İçeriğe atla

Gümüşhacıköy

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Gümüşhacıköy
Gümüşhacıköy'den bir görünüm
Gümüşhacıköy'den bir görünüm
Gümüşkacıköy ilçesinin Amasya'daki konumu
Gümüşkacıköy ilçesinin Amasya'daki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAmasya
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Köy sayısı44
İdare
 • KaymakamBüşra Güneş[1]
 • Belediye başkanıZehra Özyol[2] (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam654 km²
Rakım865 m
Nüfus
 (2024)
 • Toplam22.663
 • Kır
7,945
 • Şehir
14.819
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
ISO 3166 koduTR-05
Posta kodu05700
İl alan kodu358
İl plaka kodu05

Gümüşhacıköy Amasya ilinin en batıdaki ilçesidir. Daha önceki adı Hacıköy iken Gümüş nahiyesi ile adı birleştirilerek Gümüşhacıköy denmiştir.

Karadeniz Bölgesi'nde, Amasya iline bağlı ilçenin yüzölçümü 819 km²dir. Doğuda Merzifon ilçesi, güney ve batıda Çorum, kuzeyde Samsun illeriyle çevrilidir.

Amasya ilinin kuzeybatısındaki dağlık kesimde yer alan ilçe topraklarının kuzeydoğusunu Tavşan Dağı, güneybatısını Ereğli Dağı, batısını da İnegöl Dağı (1873) engebelendirir. Tavşan ve Ereğli Dagları'nın dorukları ilçe sınırları dışındadır. İlçenin orta ve doğu kesimi ovalıktır. Dağlardan inen Gümüşsuyu çayı ve Hamamözü Deresi gibi akarsular bu ovalık alanı suladıktan sonra ilçe sınırları dışında Kızılırmak ve Yeşilırmak'a katılır.

Doğu Roma İmparatorluğunun gözde şehri Etonia (M.S 140) üzerine kurulmuştur.

Kimmerler Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilinen ilk sakinleri Kimmerler olduğundan önceleri Kimmari olarak bilinmektedir.

Fethi ve Selçuklu Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yöre 11. yüzyılda Artu Bey tarafından ele geçirilir. Sadreddin Artik el-Kimmari’nin 14. yüzyıl sonlarında imar ettiği yerleşme, sonradan Artıkova (Artukova) ve Artıkabat (Artukabat) adlarını alır. (Yakın ilçe Boyabat olduğu gibi)

Osmanlı Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yörede gümüş yataklarına nazır olarak atanan ve burada uzun süre kalan Sadreddin Artık'ın torunu Hacı Ahmet Çelebi'den dolayı Hacı Nazır Köyü olarak değiştirilen adı, zamanla Hacıköy'e dönüştü. Gümüş madeninin has arpalık olarak Rumelili bir aile olan Köprülü Mehmet Paşa'ya verilmesi nedeniyle bir süre Has Arpalık olarak anıldı. 19. yy sonlarında Sivas vilayetinin Amasya sancağına bağlı bir kaza merkeziydi. O dönemde Mecitözü'ne de Hacıköy dendiğinden adı Gümüşhacıköy olarak değiştirildi.

Osmanlı dönemi eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Gümüşhacıköy bedesteni ve saat kulesi: Şehrin eski ticaret merkezi olup, uluslararası ipek yolunun önemli mekanlarından birisidir. Ünlü tarihçi Halil İnalcık: “Kural olarak bedestenli şehir uluslararası bir ticaret merkezidir.” demektedir. Nitekim Osmanlı'nın bedestenli şehirlerinden olan Gümüşhacıköy yüzyıllar boyu Hindistan İran ve Avrupa'dan gelen binlerce tüccarın tanışma konaklama ve alışveriş yaptığı yer olmuştur. Bedesten fethin hemen akabinde Anadolu-Rumeli ticaret yolu üzerinde bulunan şehir için emniyetli ve büyük hacimli bir ticarî aktivitenin sağlanması gâyesiyle kurulmuştur.

Amasya ili Karadeniz Bölgesi'nin orta bölümünde yer almaktadır. Gümüşhacıköy ilin kuzeybatısında konumlanmaktadır. İlçe doğusunda Merzifon'a 20 km, batıda Çorum ili Osmancık ilçesine 40 km, güneyde Hamamözü ilçesi (25 km) üzerinden Çorum iline 60 km devlet karayolu ile bağlı olup, ayrıca kuzeyden de Samsun ili Vezirköprü ilçesine yayla yolundan 40 km uzaklıkta bulunmaktadır.

İlçe 600 km² civarında bir yüzölçüme sahiptir. Deniz seviyesinden yüksekliği 810 m'dir.

İlçede 4 adet sulama amaçlı gölet bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü Karaköy (Balıklı), sırası ile İmirler, Çitli Bağlıca ve Keltepe mevkiinde bulunan Ayvalı göletleridir. Bu göletler sulu tarım alanlarını genişleterek halkın ekonomik gelir seviyesini artırmaktadır.

Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde soğuk ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.

Kentte kendir işleyen büyük ölçekli bir ip fabrikasının yani sıra, iki un fabrikası vardır. Geleneksel bir uğraş olan leblebicilik günümüzde de önemini korumaktadır.

Gümüşhacıköy ekonomik bakımdan Amasya ilinin az gelişmiş ilçelerindendir. Tarımın bütün kollarının yanı sıra tarım dışı etkinliklerde oldukça çeşitlenmiştir. En önemli tarla ürünleri şeker pancarı, buğday, arpa, baklagiller, tütün, soğan, ayçiçeği ve kendirdir. Akarsu boylarında başta elma olmak üzere çeşitli meyveler ve yerel tüketime yönelik sebzeler yetiştirilir.

Gümüşhacıköy' ün yüksek nitelikli basma tütünü, tütün harmanlarında tat ve koku vermekte kullanılır. İlçede bir tütün basım evi vardır. Hayvancılık oldukça gelişmiştir. Yaylalarda koyun, ovalık kesimlerde ise geniş çaplı sığır beslenir. Ayrıca tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Orman ürünleri çeşitli atölyelerde değerlendirilir. İşleyen fabrika ve imalathanelerde üretilen sicim ve ipler il dışında satılır. İlçe topraklarında manganez yatakları vardır.

Gümüşhacıköy Belediyesi 1890 yılında kurulmuştur. Son yapılan nüfus sayımına göre şehir merkezi nüfusu 14.620'dir. Köy nüfusu 10.615'tir. Toplam nüfusu 25.235'tir. İlçeye bağlı 12 mahalle bulunmaktadır.

Eski belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Seçim İsim Parti
1963 M. İhsan Altunezen Adalet Partisi
1968 Bağımsız
1973 Kemal Demirel Cumhuriyet Halk Partisi
1977 Muzaffer Özakça
1984 Mustafa Celal Çakıcı Anavatan Partisi
1989 Selahattin Eymirli Sosyaldemokrat Halkçı Parti
1994 Mustafa Yüksel
1999 Selahattin Eymirli Cumhuriyet Halk Partisi
2004 İsmail Uysal Adalet ve Kalkınma Partisi
2009 Mustafa Saatcı
2014 Zehra Özyol Cumhuriyet Halk Partisi
2019
2024

Görev yapmış kaymakamlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıra İsim Yıl
1 Halil Efendi 1875
2 Ahmet Hüsamettin Efendi 1879
3 Aziz Efendi 1883
4 Emin Muhlis Efendi 1889
5 Şükrü Efendi
6 Şakir Efendi
7 Ali Nevzat Efendi 1892
8 Vahap Efendi 1893
9 Yanyalı Mustafazade Ali Rıza Bey 1894
10 Mehmet Şükrü Efendi 1895
11 Süleyman Necmi Bey 1902
12 Aşat Bey
13 Tahir Efendi 1903
14 Reşit Bey 1906
15 Rauf Efendi 1908
16 Mustafa Nazım Efendi
17 Konstantin Efendi 1909
18 Hüsnü Efendi 1910
19 Asaf Efendi
20 Hrisantos Efendi 1911
21 Sarim Efendi
22 İbrahim Mesut Bey 1914
23 Osman Efendi
24 Mahmut Ali Bey 1915
25 Said Bey 1916
26 Margarid Efendi 1920
27 Tevfik Bey
28 İbrahim Bey 1924
29 Fethi Kayar 1937
30 Mazhar Başdoğan 1942
31 İhsan Atakan
32 Fuat Ertuğrul 1948
33 Nuh Atasoy 1952 - 1958
34 Talat Kahvecioğlu 1958
35 Erhan Öztekin 1966
36 Halis Yorulmaz 1968
37 Halis Gerdani 1969
38 Ergün Doğanay 1972
39 Mustafa Çetin 1974
40 Yıldırım Kartal 1976
41 M. Ali Turabi 1978
42 Mecit Demirel 1979
43 Caner Yıldız 1981
44 Necati Küçükdumlu 1983
45 Aydın Nezih Doğan 1986
46 Nevzat Korkmaz 1987
47 Adnan Kandemir 1988
48 Serdar Polat 1991
49 Niyazi Erkut 1992
50 Yaşar Dönmez 1997
51 İ. Halil Çomaktekin 2003
52 Muhittin Gürel 2005
53 Bekir Abacı 2008
54 Hayrettin Çiçek 2009
55 Hüseyin Göktürk
56 Yasin Özcan
57 Sedar Kartal 2010
58 Ömer Said Şahin 2013
59 Hüseyin Tekin 2014
60 Adem Balkanlıoğlu 2016
61 Mehmet Çağatay Çakal 2017
62 Ali Osman Bulat 2018
63 Mehmet Deniz Arabacı
64 Yunus Emre Fırat 2020
65 Ali Cemal Altınöz 2021
66 Büşra Güneş 2024
Kaynak:[4]

Gümüşhacıköy kentindeki tarihsel yapılar şunlardır:

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[5] 26.264 6.139 20.125
1935[6] 28.735 6.984 21.751
1940[7] 30.418 6.999 23.419
1945[8] 32.841 7.383 25.458
1950[9] 36.108 8.141 27.967
1955[10] 37.165 8.602 28.563
1960[11] 39.230 9.463 29.767
1965[12] 42.564 10.199 32.365
1970[13] 44.956 11.513 33.443
1975[14] 45.061 12.789 32.272
1980[15] 46.924 13.492 33.432
1985[16] 45.958 15.048 30.910
1990[17][a] 35.225 14.170 21.055
2000[18] 29.795 14.057 15.738
2007[19] 25.632 12.847 12.785
2008[20] 25.823 14.873 10.950
2009[21] 25.235 14.620 10.615
2010[22] 24.806 14.525 10.281
2011[23] 24.149 14.176 9.973
2012[24] 23.673 14.028 9.645
2013[25] 23.463 14.096 9.367
2014[26] 23.254 14.263 8.991
2015[27] 22.943 14.267 8.676
2016[27] 22.941 14.450 8.491
2017[27] 22.812 14.511 8.301
2018[27] 23.734 15.191 8.543
2019[27] 23.402 15.281 8.121
2020[27] 22.764 14.819 7.945
2021[27] 22.179 14.582 7.597


Hasadı yapılan tarım ürünleri buğday, şeker pancarı, soğan tütün haşhaş arpa fiğ ve nohuttur. İlçede yeni yeni bağ ve bahçecilik ve seracılık yaygınlaşma göstererek ürün çeşitliliğinin artmasına ve halkın gelir seviyesinin artmasına yeni alternatifler sunmaktadır. İlçenin hayvan potansiyeli yerli, melez ve kültür ırkı büyük baş hayvanlardan oluşmakta ve suni tohumlama hizmetleri ile kültür ırkı hayvan oranı gün geçtikçe artmaktadır. Aralık 2003 itibarıyla hayvan sayıları: büyükbaş hayvan sayısı 14.122, küçükbaş hayvan sayısı 18.000 civarındadır.

İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Samsun'u İstanbul'a bağlayan karayolunun güneyinde yer alan Gümüşhacıköy, bu yolla il merkezi Amasya'ya 68 km uzaklıktadır. Merzifon'a 18 km, Hamamözü'ne 23 km ve Osmancık'a 35 km uzaklıktadır. İlçe merkezi Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerini İstanbul'a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kuruludur.

  1. ^ Hamamözü ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  1. ^ "Kaymakamımız". 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025. 
  2. ^ "Gümüşhacıköy Belediyesi". 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014. 
  3. ^ "Amasya-Gümüşhacıköy hava durumu". 16 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025. 
  4. ^ "Gümüşhacıköy Kaymakamlığı - Görev Yapan Kaymakamlarımız". www.gumushacikoy.gov.tr. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025. 
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f g