Gümüşhacıköy
| Gümüşhacıköy | |
|---|---|
 Gümüşhacıköy'den bir görünüm | |
 Gümüşkacıköy ilçesinin Amasya'daki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Amasya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Köy sayısı | 44 |
| İdare | |
| • Kaymakam | Büşra Güneş[1] |
| • Belediye başkanı | Zehra Özyol[2] (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 654 km² |
| Rakım | 865 m |
| Nüfus (2024) | |
| • Toplam | 22.663 |
| • Kır | 7,945 |
| • Şehir | 14.819 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| ISO 3166 kodu | TR-05 |
| Posta kodu | 05700 |
| İl alan kodu | 358 |
| İl plaka kodu | 05 |
Gümüşhacıköy Amasya ilinin en batıdaki ilçesidir. Daha önceki adı Hacıköy iken Gümüş nahiyesi ile adı birleştirilerek Gümüşhacıköy denmiştir.
Karadeniz Bölgesi'nde, Amasya iline bağlı ilçenin yüzölçümü 819 km²dir. Doğuda Merzifon ilçesi, güney ve batıda Çorum, kuzeyde Samsun illeriyle çevrilidir.
Amasya ilinin kuzeybatısındaki dağlık kesimde yer alan ilçe topraklarının kuzeydoğusunu Tavşan Dağı, güneybatısını Ereğli Dağı, batısını da İnegöl Dağı (1873) engebelendirir. Tavşan ve Ereğli Dagları'nın dorukları ilçe sınırları dışındadır. İlçenin orta ve doğu kesimi ovalıktır. Dağlardan inen Gümüşsuyu çayı ve Hamamözü Deresi gibi akarsular bu ovalık alanı suladıktan sonra ilçe sınırları dışında Kızılırmak ve Yeşilırmak'a katılır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Roma
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Roma İmparatorluğunun gözde şehri Etonia (M.S 140) üzerine kurulmuştur.
Kimmerler Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilinen ilk sakinleri Kimmerler olduğundan önceleri Kimmari olarak bilinmektedir.
Fethi ve Selçuklu Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yöre 11. yüzyılda Artu Bey tarafından ele geçirilir. Sadreddin Artik el-Kimmari’nin 14. yüzyıl sonlarında imar ettiği yerleşme, sonradan Artıkova (Artukova) ve Artıkabat (Artukabat) adlarını alır. (Yakın ilçe Boyabat olduğu gibi)
Osmanlı Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yörede gümüş yataklarına nazır olarak atanan ve burada uzun süre kalan Sadreddin Artık'ın torunu Hacı Ahmet Çelebi'den dolayı Hacı Nazır Köyü olarak değiştirilen adı, zamanla Hacıköy'e dönüştü. Gümüş madeninin has arpalık olarak Rumelili bir aile olan Köprülü Mehmet Paşa'ya verilmesi nedeniyle bir süre Has Arpalık olarak anıldı. 19. yy sonlarında Sivas vilayetinin Amasya sancağına bağlı bir kaza merkeziydi. O dönemde Mecitözü'ne de Hacıköy dendiğinden adı Gümüşhacıköy olarak değiştirildi.
Osmanlı dönemi eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gümüşhacıköy bedesteni ve saat kulesi: Şehrin eski ticaret merkezi olup, uluslararası ipek yolunun önemli mekanlarından birisidir. Ünlü tarihçi Halil İnalcık: “Kural olarak bedestenli şehir uluslararası bir ticaret merkezidir.” demektedir. Nitekim Osmanlı'nın bedestenli şehirlerinden olan Gümüşhacıköy yüzyıllar boyu Hindistan İran ve Avrupa'dan gelen binlerce tüccarın tanışma konaklama ve alışveriş yaptığı yer olmuştur. Bedesten fethin hemen akabinde Anadolu-Rumeli ticaret yolu üzerinde bulunan şehir için emniyetli ve büyük hacimli bir ticarî aktivitenin sağlanması gâyesiyle kurulmuştur.
Coğrafi yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Amasya ili Karadeniz Bölgesi'nin orta bölümünde yer almaktadır. Gümüşhacıköy ilin kuzeybatısında konumlanmaktadır. İlçe doğusunda Merzifon'a 20 km, batıda Çorum ili Osmancık ilçesine 40 km, güneyde Hamamözü ilçesi (25 km) üzerinden Çorum iline 60 km devlet karayolu ile bağlı olup, ayrıca kuzeyden de Samsun ili Vezirköprü ilçesine yayla yolundan 40 km uzaklıkta bulunmaktadır.
İlçe 600 km² civarında bir yüzölçüme sahiptir. Deniz seviyesinden yüksekliği 810 m'dir.
İlçede 4 adet sulama amaçlı gölet bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü Karaköy (Balıklı), sırası ile İmirler, Çitli Bağlıca ve Keltepe mevkiinde bulunan Ayvalı göletleridir. Bu göletler sulu tarım alanlarını genişleterek halkın ekonomik gelir seviyesini artırmaktadır.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde soğuk ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentte kendir işleyen büyük ölçekli bir ip fabrikasının yani sıra, iki un fabrikası vardır. Geleneksel bir uğraş olan leblebicilik günümüzde de önemini korumaktadır.
Gümüşhacıköy ekonomik bakımdan Amasya ilinin az gelişmiş ilçelerindendir. Tarımın bütün kollarının yanı sıra tarım dışı etkinliklerde oldukça çeşitlenmiştir. En önemli tarla ürünleri şeker pancarı, buğday, arpa, baklagiller, tütün, soğan, ayçiçeği ve kendirdir. Akarsu boylarında başta elma olmak üzere çeşitli meyveler ve yerel tüketime yönelik sebzeler yetiştirilir.
Gümüşhacıköy' ün yüksek nitelikli basma tütünü, tütün harmanlarında tat ve koku vermekte kullanılır. İlçede bir tütün basım evi vardır. Hayvancılık oldukça gelişmiştir. Yaylalarda koyun, ovalık kesimlerde ise geniş çaplı sığır beslenir. Ayrıca tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Orman ürünleri çeşitli atölyelerde değerlendirilir. İşleyen fabrika ve imalathanelerde üretilen sicim ve ipler il dışında satılır. İlçe topraklarında manganez yatakları vardır.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Gümüşhacıköy Belediyesi 1890 yılında kurulmuştur. Son yapılan nüfus sayımına göre şehir merkezi nüfusu 14.620'dir. Köy nüfusu 10.615'tir. Toplam nüfusu 25.235'tir. İlçeye bağlı 12 mahalle bulunmaktadır.
Eski belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1963 | M. İhsan Altunezen | Adalet Partisi | |
| 1968 | Bağımsız | ||
| 1973 | Kemal Demirel | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 1977 | Muzaffer Özakça | ||
| 1984 | Mustafa Celal Çakıcı | Anavatan Partisi | |
| 1989 | Selahattin Eymirli | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 1994 | Mustafa Yüksel | ||
| 1999 | Selahattin Eymirli | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2004 | İsmail Uysal | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 2009 | Mustafa Saatcı | ||
| 2014 | Zehra Özyol | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2019 | |||
| 2024 | |||
Görev yapmış kaymakamlar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Sıra | İsim | Yıl |
|---|---|---|
| 1 | Halil Efendi | 1875 |
| 2 | Ahmet Hüsamettin Efendi | 1879 |
| 3 | Aziz Efendi | 1883 |
| 4 | Emin Muhlis Efendi | 1889 |
| 5 | Şükrü Efendi | |
| 6 | Şakir Efendi | |
| 7 | Ali Nevzat Efendi | 1892 |
| 8 | Vahap Efendi | 1893 |
| 9 | Yanyalı Mustafazade Ali Rıza Bey | 1894 |
| 10 | Mehmet Şükrü Efendi | 1895 |
| 11 | Süleyman Necmi Bey | 1902 |
| 12 | Aşat Bey | |
| 13 | Tahir Efendi | 1903 |
| 14 | Reşit Bey | 1906 |
| 15 | Rauf Efendi | 1908 |
| 16 | Mustafa Nazım Efendi | |
| 17 | Konstantin Efendi | 1909 |
| 18 | Hüsnü Efendi | 1910 |
| 19 | Asaf Efendi | |
| 20 | Hrisantos Efendi | 1911 |
| 21 | Sarim Efendi | |
| 22 | İbrahim Mesut Bey | 1914 |
| 23 | Osman Efendi | |
| 24 | Mahmut Ali Bey | 1915 |
| 25 | Said Bey | 1916 |
| 26 | Margarid Efendi | 1920 |
| 27 | Tevfik Bey | |
| 28 | İbrahim Bey | 1924 |
| 29 | Fethi Kayar | 1937 |
| 30 | Mazhar Başdoğan | 1942 |
| 31 | İhsan Atakan | |
| 32 | Fuat Ertuğrul | 1948 |
| 33 | Nuh Atasoy | 1952 - 1958 |
| 34 | Talat Kahvecioğlu | 1958 |
| 35 | Erhan Öztekin | 1966 |
| 36 | Halis Yorulmaz | 1968 |
| 37 | Halis Gerdani | 1969 |
| 38 | Ergün Doğanay | 1972 |
| 39 | Mustafa Çetin | 1974 |
| 40 | Yıldırım Kartal | 1976 |
| 41 | M. Ali Turabi | 1978 |
| 42 | Mecit Demirel | 1979 |
| 43 | Caner Yıldız | 1981 |
| 44 | Necati Küçükdumlu | 1983 |
| 45 | Aydın Nezih Doğan | 1986 |
| 46 | Nevzat Korkmaz | 1987 |
| 47 | Adnan Kandemir | 1988 |
| 48 | Serdar Polat | 1991 |
| 49 | Niyazi Erkut | 1992 |
| 50 | Yaşar Dönmez | 1997 |
| 51 | İ. Halil Çomaktekin | 2003 |
| 52 | Muhittin Gürel | 2005 |
| 53 | Bekir Abacı | 2008 |
| 54 | Hayrettin Çiçek | 2009 |
| 55 | Hüseyin Göktürk | |
| 56 | Yasin Özcan | |
| 57 | Sedar Kartal | 2010 |
| 58 | Ömer Said Şahin | 2013 |
| 59 | Hüseyin Tekin | 2014 |
| 60 | Adem Balkanlıoğlu | 2016 |
| 61 | Mehmet Çağatay Çakal | 2017 |
| 62 | Ali Osman Bulat | 2018 |
| 63 | Mehmet Deniz Arabacı | |
| 64 | Yunus Emre Fırat | 2020 |
| 65 | Ali Cemal Altınöz | 2021 |
| 66 | Büşra Güneş | 2024 |
| Kaynak:[4] | ||
Tarihi eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]Gümüşhacıköy kentindeki tarihsel yapılar şunlardır:
- Köprülü Mehmet Paşa Camii; 1660'ta Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılan ve 1943'te deprem nedeniyle yıkıldıktan sonra 1948'de yeniden inşa edildi.
- Köprülü Mehmet Paşa'nin torunlarından olan Hafız Ahmet Paşa'nin oğlu Abdül Baki Bey tarafından 1756'da Hacı Nadir Baba Türbesi yanında bulunan Büyük Hamam ve arasta (1669);
- Yanyalı Mustafa Paşa'nin oğlu Ali Rıza Bey tarafından 1898'de yaptırılan ve 1948'de yıkılıp yeniden yapılan saat kulesi
- Osmanlı döneminde Gümüş madeni adıyla kaza merkezi olan ve Gümüşhacıköy'ün 5 km güneybatısında yer alan bugünkü Gümüş bucak merkezindeki tarihsel yapılar arasında 1429'da ahşap olarak yapıldıktan sonra 1560'ta kâgir olarak yeniden inşa edilen ve 1946'da onarım gören Yörgüç Paşa Camii ile
- 1415'te yapılan Haliliye Medresesi
- Kesikbaş Mezarı: Artıkabat Mahallesi, Kesikbaş Mevkii, Ayşe Pınarı civarında.
- Dedeoğlu: Orman dairesi, Jandarma eski karakolunun arkasında.
- Filibeli Mehmet Efendi Türbesi: Filibe'den gelen Mehmet Efendinin türbesi, Kırmızıların Hanı içerisinde
- Hacana
- Ali Pir Civan Türbesi: Sarayözü (halk arasında Sarayüzü) köyünde Ali Pir Civan Alevi pirlerindendir.
- Kurt Baba: Bulak Kalesine yakın Eymir ile Keçiköy arasındadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[5] | 26.264 | 6.139 | 20.125 |
| 1935[6] | 28.735 | 6.984 | 21.751 |
| 1940[7] | 30.418 | 6.999 | 23.419 |
| 1945[8] | 32.841 | 7.383 | 25.458 |
| 1950[9] | 36.108 | 8.141 | 27.967 |
| 1955[10] | 37.165 | 8.602 | 28.563 |
| 1960[11] | 39.230 | 9.463 | 29.767 |
| 1965[12] | 42.564 | 10.199 | 32.365 |
| 1970[13] | 44.956 | 11.513 | 33.443 |
| 1975[14] | 45.061 | 12.789 | 32.272 |
| 1980[15] | 46.924 | 13.492 | 33.432 |
| 1985[16] | 45.958 | 15.048 | 30.910 |
| 1990[17][a] | 35.225 | 14.170 | 21.055 |
| 2000[18] | 29.795 | 14.057 | 15.738 |
| 2007[19] | 25.632 | 12.847 | 12.785 |
| 2008[20] | 25.823 | 14.873 | 10.950 |
| 2009[21] | 25.235 | 14.620 | 10.615 |
| 2010[22] | 24.806 | 14.525 | 10.281 |
| 2011[23] | 24.149 | 14.176 | 9.973 |
| 2012[24] | 23.673 | 14.028 | 9.645 |
| 2013[25] | 23.463 | 14.096 | 9.367 |
| 2014[26] | 23.254 | 14.263 | 8.991 |
| 2015[27] | 22.943 | 14.267 | 8.676 |
| 2016[27] | 22.941 | 14.450 | 8.491 |
| 2017[27] | 22.812 | 14.511 | 8.301 |
| 2018[27] | 23.734 | 15.191 | 8.543 |
| 2019[27] | 23.402 | 15.281 | 8.121 |
| 2020[27] | 22.764 | 14.819 | 7.945 |
| 2021[27] | 22.179 | 14.582 | 7.597 |
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]Hasadı yapılan tarım ürünleri buğday, şeker pancarı, soğan tütün haşhaş arpa fiğ ve nohuttur. İlçede yeni yeni bağ ve bahçecilik ve seracılık yaygınlaşma göstererek ürün çeşitliliğinin artmasına ve halkın gelir seviyesinin artmasına yeni alternatifler sunmaktadır. İlçenin hayvan potansiyeli yerli, melez ve kültür ırkı büyük baş hayvanlardan oluşmakta ve suni tohumlama hizmetleri ile kültür ırkı hayvan oranı gün geçtikçe artmaktadır. Aralık 2003 itibarıyla hayvan sayıları: büyükbaş hayvan sayısı 14.122, küçükbaş hayvan sayısı 18.000 civarındadır.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Samsun'u İstanbul'a bağlayan karayolunun güneyinde yer alan Gümüşhacıköy, bu yolla il merkezi Amasya'ya 68 km uzaklıktadır. Merzifon'a 18 km, Hamamözü'ne 23 km ve Osmancık'a 35 km uzaklıktadır. İlçe merkezi Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerini İstanbul'a bağlayan Devlet karayolu üzerinde kuruludur.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kaymakamımız". 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Gümüşhacıköy Belediyesi". 21 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014.
- ^ "Amasya-Gümüşhacıköy hava durumu". 16 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Gümüşhacıköy Kaymakamlığı - Görev Yapan Kaymakamlarımız". www.gumushacikoy.gov.tr. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2025.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Gümüşhacıköy Nüfusu - Amasya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Amasya Gümüşhacıköy Nüfusu". nufusune.com.
