Çimenli, Artvin
| Çimenli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çimenli Çimenli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 764 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 73 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Çimenli, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Çimenli köyünün eski adı Cmerki'dir. Gürcüce Cmerki (ჯმერკი), Türkçeye Cmerk ve Cimerk şeklinde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Cmerk (جمرك) olarak geçer.[3][4] Daha geç dönemde ise Cimerk şeklinde yazılmıştır.[5]
Cmerki köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Bununla birlikte köyün sınırları içinde, 9. yüzyılda inşa edilmiş olan Gürcü manastırı Cmerki Manastırı buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[6]
Cmerki köyü, 1835 Osmanlı nüfus defterinde Çıldır Eyaleti'nin Livane sancağına bağlı bir köydü. Vergi belirleme ve askere alma amacıyla Osmanlı idaresince sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte 24 hanede 79 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Cmerki köyünün toplam nüfusunun 158 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Cmerki köyü, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağının Livana kazası bağlı köylerden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde, günümüzde Çimenli köyünün bir mahallesi olan Daba köyüyle birlikte “Daba-Cmerk” (دابەجمرك) adıyla kaydedilmiştir. Daba ve Cmerki köylerinin toplam nüfusu 82 hanede yaşayan 430 kişiden oluşuyordu. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 10 eşek, 30 öküz, 60 inek, 200 keçi ve 30 koyun tespit edilmiştir.[8]
Cmerki köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatının bir parçası Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Daba köyüyle birlikte Daba-Cimerk (Даба-Джпмеркъ) olarak kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Berta nahiyesinin beş köyünden biridi. Bu iki köy birlikte kaydedilmiş olsa da Daba'nın 8 haneden oluşan bir mahalle olduğu belirtilmiştir. İki yerleşimin toplam nüfusu, 131'i erkek ve 121'i kadın olmak üzere, 30 hanede yaşayan 252 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[9] Bununla birlikte köydeki Çobori (ჭობორი), Andoni / Antoni (ანდონი / ანტონი), Sasveni (სასვენი), Minauri (მინაური), Çahtatevi (ჩახთათევი), Sathe (სათხე) gibi yer adları Gürcücedir.[10]
Dilbilimci ve tarihçi Nikolay Marr 1904 tarihli günlüklerinde siyah üzüm cinsi Suereki (სუერეკი) ile Ahelekinin (ახელეკი) Cmerki ile Gverda'da (bugün Sakalar köyünün mahallesi) çok iyi yetiştiğini yazar. Verdiği bilgiye göre Suereki cinsi üzümü bütün bir yıl saklamak mümkün oluyordu. Bununla birlikte bu üzümden şarap yapılmıyordu. Aheleki ise, hem sofralık hem de şaraplık bir üzüm cinsiydi. Kalın taneli bu üzüm Berta'da da yetişiyordu. Küçük taneli ve çok tatlı bir üzüm olan beyaz "Fındık üzümü" de Cmerki köyünde yetişiyor ve ağustos sonlarında olgunlaşıyordu. Bu tarihte Cmerki, 6-7 evden oluşan bir nüfusa sahipti. Eskiden burada yaşayanların çoğunluğu Osmanlı ülkesine göç etmişti.[11]
Cmerki köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması'yla Artvin bölgesi ve Cmerki köyü Türkiye'ye bırakıldı.[12][13]
Cmerki köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, bu livanın merkez kazasına bağlı Berta nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyde 7 hanede 40 kişi yaşıyordu. Daba ise, aynı nahiyede ayrı bir köy olarak kaydedilmişti ve nüfusu 4 hanede yaşayan 12 kişiden oluşuyordu.[14] Cmerki Türkçe bir kelime olmadığı için köyün adı 1925 yılında Çimenli olarak değiştirilmiştir. Daba köyüne de aynı gerekçeyle Güzel adı verilmiştir.[15] Çimenli ve Güzel köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin merkez kazasının merkez nahiyesine bağlı iki ayrı köy olarak geçmektedir.[16] Nüfusu çok az olduğu için Güzel köyü daha sonra bir mahalle olarak Çimenli köyüne bağlanmıştır. Çimenli köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 113 kişiden oluşuyordu.[17] 1965 genel nüfus sayımından 151 kişiden oluşan nüfusu içinde 47 kişi okuma yazma biliyordu.[18]
Çimenli köyünde bulunan Cmerki Manastırı’nın varlığı Gürcüce ve başka dillerdeki kaynaklardan bilinmektedir. Bu manastırdan günümüze ana kilisenin ve diğer yapıların duvar bölümleri kalmıştır. Köydeki bir başka yapı da Cmerki Kilisesi’dir. Bu yapıdan da bazı kısımlar günümüze ulaşmıştır. Kilisenin kuzeybatı bölümü diğer kısımlarına göre daha fazla ayakta kalmıştır. Sunağın yuvarlak bölümü temel seviyesine kadar yıkılmıştır. Cmerki Kilisesi’nin üç nefli büyükçe bir yapı olduğu, bugüne kalan kalıntılardan tahmin edilmektedir. Çimenli köyünün bir mahallesi olan eski Daba (Güzel) köyündeki Daba Manastırı da Gürcüce ve başka dillerdeki kaynaklardan bilinmektedir. Bu yapı topluluğundan günümüze yıkık durumdaki ana kilisenin bazı kısımları ulaşmıştır.[19]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Çimenli köyü, Artvin il merkezine 30 km uzaklıktadır.[20]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 74[2] |
| 2020 | 73[2] |
| 2019 | 94[2] |
| 2018 | 124[2] |
| 2017 | 91[2] |
| 2016 | 88[2] |
| 2015 | 87[2] |
| 2014 | 96[2] |
| 2013 | 99[2] |
| 2012 | 92[2] |
| 2011 | 104[2] |
| 2010 | 121[2] |
| 2009 | 130[2] |
| 2008 | 130[2] |
| 2007 | 132[2] |
| 2000 | 154[20] |
| 1990 | 183[20] |
| 1985 | 172[20] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cimenli, Turkey Page". Fallingrain.com. 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Çimenli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 164". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt, VIII. cilt s. 356
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 85, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Fahriye Bayram, Artvin'deki Gürcü Manastırlarının Mimarisi, 2005, İstanbul, s. 80, ISBN 9758071149.
- ^ "Emrullah Alemdar, 1835 Tarihli Livane (Artvin) Sancağı 2767 Numaralı Nüfus Defterinin Değerlendirilmesi, Erzurum, 2019, s. 40-42". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt, VIII. cilt s. 357
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1314". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 605-606, 617, 626. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 369-370, 398 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 9789941434112.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 113.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 77.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 167" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 47-48. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b c d "Çimenli Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.