastalıklara çevrelerinden, diğer evcil hayvanlardan ve hatta insanlardan maruz kalabilirler.

Aşı önerilerini yönlendiren ilkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllık destekleyicilerle sabit bir programda aşı önerme ve verme uygulaması büyük ölçüde terk edilmiştir. Mevcut öneriler, her bir kediyi gerekenden daha sık aşılamama felsefesine dayanmaktadır. Bu öneriler, mevcut aşıların etkinliği ve bağışık süresi (DOI)[1] ile ilgili hususları dikkate alır; çevresel riskler ve maruz kalma olasılığı; farklı kedi ve kedi popülasyonlarının yaş ve genel sağlık durumuyla ilişkili özel ihtiyaçlar ve riskler; ve sosyoekonomik sınırlamalar.[2][3][4][5]

Öneriler şunlar için farklılık gösterir:

  • Barınaklar
  • Sahip olunan evcil hayvanlar (ve "yalnızca içeride", "içeride ve dışarıda" veya "yalnızca dışarıda" temelinde)
  • Yetiştiriciler
  • Yatılı tesisler (veya bunlara giren hayvanlar)
  • Topluluk kedileri (vahşi) veya TNR (tuzak-nötr-dönüş ) programı

Aşağıdakiler için özel değerlendirme gerekebilir:

  • Seyahat planları
  • Belirli bir kedinin hastalık koşullarının altında yatan
  • Hamile veya emziren kediler
  • Çok kedili haneler veya yavru kedi yetiştirme evleri

Çekirdek ve çekirdek olmayan aşılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çekirdek aşılar, "sağlık için gerekli" kabul edilen ve tüm evcil kediler, kapalı veya açık, vahşi veya sahip olunan evcil hayvanlar için tavsiye edilen aşılardır. Bunlar şunlardır:

  • Feline panleukopenia (FPV veya FPLV, aka kedi parvo veya kedi distemper)
  • Kedi viral rinotracheitis (FHV, aka herpes virüsü)
  • Kedi calicivirüsü (FCV)
  • Kuduz (hastalığın endemik olması veya kanunen gerekli olması halinde)

Çekirdek olmayan aşılar sadece özel enfeksiyon riski taşıyan kediler için önerilir. Bunlar şunlardır:

Aşı programları[değiştir | kaynağı değiştir]

Profesyonel veteriner danışma kurulları tarafından hazırlanan ulusal, uluslararası ve küresel aşılama kılavuzları düzenli olarak güncellenir ve çevrimiçi olarak görüntülenebilir veya indirilebilir. Bunlar şunları içerir:

Bu kılavuzlar, yavru kediler ve yetişkin kediler için öneriler sunar. Yeterli düzeyde kazanılmış bağışıklık oluşturmak için ilk gereklilikleri ve onu korumak için yenileme (destekleyici) önerileri içerir. Bazı bulaşıcı hastalıklar için, DOI'yi belirlemek için antikor seviyelerini (titreler) ölçmek için kan örnekleri kullanılabilir.[1] Bu testler koruyucu bağışıklık kanıtı sağlamasa da, bazı klinisyenler, aşıların normalden daha uzun bir yeniden aşılama aralığında uygulanabileceği düşük hastalığa maruz kalma riski ile birlikte yüksek titre sonuçlarını bir gösterge olarak kullanır.[6]

Aşı türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Edinilmiş bağışıklığı teşvik etmek için çok sayıda ticari aşı türü ve markası mevcuttur. Bunlar şunları içerir:

  • Değiştirilmiş canlı virüs (MLV veya "bulaşıcı") adjuvanlanmamış
  • MLV adjuvanlanmış
  • Adjuvanlanmış öldürülmüş virüs ("bulaşıcı olmayan")
  • Adjuvansız öldürülmüş virüs.

Birkaç yaygın virüse karşı koruma sağlayan karma aşılar da mevcuttur.

Belirli bir tip/marka aşının seçimi veya kullanımı, koruma sağlamak için gereken süre, genel etkinliği, hayvanın sağlığı ve çevredeki belirli hayvana yönelik genel viral enfeksiyon riskine bağlı olarak değişebilir. MLV ile öldürülmüş, adjuvanlanmış ve adjuvanlanmamış, intranazal/oküler ve enjeksiyon ile ilişkili potansiyel riskler.

Aşıların uygulanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimlerin aşı alıp verebileceğine ilişkin yasalar farklı ülkelerde farklılık göstermektedir. Bazıları yalnızca lisanslı bir veteriner tarafından, bazıları ise mal sahipleri veya bakıcılar tarafından alınabilir ve verilebilir.

Aşı dağıtım yöntemi/rotası değişebilir. Enjeksiyon, deriye uygulama veya burun/oküler uygulama ile verilebilir. Enjeksiyon yolları kas içi (İM) veya deri altı (SQ) olabilir. Özel enjeksiyon bölgesi, verilen aşı tipine (MLV'ye karşı öldürülen) bağlı olarak değişebilir.

Aşılara karşı reaksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşıların ruhsat alabilmesi için güvenlik denemelerinden geçmesi gerekir ve aşıların çok güvenli olduğu kabul edilir. Hayvanların çok küçük bir yüzdesi ters tepki verebilir. Yukarıda bahsedilen tüm danışma kurulları, faydaların bir hayvanı aşılamamanın risklerinden çok daha ağır bastığı görüşünü kuvvetle desteklemektedir.[kaynak belirtilmeli]

Normal reaksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşılar yapıldıktan sonra kediler iştahsızlık, uyuşukluk ve ateş gibi hafif ve kısa süreli reaksiyonlar yaşayabilir. Bir veya iki günden fazla devam eden herhangi bir bulgu veteriner ile görüşülmelidir.[7] Bazen, enjekte edilen aşılar için, aşının enjekte edildiği yerde genellikle dört hafta içinde kaybolan küçük, ağrısız bir yumru oluşabilir.[6]

Olumsuz (anormal) tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Olumsuz olaylar, aşının neden olduğu herhangi bir yaralanmayı içerir.[2]

Nadiren, bir kedinin bir aşıya alerjik reaksiyonu olur. Bu, yüzde kaşıntıyı içerebilir veya kusma, ishal, nefes alma güçlükleri ve çok nadiren de olsa çökmeyi içeren genel bir alerjik reaksiyon olabilir. Bunlardan herhangi biri meydana gelirse, derhal veterinerinize başvurun. Anafilaktik reaksiyonlar, zamanında tedavi edilirse nadiren ölümcüldür. Alerjik bir reaksiyon meydana gelirse, gelecekteki aşılar türüne göre değiştirilebilir veya öncesinde bir alerji ilacı olabilir.[7]

Diğer bir yaygın olmayan reaksiyon, aşılamadan aylar veya yıllar sonra gelişen enjeksiyon bölgesinde bir tümör olan aşı ile ilişkili bir fibrosarkomun gelişmesidir.[7]

Olumsuz olaylar, aşı ile ilişkilerinin tanınmasına veya yalnızca şüphelenilmesine bakılmaksızın rapor edilmelidir. Veteriner hekimler, herhangi bir lisanslı aşının uygulanması sırasında veya sonrasında oluşan klinik olarak önemli herhangi bir olumsuz olayı bildirmeye teşvik edilir.[2] İlgili ürünü, seriyi, hayvanı ve reaksiyonu tanımlayan rapor, aşı üreticisine ve uygun düzenleyici kuruma sunulmalıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Efficacy and effectiveness". Immunisation Advisory Centre. 26 Temmuz 2016. 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "auto" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ a b c Day (2016). "WSAVA Guidelines for the vaccination of dogs and cats". Journal of Small Animal Practice (İngilizce). 57 (1): E1-E45. doi:10.1111/jsap.2_12431. ISSN 1748-5827. PMC 7166872 $2. PMID 26780857.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ "Feline Vaccination Advisory Panel Report | American Association of Feline Practitioners". catvets.com. 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  4. ^ "Vaccines and vaccination – an introduction" (İngilizce). 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  5. ^ "Vaccination for animal health: an overview". NOAH (National Office of Animal Health) (İngilizce). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019. 
  6. ^ a b "CVMA | Documents | Vaccination and Your Cat". www.canadianveterinarians.net. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2019.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  7. ^ a b c "Vaccinations for Your Cat". 2013. 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kedilerin_aşılanması&oldid=30495161" sayfasından alınmıştır