Afrika'daki Osmanlı Savaşları
Osmanlı İmparatorluğu 14. yüzyılın başında kuruldu. 16. yüzyıldan itibaren ve bir dizi savaşın ardından Kuzey Afrika kıyılarında toprak kazanmaya başladı.
Mısır[değiştir | kaynağı değiştir]
Mısır, Çerkesler ve Kıpçaklar tarafından yönetilen ve aynı zamanda Suriye, Filistin, Lübnan ve Ürdün'ü de yöneten Memlûk Sultanlığı'nın idaresi altındaydı. II.Mehmed'in (Fatih) Anadolunun çoğunu Osmanlı yönetimi altında birleştirmesinden sonra bu iki imparatorluk, Türkmen kökenli iki Memluk vasalı arada tampon bölge olacak şekilde birbirine komşu oldu. Osmanlı- Safevi savaşları sırasında Memlükler (veya onların vasalları) Safevileri destekledi.I.Selim bu destek iddiasını Memlüklere savaş açmak için bahane olarak kullandı. Selim'in 1516-18 arasında Mısır'a yaptığı uzun seferi sırasında Memlükler üç kez yenilgiye uğratıldı; Mercidabık, Han Yunus ve Ridaniye. (Birinci ve üçüncü şahsen Selim, ikincisi Hadım Sinan Paşa tarafından komuta edildi). Hadım Sinan Paşa'nın öldüğü üçüncü savaş Memlüklere son darbe oldu. Kahire'deki çatışmalardan sonra, Memluk sultanı II. Tomanbay tutuklandı ve Selim, tüm Memluk topraklarını ilhak ederek Osmanlı İmparatorluğu'nu sadece iki yılda iki kattan daha fazla genişletti.[1][2]
Cezayir[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk korsan ve amiral Barbaros Hayreddin, 1516'da Cezayir şehrini V. Charles'ın elinden aldı. Başlangıçta Barbaros ve kardeşleri bağımsız olsalar da, ağabeyinin ölümünden sonra Barbaros, korunma için Selim'in himayesine girdi.[3] 1532'de, I. Süleyman döneminde Barbaros, Osmanlı donanmasının kaptan-ı deryası olarak atandı ve Cezayir, Osmanlı mülkü haline geldi. Nihayet Osmanlılar şehrin iç bölgesini de kontrol etmeye başladı. 1552'de bir Osmanlı amirali olan Salih Reis, Sahra üzerinde harekete geçti ve Touggourt'u ele geçirdi.
Tunus[değiştir | kaynağı değiştir]
16. yüzyılın ilk yıllarında Tunus, Berberi kökenli Hafsi hanedanı tarafından yönetildi. Tunus'un aynı isimdeki ve en önemli şehri olan Tunus, 1534 yılında Osmanlı İmparatorluğu adına Barbaros tarafından ele geçirilse de, sonraki yıl V. Charles hükümdarlığı sırasında Kutsal Roma İmparatorluğu'na ait bir donanma şehri ele geçirdi.[4] 1560 yılında Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması , Cerbe Muharebesi'nde Kutsal Roma İmparatorluğu'na ait büyük bir donanmayı mağlup etti. Bu savaştan sonra Kılıç Ali Reis komutasındaki Osmanlı güçleri 1569'da şehri ikinci kez II. Selim döneminde ele geçirdi.[5] İki yıl sonra şehir ikinci kez Kutsal Roma İmparatorluğu'na kaybedildi. Nihayet 1574'te kaptan-ı derya Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı donanması şehri üçüncü kez ele geçirdi.[6]
Libya[değiştir | kaynağı değiştir]
Hospitalier Şövalyeleri, 1522'de Rodos adasını terk ettikten sonra içlerinden bazıları Libya'nın en önemli şehri olan Trablus'a yerleşmişlerdi. 1551'de Osmanlı amirali Turgut Reis, Sinan Paşa'nın yardımıyla şehri ele geçirdi.[7] Sonunda Bingazi ve bir iç bölge olan Fizan da ilhak edildi. 1711-1835 yılları arasında Libya Karamanlı hanedanlığının özerk bir bölgesi haline geldi. 1835'ten sonra II.Mahmud, Osmanlı kontrolünü yeniden sağladı.
Afrika Boynuzu[değiştir | kaynağı değiştir]
1538'de I. Süleyman Hint Okyanusu'na bir donanma gönderdi. (Hint deniz seferleri). Keşif gezileri yaklaşık 30 yıl sürdü. Amiral yardımcısı Özdemir Paşa, 1567'de II. Selim döneminde Kızıldeniz'in batı yakasını (kabaca Sudan ve Eritre'nin kıyı şeridine tekabül eder) fethetti.[8][9] 1585 yılında, III. Murad döneminde, Osmanlı korsanı Emir Ali (Miral Bey olarak da bilinir) Mogadişu'yu Portekiz donanmasının elinden aldı. Ancak Mogadişu'daki Osmanlı kontrolü sadece dört yıl sürdü.
Fas[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlılar sık sık Fas'ın işlerine karıştılar. 1554 ve 1576'da kendisine tabi insanları Fes tahtında tutabilmek için Fes'i ele geçirdiler.[10] 1578'deki Vadisseyl Muharebesi sırasında Portekiz güçlerine karşı Fas güçlerinin yanında aktif olarak savaştılar. Lord Kinross'a göre Fas, Osmanlı nüfuzu altına girdi.[5] 1585 yılında Osmanlı amirali Murat Reis, Batı Afrika kıyılarındaki Kanarya adalarında bulunan Lanzarote adasını ele geçirdi. Kısa süre sonra geri çekilmesine rağmen, Atlantik Okyanusu'ndaki tek Osmanlı fethi olarak dikkate değer bir fetihti.
Napolyon'un Mısır seferi[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız General Napolyon Bonapart 1798'de Mısır'ı işgal etti. Osmanlı ordusunun asıl güçleri o sıralarda Avrupa'daki savaşlarla meşguldü ve buranın tek savunucuları Piramitler Savaşı'nda bozguna uğrayacak olan yerel güçlerdi.[11] Ancak Napolyon'un filosu İngiliz donanması tarafından mağlup edildiği için fazla ilerleyemedi. 1799'da geri döndü ve Fransız ordusu, 1801'deki İskenderiye Savaşı'nın ardından Mısır'ı tahliye etti.
Toprakların kaybı[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı İmparatorluğu, 1830'larda Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın isyanı sırasında Mısır'ın ve güneydeki toprakların doğrudan kontrolünü kaybetti. Bu sıralarda Mısır hala bir Osmanlı tebaası olarak görülse de, Osmanlı İmparatorluğu 1880'lerde kontrolü İngiliz İmparatorluğu'na karşı tamamen kaybetti. 19. yüzyılda, Mısır'ın batısındaki ülkelerdeki Osmanlı kontrolü de zayıfladı. Cezayir 1830'da[12] ve Tunus 1881'de Fransa'ya kaybedildi.[13] Afrika'daki son Osmanlı toprağı olan Libya, 1911'de Trablusgarp Savaşı sonunda İtalya'ya kaybedildi.[14]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Geschichte des Osmanischen Reiches. trans by Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe yayınları. 2009. ISBN 975-6480-18-1.
- Encyclopaedia of the Ottoman Empire. 2009. s. 650. ISBN 978-0-8160-6259-1.
- The Ottoman Centuries. trans by Meral Gaspıralı. İstanbul: Altın Kitaplar. 2008. ISBN 978-975-21-0955-1.
- Türkiye Tarihi (History of Turkey). Vol II. İstanbul: AKDTYK Yaynları. 1990. ISBN 975-160-25-99.
- History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol I. Cambridge University Press. 1976. ISBN 0-521-21280-4.