Geçitli, Ardanuç

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Geçitli
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Geçitli
Geçitli
Geçitli
Geçitli'nin Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeArdanuç
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1891 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam217
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08390

Geçitli, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçitli köyünün eski adı Heva'dır. Gürcüce bir yer adı olan Heva (ხევა), vadi, dere anlamındaki "hevi" (ხევი) kelimesinden gelir.[3] Nitekim köyün adı 1925 yılında Gürcüce anlamına uygun biçimde Geçitli olarak değiştirilmiştir.[4] Bu yer adı 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca kitapta da Heva (خەوا) şeklinde girmiştir.[5][6]

Heva köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyünü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki megalit kalıntılar buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[7]

Heva köyü, Osmanlı idaresinin kurduğu Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı köylerden biriydi. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde "Hevi" şeklinde kaydedilmiş olan köy 12 haneden oluşuyordu. Bu tarihte 6 hane Müslüman olmuş, 6 hane ise Hristiyan kalmıştı. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde ise köy boşalmış olarak kaydedilmiştir.[8] Hevi adlı yerleşimin Longothevi olması ihtimali de vardır.

Heva köyü, Osmanlı idaresinin vergi belirleme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 tarihli nüfus defterinde Hive (خیوە) şeklinde kaydedilmiştir. Bu sırada Çıldır Eyaleti'nin Ardanuç livasının bağlı olan köyde 45 hane ve 138 erkek tespit edilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 276 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu nüfusun tamamı "Müslim" olarak kaydedilmiştir.[9]

Heva köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 tarihli nüfus tespitinde Rus idaresinin Heva (Хева) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Longothevi nahiyesinin 7 köyünden biriydi. Nüfusu, 87'si erkek ve 80'i kadın olmak üzere, 24 hanede yaşayan 167 kişiden oluşuyordu. Bir hane hariç bu nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Bir hanede ise, 5'i erkek ve 3'ü kadın olmak üzere 8 Ermeni yaşıyordu.[10]

Heva köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Artvin bölgesi ve Heva köyü Türkiye'ye bırakıldı.[11][12]

Heva köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında "Heva" adıyla Artvin livasının Ardanuç nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 9 hanede yaşayan 28 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte köyün nüfusunun tamamı "Türk" olarak yazılmıştır.[13] Heva Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Geçitli olarak değiştirilmiştir.[6] Geçitli köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin merkez kazasının Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 315 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 533 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 235 kişi okuma yazma biliyordu.[15]

Geçitli köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı, halkın "Şeytan Kale" dediği megalit kalıntıdır. Bu yapı kalıntısı, öyün merkezinin 500 metre kuzeyinde, bir dere kıyısında kayalık bir tepede yer alır. Dikdörtgen planlı muhtemelen eski bir kale (27,0×20,0 m) olan yapı tamamen yıkılmış, kuzey duvarının bugüne ulaşan kısmının yüksekliği 2 metreyi bulur. Kalenin eski çağlarda Ardahan'dan Ardanuç'a giden yolu koruma işlevi bulunuyordu.[7][16]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçitli köyü, Artvin il merkezine 65 km, Ardanuç ilçe merkezine 23 km uzaklıktadır.[17]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 217[2]
2020 221[2]
2019 214[2]
2018 217[2]
2017 217[2]
2016 216[2]
2015 195[2]
2014 209[2]
2013 209[2]
2012 185[2]
2011 198[2]
2010 188[2]
2009 198[2]
2008 211[2]
2007 224[2]
2000 287[17]
1990 400[17]
1985 395[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Geçitli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Geçitli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  3. ^ "ხევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  4. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 136, ISBN 978-605-5708-85-6.
  5. ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 38. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  6. ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  7. ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 76. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  8. ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 36, 38. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  9. ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 164-168, ISBN 978-605-288-814-8
  10. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1399". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  11. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  12. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023. 
  13. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021. 
  14. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166.
  15. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86.
  16. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar - Katalog (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები - კატალოგი), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 304, ISBN 978-9941-478-17-8
  17. ^ a b c d "Geçitli Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Geçitli,_Ardanuç&oldid=32454809" sayfasından alınmıştır