Karakale, Çıldır
| Karakale | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Karakale Karakale'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2150 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 243 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75402 |
Karakale, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Karakale veya Kara Kala, bu köyün Türkçe kaynaklardaki en eski adıdır. Nitekim Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Kara Kala" (قرە قلعە) olarak geçer. Aynı defterde geçen Ağça Kala'nın Gürcüce Tetrtsihe'den çevrilmiş olması gibi, bu yer adının da "Şavtsihe"den (შავციხე) Türkçeye uyarlandığı tahmin edilmektedir. Nitekim aynı defterde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlı bir köy, Gürcüce yazılışına uygun biçimde "Şavsihe" (شاوسخی) olarak kaydedilmiştir.[3] Köyün adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de "Kara Kala" (قرە قلعە) biçiminde geçer.[4]
Kara Kala, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Çrdili'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 20 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü bu hanelerin reisleri Zesela, Maharebel, Gogiça, Simon, Davit, Basila, Elisa, Parsadan, Badura, Mindoda gibi Gürcü adları taşıyordu. Bu deftere göre köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[5]
Osmanlı Devleti, 93 Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Ardahan bölgesini Rusya'ya bırakınca, Kara Kala da Osmanlı egemenlik alanının dışında kaldı. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde Karakala (Каракала) adıyla kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyün nüfusu, "Karapapak" olarak kaydedilmiş olan 224 kişiden oluşuyordu.[6] 1595 tarihli nüfusla kıyaslandığında köyün demografik yapısının tamamen değiştiği görülmektedir.
Karakala, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Karakala Türkiye'ye bırakıldı.[7]
Karakale köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Kara Kala" (قرە قلعە) olarak geçen köy, Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında köy, "Karakala" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 425 kişiden oluşuyordu.[8] 1965 genel nüfus sayımında köyün adı "Karakale" biçiminde yazılmıştır. Bu sırada köyün nüfusu 765 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 189 kişi okuma yazma biliyordu.[9]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 63 km, Çıldır ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[10]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 243[2] |
| 2021 | 229[2] |
| 2020 | 229[2] |
| 2019 | 241[2] |
| 2018 | 251[2] |
| 2017 | 252[2] |
| 2016 | 266[2] |
| 2015 | 275[2] |
| 2014 | 289[2] |
| 2013 | 302[2] |
| 2012 | 338[2] |
| 2011 | 350[2] |
| 2010 | 371[2] |
| 2009 | 396[2] |
| 2008 | 428[2] |
| 2007 | 418[2] |
| 2000 | 458[10] |
| 1990 | 582[11] |
| 1985 | 762[12] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Karakale, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Karakale Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 383, 556". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 261; III. cilt (1958) s. 383". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ ""Çıldır kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ a b "Karakale Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.