Gümüşhacıköy
| — İlçe — | |
 |
|
| Koordinatlar: 40°52′K 35°13′D / 40.867°K 35.217°D | |
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| İl | Amasya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yönetim | |
| - Kaymakam | Hüseyin Tekin [1] |
| - Belediye başkanı | Zehra Özyol (CHP) [2] |
| Yüzölçümü | |
| - Toplam | 654 km2 (252,5 mi2) |
| Rakım [3] | 815 m (2.674 ft) |
| Nüfus (2016)[4] | |
| - Toplam | 22,941 |
| - Kır | 8,491 |
| - Şehir | 14,450 |
| Zaman dilimi | UDAZD (UTC+03:00) |
| Posta kodu | 05700 |
| İl alan kodu | 358 |
| İl plaka kodu | 05 |
| İnternet sitesi: www.gumushacikoy.gov.tr | |
Gümüşhacıköy Amasya ilinin en batıdaki ilçesidir. Daha önceki adı Hacıköy iken Gümüş Nahiyesi ile adı birleştirilerek Gümüşhacıköy denmiştir.
Karadeniz Bölgesi'nde, Amasya iline bağlı ilçenin Yüzölçümü 819 km karedir. Doğuda Merzifon ilçesi, güney ve batıda Çorum, kuzeyde Samsun illeriyle çevrilidir.
Amasya ilinin kuzeybatısındaki dağlık kesimde yer alan ilçe topraklarının kuzeydoğusunu Tavşan Dağı, güneybatısını Ereğli Dağı, batısını da Inegöl Dağı (1873) engebelendirir. Tavşan ve Ereğli Dagları'nın dorukları ilçe sınırları dışındadır. İlçenin orta ve doğu kesimi ovalıktır. Dağlardan inen Gümüşsuyu çayı ve Hamamözü Deresi gibi akarsular bu ovalık alanı suladıktan sonra ilçe sınırları dışında Kızılırmak ve Yeşilırmak’a katılır.
İçindekiler
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu Roma[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu Roma İmparatorluğunun gözde şehri Etonia (M.S 140) üzerine kurulmuştur.
Kimmerler Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilinen ilk sakinleri Kimmerler olduğundan önceleri Kimmari olarak bilinmektedir.
Fethi ve Selçuklu Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yöre 11. yüzyılda Artu Bey tarafından ele geçirilir. Sadreddin Artik el-Kimmari’nin 14. yüzyıl sonlarında imar ettiği yerleşme, sonradan Artıkova (Artukova) ve Artıkabat (Artukabat) adlarını alır. (Yakın ilçe Boyabat olduğu gibi)
Osmanlı Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yörede gümüş yataklarına nazır olarak atanan ve burada uzun süre kalan Sadreddin Artık’in torunu Haci Ahmet Çelebi’den dolayi Haci Nazir Köyü olarak degistirilen adi, zamanla Haciköy’e dönüstü. Gümüş madeninin has arpalık olarak Rumelili bir aile olan Köprülü Mehmet Paşa’ya verilmesi nedeniyle bir süre Has Arpalik olarak anildi. 19. yy sonlarinda Sivas vilayetinin Amasya sancagina bagli bir kaza merkeziydi. O dönemde Mecitözü’ne de Haciköy dendiğinden adı Gümüşhacıköy olarak degistirildi.
Osmanlı dönemi eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Gümüşhacıköy bedesteni ve saat kulesi: Şehrin eski ticaret merkezi olup, uluslararası ipek yolunun önemli meknalarından birisidir. Ünlü tarihçi Halil İnalcık : “Kural olarak bedestenli şehir uluslararası bir ticaret merkezidir.” demektedir. Nitekim Osmanlı’nın bedestenli şehirlerinden olan Gümüşhacıköy yüzyıllar boyu Hindistan İran ve Avrupa’dan gelen binlerce tüccarın tanışma konaklama ve alışveriş yaptığı yer olmuştur. Bedesten fethin hemen akabinde Anadolu-Rumeli ticaret yolu üzerinde bulunan şehir için emniyetli ve büyük hacimli bir ticarî aktivitenin sağlanması gâyesiyle kurulmuştur.
Coğrafi yapı[değiştir | kaynağı değiştir]
Amasya ili Karadeniz Bölgesi’nin orta bölümünde yer almaktadır.Gümüşhacıköy ilin kuzey-batısında konumlanmaktadır. İlçe doğusunda Merzifon'a 20 km, batıda Çorum ili Osmancık ilçesine 40 km, güneyde Hamamözü ilçesi (25 km) üzerinden Çorum iline 60 km devlet karayolu ile bağlı olup, ayrıca kuzeyden de Samsun ili Vezirköprü ilçesine yayla yolundan 40 km uzaklıkta bulunmaktadır.
İlçe 600 km² civarında bir yüzölçüme sahiptir. Deniz seviyesinden yüksekliği 810 m'dir.
İlçemizde 4 adet sulama amaçlı gölet bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü Karaköy (Balıklı), sırası ile İmirler, Çitli Bağlıca, ve Keltepe mevkiinde bulunan Ayvalı göletleridir. Bu göletler sulu tarım alnlarını genişleterek hakımızın ekonomik gelir seviyesini artırmakla kalmayıp, barındırdığı balıklarla da sosyal hayata renk katmaktadır.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde ılıman ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kentte kendir işleyen büyük ölçekli bir ip fabrikasının yani sıra, iki un fabrikası vardır. Geleneksel bir uğraş olan leblebicilik günümüzde de önemini korumaktadır.
Gümüşhacıköy ekonomik bakımdan Amasya ilinin az gelişmiş ilçelerindendir. Tarımın bütün kollarının yanı sıra tarım dışı etkinliklerde oldukça çeşitlenmiştir. En önemli tarla ürünleri şeker pancarı, buğday, arpa, baklagiller, tütün, ayçiçeği ve kendirdir. Akarsu boylarında başta elma olmak üzere çeşitli meyveler ve yerel tüketime yönelik sebzeler yetiştirilir.
Gümüşhacıköy' ün yüksek nitelikli basma tütünü, tütün harmanlarında tat ve koku vermekte kullanılır. İlçede bir tütün basım evi vardır. Hayvancılık oldukça gelişmiştir. Yaylalarda koyun, ovalık kesimlerde ise geniş çaplı sığır beslenir. Ayrıca tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Orman ürünleri çeşitli atölyelerde değerlendirilir. İşleyen fabrika ve imalathanelerde üretilen sicim ve ipler il dışında satılır.. İlçe topraklarında manganez yatakları vardır.
Tarihi eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
Gümüshaciköy kentindeki tarihsel yapılar sunlardir:
- Köprülü Mehmet Pasa Camii; 1660'ta Köprülü Mehmet Pasa tarafından yaptırilan ve 1943’te deprem nedeniyle yıkıldıktan sonra 1948’de yeniden insa edildi
- Köprülü Mehmet Pasa'nin torunlarından olan Hafiz Ahmet Pasa’nin oglu Abdül Baki Bey tarafından 1756'da Haci Nadir Baba Türbesi yanında bulunan Büyük Hamam ve
- arasta (1669);
- Yanyaki Mustafa Pasa'nin oglu Ali Riza Bey tarafından 1898'de yaptırilan ve 1948'de yıkılıp yeniden yapılan saat kulesi
- Osmanli döneminde Gümüs madeni adıyla kaza merkezi olan ve Gümüshaciköy'ün 5 km güneybatısı'nda yer alan bugünkü Gümüs bucak merkezindeki tarihsel yapılar arasında 1429'da ahsap olarak yapıldıktan sonra 1560'ta kagir olarak yeniden insa edilen ve 1946’da onarim gören Yörgüç Pasa Camisi ile
- 1415'te yapılan Haliliye Medresesi
- Kesikbaş Mezarı: Artıkabat Mahallesi, Kesikbaş Mevkii, Ayşe Pınarı civarında.
- Dedeoğlu: Orman dairesi, Jandrama eski karakolunun arkasında.
- Filibeli Mehmet Efendi Türbesi: Filibe'den gelen Mehmet Efendinin türbesi, Kırmızıların Hanıiçerisinde
- Hacana
- Ali Pir Civan Türbesi: Sarayözü (halk arasında sarayüzü) köyünde Ali Pir Civan Alevi pirlerindendir.
- Kurt Baba: Bulak Kalesine yakın Eymir ile Keçiköy arasındadır.
Belediye[değiştir | kaynağı değiştir]
Gümüshacıköy Belediyesi 1890 yılında kurulmuştur.Son yapılan nüfus sayımına göre şehir merkezi nüfusu 14.620'dir. Köy nüfusu 10.615'dir. Toplam nüfusu 25.235'tir.İlçeye bağlı 12 mahalle bulunmaktadır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1965[5] | 42.564 | 10.199 | 32.365 |
| 1970[6] | 44.956 | 11.513 | 33.443 |
| 1975[7] | 45.061 | 12.789 | 32.272 |
| 1980[8] | 46.924 | 13.492 | 33.432 |
| 1985[9] | 45.958 | 15.048 | 30.910 |
| 1990[10] | 35.225 | 14.170 | 21.055 |
| 2000[11] | 29.795 | 14.057 | 15.738 |
| 2007[12] | 25.632 | 12.847 | 12.785 |
| 2008[13] | 25.823 | 14.873 | 10.950 |
| 2009[14] | 25.235 | 14.620 | 10.615 |
| 2010[15] | 24.806 | 14.525 | 10.281 |
| 2011[16] | 24.149 | 14.176 | 9.973 |
| 2012[17] | 23.673 | 14.028 | 9.645 |
| 2013[18] | 23.463 | 14.096 | 9.367 |
| 2014[19] | 23.254 | 14.263 | 8.991 |
| 2015[20] | 22.943 | 14.267 | 8.676 |
| 2016[21] | 22.941 | 14.450 | 8.491 |
Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]
Hasadı yapılan tarım ürünleri buğday, şeker pancarı, soğan tütün haşhaş arpa fiğ ve nohuttur. İlçemizde yeni yeni bağ ve bahçecilik ve seracılık yaygınlaşma göstererek ürün çeşitliliğinin artmasına ve halkımızın gelir seviyesinin artmasına yeni alternatifler sunmaktadır. İlçemizin hayvan potansiyeli yerli, melez ve kültür ırkı büyük baş hayvanlardan oluşmakta ve suni tohumlama hizmetleri ile kültür ırkı hayvan oranı gün geçtikçe artmaktadır. Aralık 2003 itibarıyla hayvan sayılarımz: büyük baş hayvan: 14122, küçükbaş hayvan sayımız 18000 civarındadır.
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Samsun'u İstanbul'a bağlayan karayolunun güneyinde yer alan Gümüshaciköy, bu yolla il merkezi Amasya'ya 68 km uzaklıktadır. Merzifon’a 18 km, Hamamözü’ne 23 km ve Osmancık’a 35 km uzaklıktadır. İlçe Merkezi Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesini İstanbul’a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kuruludur.
Çevresini saran yesillikler arasında, genis yolları, düzgün binalarıyla güzel bir görünümü vardir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ http://www.gumushacikoy.gov.tr/
- ^ Gümüşhacıköy Belediyesi
- ^ http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198247
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) arşivlendi. - ^ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
