Antik dünyada hayvan etiği
21. yüzyıldaki hayvan refahı ve hayvan hakları tartışmaları antik döneme kadar uzanmaktadır.
Caynizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Caynizm, MÖ 6. yüzyıla tarihlenen, hayvanlara karşı şiddete karşı çıkan en eski dindir. Ahimsa kavramı Caynizm ile iç içe geçmiştir. Bu ilkeye göre, en zavallı ve çirkin hayvanlara dahi saygı gösterilir. Şiddetten kaçınma, Caynizm ilkelerinden biridir.
Antik Yunan Felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Canlılık söz konusu olduğunda Antik Yunanistan'da dört farklı görüşün olduğunu söyleyebiliriz.[1] Bunlar: Animizm, Vitalizm, Mekanizm ve Antroposantrizm idi. Animist felsefenin merkezinde filozof, matematikçi ve tarikat lideri Pythagoras bulunurdu. O, insan dışı canlıların da bir ruha sahip olduğuna ve öldükten sonra ruhların yeniden dünyaya döneceğine inanıyordu.[2][3]
Aristoteles ise bu görüşlerin tersine insanın hayvanlardan, hayvanların da bitkilerden üstün olduğunu savundu.Çünkü, hayvanlarda akla dair bir şey bulunmuyordu.[4] Onun amacı, hayvanları bir düzene sokmak ve onların hiyerarşi içindeki sıralamalarını belirlemekti. Bunu da, insana en benzeyenden en az benzeyene doğru yapıyordu.[5] Ancak, hayvanlarda akılsallığa dair her şeyi reddetti. Ona göre, bitkiler hayvanlar için hayvanlar ise insanlar içindi.[6]
Aristoteles'in öğrencisi Theophrastos ise et yemenin hayvanların hayatını çaldığı gerekçesiyle buna ömrü boyunca yanaşmadı. O, insan dışı varlıklarda da akılsallık olabileceğini savundu.[7] Theophrastos'un görüşleri, Aristoteles ile olan aşık atışmasını kazanamadı ve Batı'da iki bin yıl boyunca Aristoteles'in görüşleri kendisinden şühe etmenin yersiz olduğu en doğru doğrular olarak kabul edildi.
Antik Roma düşüncesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Hayvanlar, suçlular ve diğer istenmeyen unsurlar gibi Roma ahlak anlayışının dışında kalıyordu.
Antik Roma'da et yemek bir statü simgesiydi ve hayvanlar genellikle canlı olarak pişiriliyordu. Tadını iyileştirmek için domuzların diri diri şişe geçirildiği bu dönem için yazılanlar arasındadır. Vergilius, Lucretius ve Ovidius hayvanlarda acıya dair izler gözlemlediğini yazdı. Siyasetçi Seneca vejetaryendi ve bunu Plutarhos, Plotinos ve Porfirios gibi yalnızca ahlaki değil aynı zamanda zevkli de buluyordu.[8] Porfirios, bu konuda iki metin yazmıştır: De Abstinentia (Perhiz Üzerine) ve De Non Necandis ad Epulandum Animantibus (Yemek İçin Canlıları Öldürmenin Uygunsuzluğu Üzerine).[9] Roma'da yaşayan bir Yunan Plutarhos ise et yemeği bütün felaketlerin neden olarak görüyordu.[10]
Hinduizm ve Budizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Hinduizm ve Budizm, kendi inanlılarına vejetaryenliği salık verir. Bunun yanında, ahimsa önemli bir ilkedir. Antik Hindistan'daki krallardan birkaçının hayvanlar için hastane yaptığı bilinmektedir. Çünkü onlar, bir önceki yaşamlarında vasat insanlardı. Onlara bakarak, bir sonraki yaşamlarında da aynı şekilde dünyaya gelmeleri önlenebilir.[11]
Politeizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Animizm, Totemizm, Etnik din, Paganizm ve birkaç Politeizm türünde hayvanların da ruha sahip olduğuna inanılır. Böyle inanç sistemleri içindeki insanlar, hayvanlara saygı duyar ve onlara yaşama hakkı tanır.[12]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Ryder, Richard. Animal Revolution: Changing Attitudes Towards Speciesism. Berg, 2000, p. 17.
- ^ Gary Steiner, Anthropocentrism and its Discontents: The Moral Status of Animals in the History of Western Philosophy. University of Pittsburgh Press, 2005, at page 47.
- ^ Taylor, Angus. Animals and Ethics. Broadview Press, 2003, p. 34.
- ^ "Animal Rights 18 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Encyclopædia Britannica. 2007.
- ^ Mark R. Fellenz, The Moral Menagerie: Philosophy and Animal Rights. University of Illinois Press, 2007, p. 90.
- ^ Quoted in Francione, Gary. Animals, Property, and the Law. Temple University Press, 1995, p. 37.
- ^ Taylor, Angus. Animals and Ethics. Broadview Press, 2003, p. 35.
- ^ Daniel A. Dombrowski, The Philosophy of Vegetarianism, 81 (1984).
- ^ Ryder, Richard D. Animal Revolution: Changing Attitudes towards Speciesism. Berg, 2000, p. 19.
- ^ Plutarch "Of eating of flesh," cited in Ryder, Richard D. Animal Revolution: Changing Attitudes towards Speciesism. Berg, 2000, p. 19.
- ^ Ryder, Richard D. Animal Revolution: Changing Attitudes towards Speciesism. Berg, 2000, p. 21.
- ^ Harvey, G. (2006). Animism: respecting the living world. New York: Columbia University Press.
