Boris Lyatoşınski

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Boris Lyatoşınski
Doğum adıБорис Миколайович Лятошинський
Doğum3 Ocak 1895(1895-01-03)[1][2]
Ölüm15 Nisan 1968(1968-04-15)[3][4][…] (73 yaşında)
Eğitim
TarzlarOpera, senfoni
Mesleklerorkestra şefi, besteci, müzik öğretmeni[d], akademisyen
Çalgılarkeman
Etkin yıllar1920–1968
Ödüller
İmzanın şəkli

Boris Mikolayoviç Lyatoşınski veya Boris Nikolayeviç Lyatoşinski (Ukraynaca: Бори́с Миколáйович Лятоши́нський, Bu ses hakkındatelaffuz; Rusça: Бори́с Николаевич Лятоши́нский;[5][6] 3 Ocak 1895, Jıtomır, Rus İmparatorluğu – 15 Nisan 1968, Kiev, Ukrayna SSC, Sovyetler Birliği), Ukraynalı bir besteci, orkestra şefi ve öğretmendir. Ukrayna müziğindeki modernist akımın kurucularından biridir. Ukrayna SSR Halk Sanatçısı onursal unvanı ve iki Stalin Ödülü de dahil olmak üzere bir dizi ödüle layık görüldü.

İlk eğitimini Polonya edebiyatı ve tarihine büyük saygı duyulan evinde aldı. Okulu 1913'te bitirdikten sonra Kiev Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi ve mezun olduktan sonra Kiev Konservatuarı'nda müzik öğretmenliği yapmaya başladı. 1910'lu yıllar boyunca çeşitli müzik türlerinde 31 eser yazdı. 1930'larda Tacikistan'a giderek halk müziği üzerine çalıştı ve yerel halkın yaşamını konu alan bir bale besteledi. 1935'ten 1938'e ve 1941'den 1944'e kadar Moskova Konservatuarı'nda orkestrasyon dersleri verdi. Savaş sırasında tahliye edilen, Konservatuar'ın Saratov'daki şubesinde ders verdi ve burada Ukrayna şarkılarının düzenlemeleri üzerinde çalıştı ve Ukrayna müzik el yazmalarının güvenli bir yere taşınmasını organize etti.

Başlıca eserleri Altın Yüzük (1929) ve Shchors (1937) operaları, beş senfonisi, Dört Ukrayna Halk Teması Üzerine Uvertür (1926), Taras Shevchenko (1952) ve Romeo ve Juliet (1955) süitleri, Grazhyna (1955) senfonik şiiri, "Slav" piyano konçertosu (1953) ve Reinhold Glière'in keman konçertosunun tamamlanması ve orkestrasyonudur (1956). Bestelerinin çoğu yaşamı boyunca nadiren seslendirilmiş ya da hiç seslendirilmemiştir. Senfonilerinin 1993'te yapılan bir kaydı, müziğini ilk kez dünya çapında dinleyicilerle buluşturdu.

Her ne kadar Sovyet yetkililer tarafından eleştirilmiş ve İkinci Senfonisi gibi besteleri resmen yasaklanmış olsa da hiçbir zaman sosyalist gerçekçilik tarzına bağlı kalmamıştır. Müziği modern Avrupa tarzında yazılmış ve Ukrayna temalarını maharetle içermiştir. Erken dönem müzik tarzı ailesinden, öğretmenlerinden (Glière başta olmak üzere) ve Margarita Tsarevich'ten etkilenmiştir. Ailesinde Polonyalı bir tarafın bulunması, eserlerinin çoğunun merkezinde Polonya temalarının yer almasına neden olmuştur. İlk besteleri için Çaykovski, Glazunov ve Scriabin'den de ilham aldı. Müzik tarzı daha sonra Şostakoviç'in tercih ettiği yönde gelişti. Lyatoshynsky'nin öğrencisi olan ve ondan etkilenen Sovyet ve Ukraynalı besteciler arasında Myroslav Skoryk [en] ve Valentyn Silvestrov [en] sayılabilir.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ailesi ve ilk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Borys Lyatoshynsky, anne babası ve kız kardeşi Nina ile birlikte, 20. yüzyılın başı

3 Ocak 1895'te Jıtomır, Ukrayna'da (o zamanlar Rus İmparatorluğu'nun bir parçasıydı) doğdu.[7] Anne ve babası hem müzisyen hem de iyi eğitimliydi ve oğulları ilk eğitimini evde aldı. Ailesi Borys'in çocukluğu boyunca Ukrayna'nın çeşitli şehir ve kasabalarında yaşadı. Babası Mykola Lyatoshynsky bir tarih öğretmeniydi ve kariyeri boyunca Jıtomır, Nemyriv, Kiev ve 1908'den 1911'e kadar Zlatopil'deki liselerde başöğretmenlik yaptı.[8][9][not 1] Annesi Olha Borysovna piyano çalar ve şarkı söylerdi. Borys'in Nina adında bir ablası vardı.[9]

Lyatoshynsky ailesinde Polonya edebiyatı ve tarihine büyük önem verilmekteydi; Borys çocukken özellikle Henryk Sienkiewicz ve Stefan Żeromski'nin tarihi ve romantik eserlerini çok okurdu. İlk müzik bestelerini Grunwald Savaşı'nda savaşmış Polonyalı bir şövalyenin adını kullanarak 'Boris Yaksa Lyatoshynsky' takma adıyla imzaladı. İlk eserleri arasında mazurkalar, valsler ve daha sonra yazdığı bestelerle çok az benzerlik gösteren Chopinesque bir scherzo vardı.[10] Lyatoshynsky'nin ailesinde Polonyalı bir tarafın bulunması, eserlerinin çoğunun merkezinde Polonya temalarının yer almasına neden oldu. Jıtomır, uzun süredir etnik Polonyalıların yaşadığı bir bölgenin kültürel ve idari merkeziydi ve ilk müzik öğretmeni Polonya kökenliydi.[10]

1913'te Jıtomır spor salonundan mezun oldu. Daha sonraki yıllarda kemanda ustalaştı ve piyano dörtlüsü de dahil olmak üzere ilk eserlerini besteledi.[8] Bu parçalar naif ve orijinallikten uzak olsa da onun müzik yeteneğini ortaya çıkardı ve babasını okul bestecisi olarak çabalarını desteklemeye teşvik etti. Zlatopol'da, daha sonra büyük bir sıcaklıkla hatırlayacağı bir okul öğretmeninden piyano dersleri aldı. Gelecekteki eşi Margarita Tsarevich ile ilk kez 1914 yılında tanıştı.[9]

Öğrencilik yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

1913'te Lyatoşinski
Reinhold Glière, Lyatoshynsky'nin kompozisyon öğretmeni

Müzikologlar tarafından Lyatoshinsky'nin ilk eserinin 20 Ocak 1910'da 15 yaşındayken yazdığı bir mazurka olduğu kabul edilmektedir. Ancak Lyatoshinsky 1910'larda çeşitli müzik türlerinde 31 eser yazdı; bunlardan 20'si 2017'de fark edildi ve hiçbiri daha önceki biyografi yazarları tarafından bilinmiyordu.[11] Bu eserler akademisyenlere genç bestecinin yaratıcı potansiyeli hakkında fikir vermiştir.

1913 yılında babasının tavsiyesi üzerine Kiev Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. Piyano kuarteti babasının doğum günü için halka açık olarak seslendirildiğinde, yerel basın eseri övdü, ancak parçayı dinleyenler piyano parçasının aşırı dominant olduğunu açıkça fark etti. Daha sonra Lyatoshynsky'nin ailesi, o zamanlar yeni açılan Kiev Konservatuarı'nın (şimdiki Ukrayna Ulusal Çaykovski Müzik Akademisi) müdürü ve profesörü olan besteci Reinhold Glière'den genç besteciye kompozisyon öğretmesini istemeye karar veriyor. Annesi Glière'e kuartetin partisyonunu getirmiş ve Glière de ona öğretmeyi kabul etmiştir. Üzerinde şöyle yazan bir kartpostal hayatta kalmıştır: " Saygıdeğer Ekselansları Bay Borys Lyatoshynsky'yi ilk dersime davet ediyorum. Profesör Glier."[not 2] Lyatoshynsky'nin erken dönem müzik tarzı ailesinden, öğretmenlerinden ve gelecekteki eşi Margarita Tsareviç'ten etkilenmiştir. 1914 ve 1916 yılları arasında ona yazdığı mektuplar, müzik yazmaya dair ilk düşüncelerini ortaya koymaktadır.[13]

Konservatuara öğrenci olarak kaydoldu.[7][8] Üniversiteden 1918 yılında mezun oldu.[14] Ertesi yıl Konservatuvardan mezun olduktan sonra burada müzik kompozisyonu öğretmeni olarak görev aldı. Öğrencilik yıllarında Yaylı Çalgılar Dörtlüsü No. 1, Op. 1 (1915) ve Senfoni No. 1, Op. 2'yi (1918-1919, 1967'de revize edildi) besteledi.[8] Müzikologlar Igor Savchuk ve Tatyana Gomo'ya göre, onun ilk piyano eserleri arasında belki de en trajik olanı, 19 Aralık 1920'de, yani babasının tifüsten öldüğü gün yazılmış bir geçiş eseri olan en güçlü eserlerinden biri "Yas Prelüdü"dür.[15]

Lyatoshinsky'nin besteci olarak gelişiminin başlarında Pyotr İlyiç Çaykovski, Aleksandr Glazunov ve Aleksandr Skryabin'in eserlerinden ilham aldı.[16] Rus İmparatorluğu'nun birçok genç bestecisi Scriabin'in tecrübelerini benzer şekilde müzikte bir dönüm noktası olarak görmüştür. Keman, viyolonsel ve piyano için yazdığı Piyanolu Trio No.1 (1922), daha fazla dinamik içeriğe ve karmaşıklığa sahip olmaya çalışan bir eserdir; bölümleri önceki eserlere göre daha zıttır.[17]

Kiev Konservatuvarı'nda kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

O zamanlar Kiev Konservatuarı'nda 25 yaşında bir öğretim görevlisi ve kompozisyon öğretmeni olan Lyatoshynsky, 1922'den 1925'e kadar Ukrayna Çağdaş Müzik Topluluğu'nu organize etti ve yönetti.[18] 1935'te kompozisyon profesörü olarak atandı.[19] 1920'lerde Komünistler, emperyal tahakküm olarak algılanan durumu zayıflatmanın bir yolu olarak yerli kültürleri teşvik etmek üzere tasarlanmış bir korenizatsiya (yerelleştirme) politikası başlattılar. Korenizatsiya, Lyatoshynsky ve çağdaşlarını deneysel ve yenilikçi olmaya teşvik eden bir kültürel iklim yarattı.[20]

On yılın ilk yarısında esas olarak keman ve piyano için oda müziği bestelemeye odaklandı ve 2 numaralı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, piyano, keman ve viyolonsel için Trio ve iki piyano sonatı gibi eserler yazdı.[21] Ayrıca, bazıları eski Çin şairlerinin sözlerine uyarlanmış şarkılar da besteledi.[22] Piyano için yedi parçadan oluşan Reflections (1925), enstrüman için yazdığı az sayıdaki eserden biridir; diğer piyano eserleri arasında sonatlar (1924 ve 1925'te yazılmıştır), Ballade (1928), bir süit (1942) ve 1942 ve 1943'te yazdığı 10 prelüdlük serisinin yedisi bulunmaktadır.[23]

1920'lerde Heinrich Heine, Konstantin Balmont [en], Paul Verlaine, Oscar Wilde, Edgar Allan Poe, Percy Shelley, Maurice Maeterlinck gibi şairlerin yazılarına dayanan bir dizi romans ve Heine'nin "Black sails on a boat" (1922-1924) şiirinin bir düzenlemesini besteledi.[21][24] Diğer eserleri arasında Keman ve Piyano için Sonat (1924) ve Yaylı Çalgılar Dörtlüsü No 3 yer alır.[25] Ukraynalı yazar Ivan Franko'nun romanından uyarlanan Altın Yüzük operası (1929'da yazılmıştır),[25] Ukraynalıların 13. yüzyılda Moğol istilacılara karşı verdiği mücadeleyi anlatmaktadır.[26] Altın Yüzük, Komünist Parti'nin doktrinine uygun görülmemiştir.[27] İkinci operası Shchors (1937),[25] Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Ukrayna'da yaşanan çatışmalar sırasında Ukraynalı komünist Mykola Shchors'un hikayesine dayanmaktadır.[26] 1 No'lu Piyano Sonatı 1926'da Moskova'da yayınlandı;[28] Aynı yıl, ilk kez kendi müzik tarzını orijinal halk melodileriyle birleştirmeye çalışan Dört Ukrayna Teması Üzerine Uvertür adlı Ukrayna halk müziğine dayalı bir uvertür besteledi.[25][29] Aynı yılın Haziran ayında Glière, Lyatoshynsky'nin Birinci Senfonisi'nin prömiyerini bir konser programında gerçekleştirdi.[30][not 3]

1931-1932 yılları arasında orkestra için bir orkestra süiti yazdı.[31] 1932'den 1939'a kadar Ukrayna Besteciler Birliği Bürosu'nda komite üyeliği yaptı.[8] Odesa Opera ve Bale Tiyatrosu yetkililerinin görevlendirmesi üzerine halk müziğini incelemek ve yerel halkın yaşamını konu alan bir bale bestelemek üzere Tacikistan'a gitti.[32] 1932'de bölgenin halk müziğine dayanan Tacik Temaları Üzerine Üç Şarkı'yı keman ve piyano için besteledi.[31]

İkinci Senfoni[değiştir | kaynağı değiştir]

"Sesi halka ulaşmayan bir besteci sıfır bile değil, eksi bir değerdir. Müziğimi halka yakınlaştırmak için çabalayacağım.”

Borys Lyatoshynsky[33]

Si bemol İkinci Senfoni, 1933 yılında Sovyet Besteciler Birliği Organizasyon Bürosu tarafından, Ukraynalı bestecilerin diğer bazı eserleriyle birlikte Moskova'da prömiyeri yapılmak üzere sipariş edildi. 1934 yılı boyunca altı ay boyunca senfoni üzerinde çalıştı. Eser henüz icra edilmemiş olmasına rağmen basında eleştirilere maruz kaldı ve bir eleştirmen şöyle yazdı: "İkinci senfoni, dış karmaşıklığı ve heybetli sesiyle, son derece boş, abartılı bir çalışma izlenimi bırakıyor".[34] O dönemde Sovyet politikacı Sergo Orconikidze için tutulan ulusal yas nedeniyle prömiyer iptal edildi.[30]

Moskova Konservatuvarı ve Saratov'a tahliye[değiştir | kaynağı değiştir]

1935'ten 1938'e ve 1941'den 1944'e kadar Moskova Konservatuarı'nda orkestrasyon dersleri verdi.[7] 1939'da Ukrayna Besteciler Birliği'nin başkanlığını yaptı.[14]

Almanya'nın SSCB'yi işgali sırasında Kiev'e yönelik tehdit gerçeğe dönüştüğünde, Moskova'daki hükümet şehrin başlıca sanat kuruluşlarını ve sanatçılarını korumak için çalıştı. Tiyatro grupları, orkestralar ve besteciler SSCB'nin iç bölgelerine tahliye edildi. Ukraynalı sanatçılar, gönderildikleri cumhuriyetlerin kültür ve sanatının gelişmesine yardımcı olurken, bir yandan da kendi ulusal müziklerini geliştirmeye devam ettiler.[35]

Müzik bölümü de dahil olmak üzere Moskova Konservatuarı'nın birçok fakültesi Volga Nehri yakınlarındaki Saratov'a taşındı ve meslektaşlarıyla birlikte oraya tahliye edildi,[8] Saratov'da Ukrayna Taras Shevchenko Radyo İstasyonu siyasi konuşmalar ve Lyatoshynsky'nin Ukrayna müziği aranjmanlarından oluşan günlük konserler yayınladı. Özellikle 1943'te Devlet Ödülü'ne layık görülen piyano ve yaylılar için "Ukrayna Beşlisi" (1942, 2. baskı 1945) olmak üzere solo parçalar ve oda grupları için eserler yarattı.[35] Diğer eserleri arasında Yaylı Çalgılar Dörtlüsü No 4 (1943), yaylı çalgılar dörtlüsü için Ukrayna halk ezgileri üzerine bir süit (1944) ve tahta nefesli çalgılar dörtlüsü için bir süit (1944) yer alıyordu.[8] Yerel Konser Salonu ve Radyo Komitesi yöneticileriyle temasa geçti ve işbirliği yaptı. Onun liderliğinde Ukrayna müzik el yazmaları güvenli bir yere taşındı.[36]

Bestecinin yeğeni Iya Sergeyevna Tsarevich, beş yaşından itibaren bestecinin evinde büyüdü. O, Alman birliklerinin Lyatoshynsky'nin Lenin Caddesi'ndeki Kiev evini karargâh olarak kullandığını hatırlıyor. Evdeki her şeyin kaybolma tehlikesi vardı, bu yüzden Lyatoshynsky'nin kayınpederi bir araba kullanarak bestecinin tüm kağıtlarını Kiev'in dışındaki Vorzel'deki aile daçasına götürdü ve savaşın geri kalanında orada muhafaza edildi.

Savaş sonrası kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 1943'te, Moskova Konservatuarı tarafından bir yıllığına çalışmak üzere davet edildi, ancak 10 Kasım 1943'te Kiev'in kurtuluşundan sonra, şair Maksym Rylsky ve Mykola Bazhan ile sanatçı Mykhailo Derehus'un da aralarında bulunduğu bir heyetin parçası olarak ilk uçakla memleketine döndü.[37]

Savaştan sonra bir dizi senfonik şiir ve diğer orkestra eserleri yazdı: Ukraynaca: Возз'єднання (Yeniden Birleşme, 1949); Taras Şevçenko Süiti (1952);[22] Piyano ve Orkestra için Slav Konçertosu (1953);[25] Ukraynaca: Возз'єднання (Vistül Kıyılarında, 1958);[38] Üçüncü, Dördüncü ve Beşinci Senfoniler, Slav Uvertürü (1961).[8] Polonyalı şair Adam Mickiewicz'in ölümünün yüzüncü yıldönümü için yazdığı Grazhina (1955), Mickiewicz'in halkını Töton Şövalyeleri Tarikatı'na karşı savaşa sürükleyen bir reisi konu alan Grażyna şiirine dayanıyordu[39] ve Polonya Süiti (1961) arkadaşı Polonyalı besteci ve kemancı Grażyna Bacewicz'e ithaf edilmişti.[29]

Müzikte formalizmin bir kez daha saldırıya uğradığı 1948 yılında, Lyatosynsky'nin İkinci Senfonisi ulusal karşıtı ve formalist olmakla suçlandı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi tarafından kınandı ve şöyle denildi:

“Ukrayna müzik sanatında ulusal karşıt formalist eğilim, başlıca olarak besteci B. Lyatoshynsky'nin eserlerinde kendini gösterdi. Bu, orkestranın gereksiz yere gürültülü seslerle doldurulmuş, dinleyiciyi bunaltan ve melodik açıdan yoksul ve renksiz bir senfoni olarak nitelendirilebilecek uyumsuz bir çalışmadır.”

Bu dönemde eserlerinin otoriteler tarafından yasaklanmasından dolayı Lyatoshynsky, umutsuzluğuyla ilgili yazılar kaleme almıştır. Eserlerinin sahnelenmesinin yasaklanmasının ardından Lyatoshynsky, arkadaşı Gliere'ye şöyle yazmıştır: "Bir besteci olarak ben ölmüşüm, ve ne zaman dirileceğimi bilmiyorum."[40][41]

Üçüncü Senfoni birkaç yıl boyunca halk tarafından duyulmadı. Natan Rakhlin cesurca, bir gündüz gösterisinde dolu bir konser salonunda eseri sahneledi. Lyatoshynsky, Glière'ye "dolu salon beni adeta ayakta alkışladı" diye yazdı. Ancak, besteciye "barış mücadelesini soyut anlama" suçlaması yöneltildi ve yetkililer tarafından senfoni "gerçek Sovyet gerçeğini ortaya koymadığı" söylendi.[41][not 4] Altın Yüzük, Kruşçev çözülmesi sırasında Dmitri Smolych tarafından Lviv'de sahnelendiğinde yeniden canlandırıldı.[42]

1960'ların başlarında, o zamana kadar SSCB Besteciler Birliği üyesi olan Lyatoshynsky'ye "kültürel" geziler yapma izni verildi ve bu geziler sırasında diğer bestecilerle tanıştı. Eşiyle birlikte Avusturya, İsviçre ve diğer ülkeleri ziyaret etti. 1958'de ve 1962'de Moskova'daki Uluslararası Çaykovski Yarışması, 1956, 1959 ve 1962'de Liège'deki Belçika Quartet Yarışması ve 1965'te Kiev'deki Mykola Lysenko Müzik Yarışması gibi uluslararası yarışma jürilerinde görev aldı.[7] O, Ukrayna Filarmoni'nin sanat yönetmeniydi ve Ukrayna Devlet Radyo Komitesi'nde müzik danışmanı olarak çalıştı.[8] Çağdaş müziğin Varşova Sonbaharı festivallerine katılmak üzere birkaç kez Polonya'ya seyahat etti. 1957'de SSCB Besteciler Birliği'nin temsilcisi olarak Mikhail Glinka'nın ölümünün yüzüncü yıldönümü kutlamaları sırasında Bulgaristan'a gitti.[37]

Hayatının son yıllarında, Lyatoshynsky orkestra için Solemn Overture Op. 70 (1967) adlı eserini tamamladı.[38] 15 Nisan 1968'de vefat etti[7] ve Kiev'deki Baikove Mezarlığı'na defnedildi; mezarına daha sonra bir büst eklendi.[8]

Ödül ve madalyaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Jıtomır'deki Lyatoshynksy anıtı

Bestecinin onuruna Jıtomır'de Lyatoshynsky için bir anıt dikilmiştir. Kiev'de 1944'ten 1968'e kadar yaşadığı eve (şimdi 68 B. Khmelnytskoho Caddesi) bir hatıra plaketi yerleştirildi ve 1977'de Kiev'de bir caddenin adı onun onuruna değiştirildi.[8] Vorzel Tarih ve Kültür Müzesi'nde Lyatoshynsky'ye adanmış bir oda bulunmaktadır.

1992 yılında Kiev Oda Korosu yeni kurulan bir oda orkestrası ile birleşerek B. Lyatoshynsky Klasik Müzik Topluluğu adını aldı.[44] Kharkiv Müzik Okulu'na da Lyatoshynsky'nin adı verilmiştir.[9] Kharkiv Müzik Festivali 2020 yılında Borys Lyatoshynsky Genç Besteciler Yarışması'nı düzenlemiştir.[45]

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Lyatoshynsky, beş senfoni, senfonik şiirler ve birkaç kısa orkestra ve vokal eseri, iki opera, oda müziği ve solo piyano için bir dizi eser de dahil olmak üzere çeşitli eserler yazdı.[7][46] 50'ye yakın şarkı yazdı.[47] 1915, 1922, 1928 ve 1943 yıllarında olmak üzere dört yaylı çalgılar dörtlüsü yaptı.[25] İlk besteleri (Birinci Senfoni gibi) Skryabin ve Sergey Rahmaninov'un ekspresyonizminden büyük ölçüde etkilenmiştir.[48] Lyatoshynsky, modern Avrupa tarzı ve tekniğiyle müzik yazmış ve bunu Ukrayna temalarıyla maharetle birleştirmiştir.[14] 1940 yılında Dmitri Şostakoviç, Sovyet Besteciler Birliği'nin Kiev'deki genel toplantısına katıldığında, hem Lyatoshinsky'nin hem de Levko Revutsky'nin müziğini "son derece sanatsal" olarak değerlendirdi.[49][50] Savaştan sonra Lyatoshynsky formalizm ve dejeneratif sanat yaratmakla suçlandı.[51]

Lyatoshynsky'nin başlıca eserleri arasında operaları Altın Yüzük ve Shchors, beş senfoni, Dört Ukrayna Halk Ezgisi Üzerine Uvertür (1926), suitler Taras Şevçenko (1952) ve Romeo ve Juliet (1955), senfonik şiir Grazhyna (1955), "Slav" piyano ve orkestra için konçertosu (1953) ve Glière'in keman konçertosunun tamamlanması ve orkestrasyonu (1956) yer alır.[47] O, Karmelyuk (1931), Ivan (1932, Yuliy Meitus ile birlikte), Taras Şevçenko (1951), Ivan Franko (1956, Mykola Kolessa ile birlikte) ve Grigory Skovoroda (1959) gibi filmler için film müzikleri bestelemiştir.[52]

Senfoniler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kiev'e yakın Vorzel'de bulunan korunan aile daçası, Lyatoshynsky'nin senfonilerini yazdığı yerdir (1910'da fotoğraflanmıştır).

Lyatoshynsky'nin senfonileri "bestelendikleri dönemin streslerini yansıtır".[29] Müzik yazarı Gregor Tassie'nin görüşüne göre, Birinci Senfoni'si (1918-1919),[25] 18. yüzyıl bestecisi Maksym Berezovsky'den sonra Ukrayna'da bestelenen en eski senfoni olabilir.[53] Diğer dört senfonisine kıyasla daha melodi dolu ve Scriabine benzeri olan bu senfoni,[54] Lyatoshynsky'nin Scriabin ve Richard Wagner'ın müziğinden etkilendiği bir dönemde mezuniyet bestesi olarak yazılmıştır. 1923 yılında Glière tarafından yönetildi.[55] Birinci Senfoni, 1999 baskısı olan The Penguin Guide to Compact Discs'te "ustalıkla işlenmiş, kendinden emin bir eser" ve "kontrapuntal detaylar ve bol orkestral retorikle doludur" olarak tanımlanmıştır.[56] Senfoni, Nikolai Myaskovsky'nin 5. Senfonisi'nde olduğu gibi savaşın bir görüntüsünü ifade eder. Yansıtıcı ikinci bölüm, müzik tarihçisi Ferrucio Tammaro'ya göre "sadece dinamik değil, aynı zamanda yeni ortaya çıkan Sovyet senfonizminin zevkleriyle tam uyum içinde hatta kahramanca" olan bir finalle dengelenir.[57]

İkinci Senfoni'nin (1935-1936) müziği,[25] genellikle atonaliteyi kullanarak Sovyet yaşamının gerçeklik görüntülerini tasvir eden bir şekilde yorumlanabilir. Geleneksel üç bölümlü formda yazılan senfoni, zıt duygular ve dramatik tezatlarla doludur.[51] Bu geniş kapsamlı, romantik senfoni, yetkililer tarafından sansürlenmiş ve 1964'e kadar duyulmamıştır.[29]

Savaşçı üslubuyla dikkat çeken Üçüncü Senfoni (1951-1954),[25] mücadeleci ilk bölümüyle Shostakovich'in daha tanınmış Yedinci Senfonisi ile karşılaştırılmıştır. Ancak diğer bölümler, özellikle ikinci bölümün başlangıcı, kişisel ve özgün bir lirizme ve hayal gücüyle dolu orkestrasyona sahiptir. Örneğin, eserin sonunda, açılış bölümünde duyulan bir halk şarkısı, pirinç ve çanlar eşliğinde geri döner.[58] En uzun ve belki de en popüler senfonisi olan Üçüncü Senfoni, Birinci Senfoni kadar lirik bir yapıya sahiptir, ancak daha az türetilmiş ve daha emin bir tarzı vardır.[54] The Penguin Guide to Compact Discs'e göre, Üçüncü Senfoni "iyi bir Sovyet senfonisi olmaya çalışıyor";[56] eserin özgüven dolu finali, eserin siyasi kabul edilebilirlik kazanmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.[29]

Lyatoshynsky'nin son iki senfonisini yazarken, Valentyn Silvestrov'un ifadesine göre, Lyatoshynsky'nin davranışı veya tarzı öncekilerden farklıydı ve sanki başka bir gezegenden gelmiş gibi bir his uyandırıyordu.[54][59] Müzikolog Marianna Kopytsia'ya göre, Ukraynalılar tarafından modern Ukrayna müzik kültürünün zirvesi olarak kabul edilmişlerdir.[59] Dördüncü Senfoni (1963), dinleyici için atonal yönleri nedeniyle zorlayıcı olan, dışavurumcu bir çağdaş karaktere sahiptir ve öncülerinden daha çok Shostakovich'i hatırlatır.[56] Yavaş ikinci bölüm karanlık bir şekilde başlar, ancak parlayan çanlar ve Brugge şehrini tasvir etmek için kullanılan bir çelesta ile çevrili bir koral tarafından takip edilir, "kısa ama gerçekten etkileyici bir icat".[60] Senfoninin kodası, lirik telli çalgı soloları ve hafif çatışan çanlar içerir.[56][60]

Beşinci Senfonisi (veya 'Slavik', Do majör, 1965-1966),[25] Ortodoks Kilisesi'nden litürjik melodiler içerir ve müzik, Lyatoshynsky'nin kariyeri boyunca bu dönemde bestelenen diğer eserlere kıyasla post-milliyetçi bir karaktere sahiptir. Lyatoshynsky, baş temayı bir Rus halk şarkısı ve ikincil bir tema olarak Yugoslavya'dan bir şarkı olarak dahil etti.[56] Gliere'nin Üçüncü Senfonisi gibi, efsanevi bir Rus savaşçısı olan Ilya Muromets'e atıfta bulunur.[54]

Opera ve koro çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Lyatoshynsky, Schors operasını (1937–1938) ve 1948'de Komutan olarak revize edilmiştir) ve The Solemn Cantata (1939) eserini yazmıştır.[8] Ayrıca 1927'de Mykola Lysenko'nun 1910 tarihli komik operası Aeneid'in (1927) ve Lysenko'nun Taras Bulba'sının (1936–1937) müziklerini düzenleyip aranje etti.[47]

Lyatoshynsky'nin ilk kez 1930 yılında sahnelenen Altın Yüzük operası, 20. yüzyılın ilk yarısında Ukrayna tarihi operasının en önemli örneklerinden biridir. Müzik ve libretto tarihi, mitolojik ve sosyal temaları harmanlamakta ve Lyatoshynsky'nin partisyonu çağdaş müzikal ifadeleri (leitmotifler gibi) Ukrayna halk ezgileriyle organik bir şekilde birleştirmektedir. Altın Yüzük, Ukrayna opera tarihinde orkestral olarak 'senfonik' bir eserin ilk örneğidir. Stalinizmin gelişiyle sona eren yaratıcı deneyselcilik döneminin sonunda ortaya çıktı.[7][61] Sonraki otuz yıl boyunca opera, repertuvarda kendine yer edinemedi.[27]

Diğer çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Lyatoshinsky'nin küçük çalışmaları da eleştirmenler tarafından büyük takdir görmüştür. Bunlar arasında 1960'ların başında orkestrasyonu yapılan İkinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, op.4'ten (1922) Intermezzo ve Glière'in anısına yazılmış bir ağıt olan Lirik Şiir (1964) bulunmaktadır.[29] İngiliz klasik müzik gazetecisi Michael Oliver'a göre "hafifçe sallanan bir nabız üzerinde süzülen narin melodilerden" oluşan Intermezzo'nun orkestrasyon versiyonu, kendisi tarafından "büyülü" olarak nitelendirilmiştir.[60] Lyatoshynsky'nin daha küçük ölçekli eserlerindeki izlenimci dokunuşlar, enstrümanların ton kalitesini, geçici armoni katmanlarını ve değişken ritimleri kullandığı Yansımalar'ın ikinci ve beşinci bölümlerinde görülebilir.[62]

Saygınlık ve miras[değiştir | kaynağı değiştir]

Lyatoshynsky, 20. yüzyılın en saygın ve etkili Ukraynalı bestecilerinden biridir[54] ve Ukrayna müziğinde modern okulun önemli bir figürüdür.[47] Eserleri, bestecilik ve orkestrasyon konusundaki ustalığını sürekli olarak sergilemektedir. The New Grove Dictionary of Music and Musicians'a göre, 20. yüzyılın ilk yarısında uluslararası tanınma kazanmış üç Ukraynalı sanatçıdan biridir ve 1825'te Dmitry Bortniansky'nin ölümünden sonra ortaya çıkan en yetenekli Ukraynalı bestecidir.[7]

Lyatoshynsky'nin öğrencisi olan ve ondan etkilenen Sovyet ve Ukraynalı besteciler arasında Igor Boelza, Ihor Shamo, Roman Vereshchagin, Alexander Kanershtein, Gleb Taranov, Myroslav Skoryk, Yevhen Stankovych, Lesia Dychko, Leonid Hrabovsky, Ivan Karabyts ve Silvestrov bulunmaktadır.[14][47] Silvestrov, öğretmenine bir senfoni adadı. Lyatoshynsky'nin öğretim yöntemi, öğrencilerinin bağımsız düşünmeyi öğrenmelerini isteğiyle karakterize edilir.[63][not 5]

Eski dostu ve öğretmeni Glière ile mektuplaşmaları (Kopytsia tarafından düzenlenmiştir) 2002 yılında yayımlanmıştır.[47] 28 Ekim 2018'de Kiev'deki Aziz Catherine Lutheran Kilisesi, Ukrayna'nın bağımsızlığını kazanmasından bu yana bestecinin koro mirasının ilk koleksiyonu olan Lyatoshynsky'nin "Sonbahar Yıldızları Altında" adlı koro eserlerinden oluşan bir konsere ev sahipliği yaptı.[64]

Vorzel'deki Uvarovy evi, Lyatoshinsky ile ilgili düzenli bir sergiye ev sahipliği yapıyor.[65]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ 1909 yılında, emekliliğinden iki yıl önce, Mykola Lyatoshynsky öğretmen olarak 25. yılını kutladı ve birçok meslektaşı, eski öğrencileri, aileleri ve arkadaşları ona tebrik telgrafları gönderdi. Emekli olduktan sonra yerel tarih üzerine dersler verdi ve yerel basında makaleler yayınladı. Mart 1911'de Volyn Araştırmacılar Derneği'nin asil üyeliğine seçildi. Daha sonra yayınlanan bir tarih ders kitabı üzerinde çalıştı.[9]
  2. ^ Glière'in ölümünden sonra Lyatoshynsky arkadaşının keman konçertosunu tamamlayıp orkestrasyonunu yaptı ve 1964'te Lirik Poem'i onun anısına ithaf etti.[12]
  3. ^ Senfoni No. 1, Lyatoshynsky'nin yaşamı boyunca bir daha çalınmadı. Senfoni daha sonra Eylül 1970'te Volodymyr Kozhukhar yönetimindeki Ukrayna Devlet Senfoni Orkestrası tarafından seslendirildi.[30]
  4. ^ Bir zamanlar yanlış bir şekilde, Lyatoshynsky'nin Üçüncü Senfonisi'ni bir başarısızlık olarak gördüğü ve onu yok ettiği düşünülmüştü.[30]
  5. ^ Lyatoshynsky ve Silvestrov'un stillerinin ortak özellikleri vardı: her iki besteci de daha küçük piyano eserleri bestelemeye yönelmişlerdi ve kariyerlerinin ilk dönemlerinde her iki besteci de daha sonraki bestelerinde başvuracakları bir müzik dağarcığı oluşturmalarını sağlayan teknik ve unsurları seçmişlerdi.[63]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Musicalics (fr.).
  2. ^ Visuotinė lietuvių enciklopedija (lit.).
  3. ^ a b c Лятошинский Борис Николаевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ^ Bibliothèque nationale de France BnF authorities (fr.): açık verilerin platformu. 2011.
  5. ^ "B. N. Lyatoshinsky, Ukrain [sic] Composer". Central New Jersey Home News. Associated Press. 16 Nisan 1968. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022 – Newspapers.com vasıtasıyla. 
  6. ^ "Ukrainian Composer Passes at 76". The Sault Star. Reuters. 16 Nisan 1968. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022 – Newspapers.com vasıtasıyla. 
  7. ^ a b c d e f g h i j Baley 2001.
  8. ^ a b c d e f g h i j k l m n Gruzin 2009.
  9. ^ a b c d e f g "Народний артист УРСР Лятошинський Борис Миколайович" [People's Artist of the USSR Lyatoshynsky Borys Mykolayovych]. Osvita (Rusça). 30 Ekim 2010. 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  10. ^ a b Savchuk & Gomon 2019, s. 172.
  11. ^ Savchuk & Gomon 2019, s. 170.
  12. ^ Samokhvalov 1973, s. 7.
  13. ^ Savchuk & Gomon 2019, s. 171.
  14. ^ a b c d Dytyniak 1986, ss. 92 –93.
  15. ^ Savchuk & Gomon 2019, s. 173.
  16. ^ Samokhvalov 1973, s. 11.
  17. ^ Samokhvalov 1973, s. 17.
  18. ^ Samokhvalov 1973, s. 15.
  19. ^ Wytwycky, Wasyl. "Liatoshynsky, Borys". Internet Encyclopaedia of Ukraine. Canadian Institute of Ukrainian Studies. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
  20. ^ Phillips, Anthony. "The Songs of Borys Lyatoshynsky" (PDF). Toccata Classics. ss. 2 –6. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2022. 
  21. ^ a b Belza 1947, ss. 43 –48.
  22. ^ a b Parkhomenko, L.O. (2017). "Lyatoshynsky Borys Mykolayovych". Encyclopedia of Modern Ukraine (Ukraynaca). Kyiv: Institute of Encyclopedic Research of the National Academy of Sciences of Ukraine. ISBN 978-966-02-2074-4. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  23. ^ Oliynyk 2012.
  24. ^ Savchuk 2015, s. 11.
  25. ^ a b c d e f g h i j Dytyniak 1986, s. 93.
  26. ^ a b c Parkhomenko, L.O. (2017). "Lyatoshynsky Borys Mykolayovych". Encyclopedia of Modern Ukraine (Ukraynaca). Kyiv: Institute of Encyclopedic Research of the National Academy of Sciences of Ukraine. ISBN 978-966-02-2074-4. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2024. 
  27. ^ a b Cherkashina-Gubarenko, Marina Cherkashina-Gubarenko (12 Şubat 2020). ""Золотий обруч" для опери" ["Golden Ring" for the opera]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 2 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  28. ^ "Piano Sonata No.1, Op.13 (Lyatoshinsky, Boris)". International Music Score Library Project. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2022. 
  29. ^ a b c d e f Anderson 1994.
  30. ^ a b c d Kopytsia, Marianna (2 Mart 2012). "Симфонії під... арештом" [Symphonies under ... arrest]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  31. ^ a b Belza 1947, s. 49.
  32. ^ Lyatoshynsky et al. 1986, s. 6.
  33. ^ Zinchenko, Natalia (13 Nisan 2011). "Вспомним Лятошинского" [Let's Remember Lyatoshinsky]. The Day (Kyiv) (Rusça). 7 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  34. ^ Lyubov, Morozova. ""Заборонена музика"" ["Forbidden Music"]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  35. ^ a b Tronko 1968, s. 437.
  36. ^ Tassie, Gregor (2 Nisan 2022). "Gregor Tassie celebrates the significant contribution to classical music of Ukrainians". Seen and Heard International. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  37. ^ a b Samokhvalov 1973, s. 9.
  38. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Par2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  39. ^ Cummings, Robert (2014). "Boris Lyatoshynsky: Symphonies". Classical Net Review. Classical Net. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022. 
  40. ^ Wytwycky, Wasyl. "Liatoshynsky, Borys". Internet Encyclopaedia of Ukraine. Canadian Institute of Ukrainian Studies. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
  41. ^ a b Kopytsia, Marianna (2 Mart 2012). "Симфонії під... арештом" [Symphonies under ... arrest]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  42. ^ Cherkashina-Gubarenko, Marina Cherkashina-Gubarenko (12 Şubat 2020). ""Золотий обруч" для опери" ["Golden Ring" for the opera]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 2 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  43. ^ Frolova-Walker 2016, Appendices.
  44. ^ Oron, Aryeh. "Lyatoshynsky Ensemble (Chamber Choir & Orchestra)". Bach Cantatas. 18 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  45. ^ "Young Composers Competition". Kharkiv Music Fest. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  46. ^ Samokhvalov 1973, s. 5.
  47. ^ a b c d e f Wytwycky, Wasyl. "Liatoshynsky, Borys". Internet Encyclopaedia of Ukraine. Canadian Institute of Ukrainian Studies. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
  48. ^ Carr, Victor. "The Artistry of Oleh Krysa". Classics Today. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  49. ^ Khentova, Sofia (1986). Шостакович на Украине (Rusça). Kiev, Ukrainian SSR: Музична Украiна. s. 39. 
  50. ^ Khentova 1986, s. 42.
  51. ^ a b Kuchar, Theodore (1993). "Borys Lyatoshynsky (1895–1968): Symphony No. 2, Op. 26; Symphony No. 3 in B minor, Op. 50" (PDF). Chandos. ss. 3 –4. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Nisan 2022. 
  52. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Wyt4 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  53. ^ Tassie, Gregor (2 Nisan 2022). "Gregor Tassie celebrates the significant contribution to classical music of Ukrainians". Seen and Heard International. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  54. ^ a b c d e Cummings, Robert (2014). "Boris Lyatoshynsky: Symphonies". Classical Net Review. Classical Net. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022. 
  55. ^ Rozhok, Volodymyr. "Boris Ltatoshynsky (1895 –1968): Symphony No. 1, Opus 2" (PDF). Chandos. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  56. ^ a b c d e Greenfield, March & Layton 1999, s. 802.
  57. ^ Tammaro 2017, s. 39.
  58. ^ Moody, Ivan. "Lyatoshnsky: Symphony No 3, 'Peace Shall Defeat War'". Gramophone. 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  59. ^ a b Kopytsia, Marianna (21 Aralık 2011). "Відродження шедевра" [Revival of a masterpiece]. The Day (Kyiv) (Ukraynaca). 5 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022. 
  60. ^ a b c Oliver, Michael (2022). "Lyatoshynsky Orchestral Works". Gramophone. MA Business and Leisure. 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022. 
  61. ^ Serdyuk, Umanets & Slyusarenko 2002, part ІІ, section 3, 3.3.
  62. ^ Zhaleyko 2015, s. 116.
  63. ^ a b Zhaleyko 2015, s. 114.
  64. ^ Golynska, Olga (26 Ekim 2018). "У Києві презентують CD-антологію хорових творів Бориса Лятошинського" [A CD anthology of choral works by Borys Lyatoshynsky is presented in Kyiv]. Music (Ukraynaca). 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022. 
  65. ^ Kostura, Danuta (22 Şubat 2018). "Борис Лятошинський і Ворзель" [Borys Lyatoshynsky and Vorzel] (Ukraynaca). Ukrainian People's Council of Priirpinia. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha fazla okuma[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boris_Lyatoşınski&oldid=32571521" sayfasından alınmıştır