Güzelsu, Oltu
| Güzelsu | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Güzelsu Güzelsu'nun Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1558 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 388 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
Güzelsu, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Güzelsu'nun eski adı Sihçeki'dir. Gürcüce Sihçeki (სიხჩეკი) şeklinde yazılan bu yer adı, 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Sihçek / Siheçek (صخچك) şeklinde geçer.[4] Bu yerleşim 1928 tarihli Osmanlı köy listesindeyse, Sihcek / Sihecek (صحجك) olarak kaydedilmiştir.[5] Sihçeki veya Sihçek adı, Gürcüce "kale" anlamındaki “tsihe” (ციხე) ve “dişi hayvan” veya “kancık” anlamındaki “çaki” (ჭაკი) kelimelerinden türemiş Tsiheçaki’den (ციხეჭაკი) değişime uğramış olabilir.[6][7]
Sihçeki köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu yerleşimi 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Sihçeki Kalesi ve Sihçeki Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Köy halkının Osmanlı döneminde Müslümanlaştığı anlaşılmaktadır. Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında verdiği bilgiye göre köyün nüfusu Müslüman Gürcülerden oluşuyordu.[8]
Sihçeki köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Oltu sancağının Güney nahiyesine bağlıydı. Nüfusu, tamamı Hristiyan olan 60 haneden oluşuyordu. 1835 nüfus defterine göre ise, 18 haneye düşmüştü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu nüfus sayımında köyde 51 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Sihçeki'nin toplam nüfusunun yaklaşık 102 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Sihçeki köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Bu yerleşim, 1886 tarihli nüfus tespitinde Rus idaresince Sehçek (Сехчекъ) adıyla kaydedilmiştir. Bu yerleşim bu tarihte Oltu sancağında Oltu kazasına bağlı Sehçek nahiyesinin 6 köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 52'si erkek ve 64'ü kadın olmak üzere, 27 hanede yaşayan 116 kişiden oluşuyordu. Halkın tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir.[10] Oysa Ekvtime Takaişvili 1907'de köy halkının Müslümanlaşmış Gürcülerden oluştuğunu yazmıştır.[8] Sehçek nahiyesi, Sihçeki köyü dışında, Dagir, Lespek, Pernyak, Sadzor ve Eznasor köylerini kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu, 424'ü erkek ve 402'si kadın olmak üzere, 173 hanede yaşayan 826 kişiden oluşuyordu. Üç hane hariç, nahiyenin tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Eznasor köyündeki 3 hanede ise, 14 kadın ve 14'ü erkek olmak üzere 28 Kürt yaşıyordu.[10]
Sihçeki, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Sehcek / Sihcek (صحجك) adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü.[5] 1940 genel nüfus sayımında "Sicek" şeklinde yazılmış köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 436 kişiden oluşuyordu.[11] Sihçeki veya Sehçek Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Güzelsu olarak değiştirilmiştir.[12] Güzelsu köyünde 1965 tarihiden 681 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 187 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[14]
Güzelsu köyünde varlığı bilinen iki önemli tarihi yapının kalıntıları bulunmaktadır. Bu yapılar Sihçeki Deresi kıyısındaki yüksek bir kaya üzerinde yer alan Sihçeki Kalesi ile bu kalenin eteğinde yer alan Sihçeki Kilisesi'dir. Köyde 2016 yılında Fikri Bektaş'ın evinin girişinde tespit edilmiş ve üzerinde Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle kazınmış Gürcüce yazıtın bulunduğu taş, Sihçeki Kilisesi veya Sihçeki Kalesi'nden alınmış olabilir.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 140 km, Oltu ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Oltu'nun kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Ardahan-Muş (Göle-Oltu) devlet yoluna, 4,9 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 388[1] |
| 2021 | 400[1] |
| 2020 | 394[1] |
| 2019 | 405[1] |
| 2018 | 416[1] |
| 2017 | 429[1] |
| 2016 | 424[1] |
| 2015 | 426[1] |
| 2014 | 438[1] |
| 2013 | 463[1] |
| 2012 | 510[2] |
| 2011 | 508[2] |
| 2010 | 492[2] |
| 2009 | 512[2] |
| 2008 | 529[2] |
| 2007 | 566[2] |
| 2000 | 631[2] |
| 1990 | 855[18] |
| 1985 | 834[19] |
| 1965 | 681[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Güzelsu Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Guzelsu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 76. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
- ^ "ციხე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 22 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ჭაკი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 22 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 51". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 76, 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 737". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1940). "1940 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 760". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1965). "1965 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 219. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Güzelsu Mahallesi". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Güzelsu to Topkaynak". Güzelsu to Topkaynak. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.