Gölebakan, Çıldır
| Gölebakan | |
|---|---|
 | |
 Köyden Çıldır Gölü'ne bir bakış | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Gölebakan Gölebakan'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 405 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Gölebakan, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gölebakan köyünün eski adı Meredisi veya Meradisi'dir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bu ad altında, Meredis-i Süfla (مرەدیس سفلا) ve Meradis-i Ulya (مرادس علیا) olmak üzere iki köy kaydedilmiştir.[3] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeyse bu yerleşim Meredis (مرەدیس) biçiminde yazılmıştır.[4] Meredisi adı, Gürcücede akarsu ve göl kıyısındaki düzlük anlamına gelen "mere" (მერე) kelimesinden türemiş olmalıdır.[5] Nitekim köy Çıldır Gölü'nün batı kıyısında yer alır.
Meradisi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Çrdili'de yer alıyordur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Meredis-i Süfla (Aşağı Meredisi) ve Meradis-i Ulya (Yukarı Meredisi) adıyla kaydedilmiş olan bu iki köy, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Her iki köyde boşalmış ve insansız hale gelmişti.[6]
Meredisi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Meridis (Мѳридисъ) olarak kaydettiği ve yendin meskun hale gelmiş olan yerleşim, Ardahan sancağıın Çıldır kazasına bağlı Zurzuna nahiyesinin 10 köyünden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitinde Meredisi'de, 67'si erkek ve 70'i kadın olmak üzere, 13 hanede 137 kişi yaşıyordu. İki hane (11 kişi) Kürt, bir hane (8 kişi) Türk ve 10 hane (118 kişi) Karapapak olarak kaydedilmişti.[7] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 196, 1906'da 240 kişiye ulaşmıştır.[8]
Meridisi, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Meridisi Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Meredisi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Meredis (مرەدیس) biçiminde yazılmıştır. Bu sırada köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 315 kişiden oluşuyordu.[10] Meredisi / Meredis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Gölebakan olarak değiştirilmiştir.[11] Köy, Çıldır Gölü'nü gördüğü için Gölebakan olarak adlandırılmıştır. 1965 genel nüfus sayımında Gölebakan köyünün nüfusu 900 oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 138 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1902 yılında, Meredisi köyünün kilisesi olan Meredisi Kilisesi'nin yıkıntıları ile Gürcüce bir yazıtı tespit temiştir. Bu kilise sonradan tamamen ortadan kalkmıştır.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 52 km, Çıldır ilçe merkezine ise 10 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 405[2] |
| 2021 | 423[2] |
| 2020 | 449[2] |
| 2019 | 415[2] |
| 2018 | 415[2] |
| 2017 | 411[2] |
| 2016 | 427[2] |
| 2015 | 447[2] |
| 2014 | 480[2] |
| 2013 | 483[2] |
| 2012 | 501[2] |
| 2011 | 516[2] |
| 2010 | 503[2] |
| 2009 | 518[2] |
| 2008 | 530[2] |
| 2007 | 519[2] |
| 2000 | 615[13] |
| 1990 | 708[14] |
| 1985 | 954[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Golebakan, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Gölebakan Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 383". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ "მერე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 27 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 273, 275; III. cilt (1958) s. 406". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 416". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 115, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 722". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ a b "Gölebakan Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.