Demokrasi ve Totalitarizm

Demokrasi ve Totalitarizm (1968), Fransız filozof ve siyaset bilimci Raymond Aron'un bir kitabıdır. Kitap, Sovyetler Birliği'nin siyasi sistemini ve Batı'daki demokratik ülkelerin siyasi sistemlerini karşılaştırmaktadır.

Sovyet tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitabın temeli, Aron'un 1957 ve 1958 yıllarında Sorbonne Üniversitesi'nde verdiği bir dizi konferansa dayanmaktadır. Kitap Fransa'da düzenli olarak yeniden yayımlanmaktadır ve Rusça dahil olmak üzere birçok dilde çevirisi yapılmıştır (1993).

Parti geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aron, Sovyet Komünist Partisinin tarihini beş aşamaya ayırdı:

Kasım 1917'ye kadar: Vladimir Lenin, disiplinli bir şekilde güç ele geçirmeyi ve halkı isyana teşvik etmeyi sağlayabilecek, profesyonel devrimcilerden oluşan bir parti yaratmak istiyordu. Lenin'e göre, böyle bir parti, parlamentoda sosyalizm hakkında önemsiz tartışmalar yapmak yerine, iktidarı başarılı bir şekilde ele geçirebilir ve halkı isyana teşvik edebilirdi. İlk başlarda Sovyet Komünist Partisi kongrelerinde delege seçimleri dürüst bir şekilde gerçekleştirildi, ancak Lenin daha sonra bunları manipüle etti ve genellikle iradesini dayatabildi.
1917-1923: Parti fraksiyonları arasında tartışmalar gerçekleşti. Lenin sıkça azınlıkta kaldı, ancak meslektaşları ona körü körüne güvendi. Partinin Merkez Komitesi sekreteryası güç kazandı. Parti bürokrasisi güç kazanmaya başladı.
1923-1930: Joseph Stalin, Lenin'in diğer meslektaşlarına karşı zafer kazandı ve parti bürokrasisinin desteğini elde etti. Aron, Stalin'in Leon Troçki'ye karşı zaferini şöyle açıklar ve Troçki'nin Stalin'den çok daha yetenekli olduğunu üzülerek ifade eder. Aron şöyle yazar: "Troçki her konuda konuşabilirdi, ancak kongrelerin çoğunluğu, delegelerin Sovyet Komünist Partisi Merkez Komitesi sekreteryası aracılığıyla görevlere atandığı için, kongre delegeleri Stalin'in görüşüne oy veriyordu ve Stalin'e kişisel olarak minnettarlık duyuyordu". Stalin, başlangıçta Grigory Zinovyev ve Lev Kamenev'e karşı ittifak kurdu, ardından Nicolai Bukharin'e karşı Zinovyev ve Kamenev'e karşı ittifak kurdu. Stalin'in bu zaferleri, genellikle oy çoğunluğunu kazandığı parti kongrelerinde gerçekleşti.
1930-1953: Stalin neredeyse mutlak güce sahip oldu. Diğerleriyle danışmalarına devam etmesine rağmen, genellikle kararları kendi iradesine dayatıyordu. Stalin, 1934'ten itibaren meslektaşlarında korku uyandırdı. Parti fraksiyonları acımasızca ortadan kaldırıldı; Stalin'e karşı çıkan tüm muhalifler idam edildi.
1953'ten sonra: Stalin'in halefleri arasındaki rekabet - Nikita Kruşçev, Lavrentiy Beria ve Georgy Malenkov - Lenin'in önerisi doğrultusunda "kanlı çizgiyi" aşmamaya ve kendini imha etmemeye çalıştılar. Tek istisna Beria için geçerliydi - meslektaşları onu zalime yalvaran biri olarak değerlendirdiği için idam edildi.

Sovyet anayasası—kurgu ve gerçeklik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bolşevikler, seçilmiş olan Demokratik Kurucu Meclis'i ilk toplantısından sonra dağıttı çünkü üyelerinin önemli bir çoğunluğu Bolşeviklere düşmanca yaklaşıyordu.^{[kaynak belirtilmeli]} Tacirler, rahipler ve toprak sahipleri, 1918 Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası'na göre seçme haklarından mahrum bırakıldı. Aron'a göre, bu Sovyet Anayasası bir değere sahip değildi çünkü gerçek güç Komünist Parti'ye aitti.

Aron, 1936 Anayasası'na göre şehirler ve köyler arasında hiçbir ayrım yapılmadığını iddia etti. Bu gereksizdi çünkü seçim sonuçlarını manipüle etmek için yeterli fırsatlar vardı. Resmi verilere göre seçmenlerin %99.9'u Komünistlere oy verdi. Komünistler, oy kullanmayı hükûmete karşı bir protesto olarak değerlendirdi.

Rusya Yüksek Sovyeti toplantıları, hükûmetin eylemlerini onayladığının ifadesi için gösterilere dönüştü.

Sovyetler Birliği'nin 1936 Anayasası'na göre vatandaşlar belirli medeni haklara sahipti, ancak bu haklar "işçi çıkarlarına göre" yok sayılabilirdi. Bu madde yetkililere keyfi hareket etme imkanı tanıyordu. Aron'a göre, Sovyetler Birliği Anayasası Batı'nın lehine bir gösteriydi.

Aron, Bolşeviklerin kendilerini geçici bir diktatörlük fikriyle meşrulaştırdığını belirtir. Bolşeviklerin işleri hakkında şunları söylemek mümkündür: "İnsanlar tarihi yapar, ancak yaptıkları tarihi anlamazlar". Sovyet döneminde özgür tartışmalara izin verilmedi, sansür uygulandı ve yetkililer Parti'nin planlarını eleştiren herkesi acımasızca yok etti. Aron'a göre, Komünistlerin faaliyetlerinin planlarıyla sonuçları uyuşmuyordu.

İdeoloji ve terör[değiştir | kaynağı değiştir]

Bolşevik teoriye göre, Ekim Devrimi dünya proletaryasının zaferinin bir sembolü haline geldi. Aron'a göre, Ekim Devrimi aslında insanlık tarihinde küçük siyasi grupların önemli rolünün bir örneğidir. Aron, hayali seçimleri ve kongrelerde ve gösterilerde ikiyüzlü karşılama haykırışlarını, Sovyet yönetici çevresinin gücünün sembolleri olarak göstermektedir.

Aron, Lenin'in eylemlerini yönlendirmek için "objektif bir tarih süreci"e güvenmediğini ve hem Marx'ın teorisini hem de kendi önceki beyanlarını sıkça ihlal ettiğini belirtmektedir. SSCB'deki devlet terörünün rolünü gözlemleyen Aron, Oliver Cromwell ve Maximilien de Robespierre gibi kişilerin de terörü kullandığını belirtmiştir. Devlet terörü örneği olarak Aron, Sovyet Komünist Partisi'nin XVII. kongresinde (1934) delegelerin yarısından fazlasının "halkın düşmanı" ilan edildiğini ve "büyük terör" yıllarında gerçekleştirildiğini ifade etmektedir. 1936-1938 yıllarındaki kitlesel "temizlikler" sırasında neredeyse tüm parti kıdemlileri görevden alınmıştır. Bu kıdemlilerin çoğu idam edilmiş veya Gulag'a gönderilmiştir. "Moskova davaları" sırasında genellikle işkenceye maruz kaldıktan sonra kendi "suçlarını" itiraf etmişlerdir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Aron, Montesquieu'nün despotizm hakkındaki sözlerini alıntıladı: "Korku, tek bir tiran dışında toplumdaki herkesi farkına varılmadan ele geçirir." Bu bağlamda Aron, Kruşçev'in Stalin ile yaptığı bir toplantıda, Stalin'in ona danışmak mı yoksa tutuklamak mı istediğini asla bilemediğini yazan bir alıntı yapmaktadır. Aron, korkunun Komünist deneyimin bir parçası olduğu sonucuna varmıştır.

Aron, SSCB'de üç tür terör tanımladı:

"Karşıdevrimci faaliyet" veya "toplum için tehlikeli eylemler" suçlamalarına yönelik cezalar veriliyordu. Hüküm verme sürecinde sanığın hazır bulunması gerekmiyor ve temyiz hakkı bulunmuyordu.
Mahkûmların itiraz etme hakkı yoktu. Hüküm verilmesini takiben idam bir gün içinde gerçekleşiyordu.
Bazı "mahkûmlar", Kafkasya, Volga bölgesi, Kırım, Ukrayna, Belarus veya Baltık bölgelerinden Ural (bölgesi), Sibirya ve Orta Asya'ya sürgün ediliyordu.

Totaliterlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Aron, totalitarizmin beş ana belirtisini adlandırdı:

Tek parti, siyasi faaliyet üzerinde tekel sahibi olur.
Yalnızca hükûmetin tanıdığı devlet ideolojisi, tek otorite olarak kabul edilir.
Resmi gerçeklerin dağıtımı için kitle iletişim araçlarını kontrol eden devletin bilgi tekelidir.
Devlet kontrolünde ekonomi, büyük ekonomik kuruluşların devlet kontrolü altında olduğu bir sistemdir.
İdeolojik terör, ekonomik veya mesleki eylemleri suç haline getirir. İhlal edenler, hukuki takibata ve ideolojik zulme maruz kalırlar. Aron, Sovyet komünizmi, Nazizm ve İtalyan Faşizmi arasında paralellikler çizmiştir. Aron, bu üç siyasi rejimi totaliter olarak kabul eder.

Proletarya diktatörlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

Aron, Marx'a göre sosyalizm altında gücün proletaryaya ait olduğunu iddia etti. 1917 Ekim Devrimi'nden önce Rusya'da proletarya nüfusun bir azınlığıydı. Aron'a göre "güç proletaryaya aittir" demagojiydi, çünkü çoğunluğu dışarıda bırakıyordu. Uygulamada, Aron'a göre güç SSCB'deki Parti bürokratlarının hükûmet grubuna aitti. Sosyal demokratlar (sözde "Menshevikler"), 1917'de sosyalist devrimin işçileri yarı yüzyıl boyunca despotizme mahkum edeceğini uyardı. İkinci Enternasyonal lideri Karl Kautsky, Ekim Devrimi'nden sonra şunları söyledi: "Ekim Devrimi proletaryanın diktatörlüğü değil, Ekim Devrimi Komünist parti diktatörlüğüdür". Trotsky 1917'deki iktidar ele geçirmeyi haklı çıkardı, ancak Sovyet bürokrasisini eleştirdi. Ancak Aron belirttiği gibi, planlı bir ekonominin yönetimi için bürokrasi gereklidir: 1920 Ağustos ayında, memurların sayısı sanayi işçilerinin sayısını iki katından fazla aşmıştır: 1.7 milyon sanayi işçisine karşılık 4 milyon memur bulunmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]} Sovyet bürokrasisi, Troçki'nin "sürekli devrim" teorisine karşın Stalin'i liderleri olarak görmek istedi; bürokrasi için başka bir devrim gerekli değildi. Troçki hayatının sonunda Marksizm'in doğruluğundan şüphe etmeye başladı.

Sovyetler Birliği ile karşılaştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazi Almanyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Alman nasyonal sosyalizmi ve Sovyet komünizmi, totaliterliğin iki versiyonudur. Aron'a göre, Nazizm ve Sovyet sisteminin benzerliklerinden biri terörün kullanılmasıdır. Terörün amaçları ve meşruiyeti farklılık gösterir.

Aron, Nazizm ve Sovyet sisteminin diğer benzerliklerini sıraladı ve karşılaştırdı:

tek parti sistemi
resmi ideoloji
her yerde polis
zorbalık

Rus imparatorluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bürokratik hiyerarşinin varlığı.
Devlet ideolojisi (Ortodoksluk veya komünizm ).
Rus İmparatorluğu'nda Batılılar ve Slav yanlıları arasındaki anlaşmazlıkta gösterilen Batı ile ihtiyatlı ilişki.
Asya tipi bir üretim tarzı olarak Sovyet rejimi

Aron, Karl August Wittfogel'in "Oryantal Despotizm: Toplam Gücün Karşılaştırmalı Bir Çalışması" adlı eserine atıfta bulunur. Marx, "Politik Ekonomi Eleştirisine Katkı" adlı eserinde çeşitli üretim biçimlerini sıralamıştır. Marx, eski, feodal ve kapitalist üretim biçimlerinin yanı sıra (Rus) Asya üretim biçimini de adlandırmıştır.

"Genel hatlarıyla, Asyatik, antik, feodal ve modern burjuva üretim biçimleri toplumun ekonomik gelişiminde ilerlemeyi işaret eden dönemler olarak adlandırılabilir."

Karl Marx A Contribution to the Critique of Political Economy, p. 8.

Asya üretim tarzının özellikleri:

Bürokrasi, işi kolektif olarak yönetir.
Tarım, bürokrasinin sulama sistemlerinin inşasını ve onarımını organize edebileceği sulama sistemlerini gerektirir. Bürokrasi, SSCB'de sanayileşmeyi örgütledi.
Piyasa rekabetinin ve özel mülkiyetin iptali.
Sosyal sınıfların yokluğu.
Hükümdarın mutlak gücü. Çinliler, İngiliz büyükelçisinin Çin imparatorunun önünde eğilmesini istedi, ancak İngiliz büyükelçisi bunu reddetti.

Marksizm, Doğu despotizminin teorisidir. Rus İmparatorluğu 1917'ye kadar yarı Asyalıydı. Asya üretim tarzı, Eski Mısır ve Eski Çin'de kuruldu. Aron, Asya üretim tarzının SSCB'de inşa edildiği sonucuna vardı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

* Karl Marx

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ionescu, Valence; Aron, Raymond (1968), Democracy and totalitarianism, Weidenfeld and Nicolson, ISBN 978-0-297-76311-6
Karl August Wittfogel (1981), Oriental despotism a comparative study of total power, 1st Vintage Books, New York Vintage Books, ISBN 978-0-394-74701-9 Yazar eksik |soyadı1= (yardım)
Karl Marx (1970), A contribution to the critique of political economy, New York International Publishers, ISBN 978-0-7178-0042-1 Yazar eksik |soyadı1= (yardım)