İçeriğe atla

Rusya'nın cumhuriyetleri: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Faalp (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
2.883 değişiklik
k Tıva (Tuva) nüfus oranı
Kaynak gösterme hatası giderildi
2. satır: 2. satır:
''Rusya Federasyonu'', 88 [[Rusyanın Federal Yapılanması|federe yapıya]] ([[Rusça]]: ''субъе́кт(ы)'', subyekt), birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 21 tanesi Cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet (Rusça: ''титульная нация, титульная национальность, титульная народность'', [[ingilizce]]: ''titular nationality'') olarak bilinir. Onyıllarca (bazen yüzyıllarca) süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.
''Rusya Federasyonu'', 88 [[Rusyanın Federal Yapılanması|federe yapıya]] ([[Rusça]]: ''субъе́кт(ы)'', subyekt), birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 21 tanesi Cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet (Rusça: ''титульная нация, титульная национальность, титульная народность'', [[ingilizce]]: ''titular nationality'') olarak bilinir. Onyıllarca (bazen yüzyıllarca) süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.


== Anayasal Statü ==
== Anayasal statü ==


Cumhuriyetler, Rusyanın federe yapılanmasındaki diğer birimlerinden farklılık gösterir: kendi [[resmi dil]]leri vardır ([[Rusya Federasyonu Anayasası|Rusya Anayasası]] Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Diğer federal birimlerin, örneğin [[kray]], (yöre)lerin ve [[oblast]] (bölge)lerin bu hakkı yoktur. Yine de, diğer federal birimlerde olduğu gibi, Özerk Cumhuriyetlere de tam bağımsızlık tanınmamıştır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yöneticileri başkandır.
Cumhuriyetler, Rusyanın federe yapılanmasındaki diğer birimlerinden farklılık gösterir: kendi [[resmi dil]]leri vardır ([[Rusya Federasyonu Anayasası|Rusya Anayasası]] Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Diğer federal birimlerin, örneğin [[kray]], (yöre)lerin ve [[oblast]] (bölge)lerin bu hakkı yoktur. Yine de, diğer federal birimlerde olduğu gibi, Özerk Cumhuriyetlere de tam bağımsızlık tanınmamıştır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yöneticileri başkandır.
16. satır: 16. satır:
Özerk cumhuriyetler Sovyet Birliğinin kuruluşunda [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|SSCB]]'nde anayasal birimdi. Günümüzde bu başlığın, Rusya'nın Cumhuriyetleri için aynı şekilde kullanılması yanlıştır. [[1993]]'de Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile "cumhuriyet" ilan edilmişlerdir. ''Özerk Cumhuriyet'' olarak değil , '''cumhuriyet''' ilan edilmişlerdir.
Özerk cumhuriyetler Sovyet Birliğinin kuruluşunda [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|SSCB]]'nde anayasal birimdi. Günümüzde bu başlığın, Rusya'nın Cumhuriyetleri için aynı şekilde kullanılması yanlıştır. [[1993]]'de Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile "cumhuriyet" ilan edilmişlerdir. ''Özerk Cumhuriyet'' olarak değil , '''cumhuriyet''' ilan edilmişlerdir.


== Cumhuriyetler listesi ==
== Rusya'nın Cumhuriyetlerinin Listesi ==
⚫
[[Dosya:Republics of Russia.png|300px|right]]
{|
⚫
# [[Adıgey Cumhuriyeti]]
|-
⚫
# [[Altay Cumhuriyeti|Altay]]
⚫
| colspan=3 | [[Dosya:Republics of Russia.png]]
⚫
# [[Başkortostan Cumhuriyeti]]
|-
⚫
# [[Buryatya]]
⚫
1. [[Adıgey Cumhuriyeti]]<br />
# [[Dağıstan]]
⚫
2. [[Altay Cumhuriyeti|Altay]]<br />
# [[İnguşya]]
⚫
3. [[Başkortostan Cumhuriyeti]]<br />
⚫
# [[Kabardin-Balkar]]
⚫
4. [[Buryatya]] <br />
5. [[Dağıstan]]<br />
# [[Kalmikya]]
6. [[İnguşya]]<br />
# [[Karaçay]]
⚫
# [[Karelya Cumhuriyeti|Karelya]]
⚫
7. [[Kabardin-Balkar]]<br />
# [[Komi Cumhuriyeti|Komi]]
|
⚫
# [[Mari El]] (Çirmişistan)
8. [[Kalmikya]]<br />
9 [[Karaçay]]<br />
# [[Mordovya]]
10. [[Karelya Cumhuriyeti|Karelya]]<br />
# [[Saha Cumhuriyeti|Saha (Yakutya)]]
11. [[Komi Cumhuriyeti|Komi]]<br />
# [[Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti|Kuzey Osetya-Alaniya]]
⚫
# [[Tataristan]]
⚫
12. [[Mari El]] (Çirmişistan)<br />
13. [[Mordovya]]<br />
# [[Tuva]]
⚫
# [[Udmurtya]]
⚫
14. [[Saha Cumhuriyeti|Saha (Yakutya)]]
⚫
# [[Hakasya]]
|
⚫
# [[Çeçenya]]
15. [[Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti|Kuzey Osetya-Alaniya]]<br />
⚫
# [[Çuvaşistan]]
⚫
16. [[Tataristan]]<br />
17. [[Tuva]]<br />
⚫
18. [[Udmurtya]]<br />
⚫
19. [[Hakasya]]<br />
⚫
20. [[Çeçenya]]<br />
⚫
21. [[Çuvaşistan]]
|}


<div align="center">
<div align="center">
242. satır: 236. satır:
|% 60.1
|% 60.1
|1.570.316 (2002)
|1.570.316 (2002)
|-
|}
⚫
</div>
|colspan="8" align="left"| '''Notlar:'''

== Notlar ==
# Kabardin-Balkar, Karaçay-Çerkes, ve Dağıstan birden fazla ismini oluşturan halka sahiptir.
# Kabardin-Balkar, Karaçay-Çerkes, ve Dağıstan birden fazla ismini oluşturan halka sahiptir.
# Çeçen-Inguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti,Çeçen ve İnguş adları üzerine kurulmuştu. [[1991]]'de Çeçenya ve İnguşya ya da İnguşetya adı altında iki ayrı Cumhuriyete ayrılmıştır.
# Çeçen-Inguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti,Çeçen ve İnguş adları üzerine kurulmuştu. [[1991]]'de Çeçenya ve İnguşya ya da İnguşetya adı altında iki ayrı Cumhuriyete ayrılmıştır.
251. satır: 247. satır:
# [[Kabartayların]] tamama yakını ve [[Balkarlar]]ın tamamı ise Hanefi/Müslümandır.
# [[Kabartayların]] tamama yakını ve [[Balkarlar]]ın tamamı ise Hanefi/Müslümandır.
# Çeçen savaşı mülteci göçleriyle sonuçlanmış ve nüfus değerlerine ulaşmayı imkânsız hale getirmiştir. Bir çoğu başka yerde yaşasalar da "Çeçenya yurttaşı" kabul edilmektedir, İnguşya'nın birçok yöresindeki Çeçen sığınmacılar için de durum böyledir. Çeçen-İnguş Özerk SSC'de, 1989'da 1.270.429 olan oplam nüfus içinde Ruslar %23.1, Çeçenler %57.8, İnguşlar % 12.9 kadar idiler.
# Çeçen savaşı mülteci göçleriyle sonuçlanmış ve nüfus değerlerine ulaşmayı imkânsız hale getirmiştir. Bir çoğu başka yerde yaşasalar da "Çeçenya yurttaşı" kabul edilmektedir, İnguşya'nın birçok yöresindeki Çeçen sığınmacılar için de durum böyledir. Çeçen-İnguş Özerk SSC'de, 1989'da 1.270.429 olan oplam nüfus içinde Ruslar %23.1, Çeçenler %57.8, İnguşlar % 12.9 kadar idiler.

|}
== Kaynakça ==
⚫
</div>
{{kaynakça}}

{{Rusya'nın en üst düzey idari birimleri}}
{{Rusya'nın en üst düzey idari birimleri}}


Sayfanın 13.22, 26 Nisan 2014 tarihindeki hâli

Rusya'nın idari bölümleri
Federal bölümler
İdari bölümler
Belediyesel bölümler
Diğer
Federal bölgeler

Rusya Federasyonu, 88 federe yapıya (Rusça: субъе́кт(ы), subyekt), birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 21 tanesi Cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet (Rusça: титульная нация, титульная национальность, титульная народность, ingilizce: titular nationality) olarak bilinir. Onyıllarca (bazen yüzyıllarca) süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

Anayasal statü

Cumhuriyetler, Rusyanın federe yapılanmasındaki diğer birimlerinden farklılık gösterir: kendi resmi dilleri vardır (Rusya Anayasası Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Diğer federal birimlerin, örneğin kray, (yöre)lerin ve oblast (bölge)lerin bu hakkı yoktur. Yine de, diğer federal birimlerde olduğu gibi, Özerk Cumhuriyetlere de tam bağımsızlık tanınmamıştır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yöneticileri başkandır.

Uygulanmakta olan bağımlılık politik birimlere göre farklıdır. Ama genel olarak içişlerinde idareye geniş bir yetki alanı sağlar. Bu cumhuriyetlerin meclisleri federal anayasayla çakışan, cumhuriyet yöneticilerinin yetkilerini ve güçlerini arttırıcı, kanunlar koydular. Lakin federal anayasanın üstünlüğünün kabulüne çalışan Putin yönetimi altında bağımsızlıkları azalmıştır.

İdari yapılanmada cumhuriyetlerin üzerine yedi büyük federal bölge kurulması ve başkanca atanmış valilerin cumhuriyetlerin faaliyetlerine nezaret etmesi hukukun egemenliğini güçlendirmiş, federal anayasaya saygıyı arttırmıştır. Ayrıca Putin idarecilerin gücünü azaltıp cumhuriyetlerin yürütme organlarının pozisyonlarını güçlendirmiştir. Cumhuriyetlerin başkanlarını, adayı cumhuriyet meclisinin de kabulü şartı ile, Rusya başkanı tayin etmektedir.

Çoğu cumhuriyette genel olarak çok güçü olmayan ayrılıkçık akımlar bulunmaktadır. Özellikle Tatarlar, Başkirler, Yakutlar ve tabii ki Çeçenler arasında bu ayrılıkçı hareketlere güçlü destek bulunmaktadır. Cumhuriyete isim veren milliyetlerin (Tataristan, Başkortostan, Saha) toplum yapısında yer alan diğer etnik gruplar ayrılma hareketlerine sekte vurmaktadır. (Çeçen savaşının bir sonucu olarak Çeçenistan'da çok az çeçen olmayan etnik grup barınmaktadır.

Kurucu "Federe Cumhuriyetler"

Özerk cumhuriyetler Sovyet Birliğinin kuruluşunda SSCB'nde anayasal birimdi. Günümüzde bu başlığın, Rusya'nın Cumhuriyetleri için aynı şekilde kullanılması yanlıştır. 1993'de Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile "cumhuriyet" ilan edilmişlerdir. Özerk Cumhuriyet olarak değil , cumhuriyet ilan edilmişlerdir.

Cumhuriyetler listesi

  1. Adıgey Cumhuriyeti
  2. Altay
  3. Başkortostan Cumhuriyeti
  4. Buryatya
  5. Dağıstan
  6. İnguşya
  7. Kabardin-Balkar
  8. Kalmikya
  9. Karaçay
  10. Karelya
  11. Komi
  12. Mari El (Çirmişistan)
  13. Mordovya
  14. Saha (Yakutya)
  15. Kuzey Osetya-Alaniya
  16. Tataristan
  17. Tuva
  18. Udmurtya
  19. Hakasya
  20. Çeçenya
  21. Çuvaşistan
Cumhuriyet Kıta Oluşturan Halk 1 Cumhuriyet nufusundaki oranı Oluşturan Halkın: Dil Grubu Oluşturan Halkın: Dini Cumhuriyet nufusundaki Etnik Rus oranı Nüfus4
Adıgey Cumhuriyeti
(Rusça: Адыгея) 		Avrupa Adige %24.2 Kafkas Sunnî İslam %64.5 447.109 (2002)
Altay Cumhuriyeti
(Rusça: Алтай) 		Asya Altay %33.5 Türkçe Ak Yang, Lamaizm, Şamanizm %57.4 202.947 (2002)
Başkortostan Cumhuriyeti
(Rusça: Башкортостан) 		Avrupa Başkort %29.8 Başkır,% 24.1 Tatar Türkçe Sunnî İslam %36.3 4,104.336 (2002)
Buryatya
(Rusça: Бурятия) 		Asya Buryat %27.8 Moğol Lamaizm %67.8 981.238 (2002)
Çeçenya
(Rusça: Чеченская Республика) 		Avrupa Çeçen2 % 93.5 Çeçen Kafkas Sunnî İslam unknown7

% 3.4

unknown7

1.103.686 (2002)

Çuvaşistan
(Rusça: Чувашская Республика) 		Avrupa Çuvaş %67.7 Türkçe Ortodoksluk %26.5 1.346.300 (2002)
Dağıstan
(Rusça: Дагестан) 		Avrupa %29.4 Avar,% 16.5 Dargi,% 13.1 Lezgi, % 5.4 Lak,% 4.3 Tabasaran,% 0.9 Rutul,% 0.9 Agul,% 0.3 Tsahur;% 3.4 Çeçen 3 %14.2 Kumuk,% 1.5 Nogay,% 4.3 Azeri, %95 Kafkas,Türkçe5 Sunnî İslam %4.7 2.576.531 (2002)
İnguşya
(Rusça: Ингушетия) 		Avrupa İnguş2 %77.3 İnguş,% 20.4 Çeçen Kafkas Sunnî İslam %1.2 467.294 (2002)
Kabardey-Balkar
(Rusça: Кабардино-Балкарская Республика) 		Avrupa Kabartay, Balkarlar (Kabartay %55.3, Balkarlar %11.6) Kafkas,Türkçe Sunnî İslam, Ortodoksluk6 %25.1 901.494 (2002)
Kalmikya
(Rusça: Калмыкия) 		Avrupa Kalmik %53.3 Moğol Tibet Budizmi ("Lamaizm") %33.6 292.410 (2002)
Karaçay-Çerkes
(Rusça: Карачаево-Черкесская Республика) 		Avrupa Karaçay, Çerkes,Abaza ve Nogaylar (% 38.5 Karaçay,% 11.3 Çerkes,% 7.4 Abaza,% 3.4 Nogay) Türkçe, Kafkas Sunnî İslam %33.6 439.470 (2002)
Karelya
(Rusça: Карелия) 		Avrupa Karelya (Fin)lilerle ilişkileri vardır % 9.2,% 2 Finli,% 0.7 Vep Finno-Ugric Ortodoksluk %76.6 716.281 (2002)
Hakasya
(Rusça: Хакас(с)ия) 		Asya Hakas %12 Türkçe Ortodoksluk %80.3 538.200 (2002)
Komi
(Rusça: Коми) 		Avrupa Komiler %25.2 Finno-Ugric Ortodoksluk %59.6 1.018.674 (2002)
Mari El
(Çirmişistan) (Rusça: Марий Эл) 		Avrupa Mariler (Çirmişler) %42.9 Finno-Ugric Ortodoksluk %47.5 727.979 (2002)
Mordovya
(Rusça: Мордовия) 		Avrupa Mordovyalılar %31.9 Finno-Ugric Ortodoksluk %60.8 888.766 (2002)
Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti
(Rusça: Северная Осетия-Алания) 		Avrupa Osetyalı %67.2 İranlı Ortodoksluk, Sunnî İslam %23.2 710.215 (2002)
Saha (Yakutistan)
(Rusça: Саха (Якутия)) 		Asya Yakut % 45.5 Türkçe Ortodoksluk, Şamanizm % 41.2 949.280 (2002)
Tataristan
(Rusça: Татарстан) (aynı zamanda Tatarya veya Tartari diye de anılır) 		Avrupa Tatar % 52.9 Türkçe Sunnî İslam % 39.5 3.779.265 (2002)
Tuva
(Rusça: Тыва) 		Asya Tuvalılar % 82,04[1] Türkçe Tibet Budizmi ("Lamaizm"), Şamanizm % 16,27 (2010) 311.637 (2014[2])
Udmurtya
(Rusça: Удмуртская Республика) 		Avrupa Udmurtlar % 29.3 Udmurt,% 0.2 Besermiyan Finno-Ugric Ortodoksluk % 60.1 1.570.316 (2002)

Notlar

  1. Kabardin-Balkar, Karaçay-Çerkes, ve Dağıstan birden fazla ismini oluşturan halka sahiptir.
  2. Çeçen-Inguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti,Çeçen ve İnguş adları üzerine kurulmuştu. 1991'de Çeçenya ve İnguşya ya da İnguşetya adı altında iki ayrı Cumhuriyete ayrılmıştır.
  3. Dağıstan halkını oluşturan on ana etnik topluluk: Agullar, Avarlar, Dargınlar, Kumuklar, Laklar, Lezgiler, Nogaylar, Rutullar, Tabasaranlar, ve Sahurlar'dır.
  4. Bu tablodaki tüm popülasyon değerleri yaklaşık rakamlardır.
  5. Balkarlar, Karaçay, Kumuklar ve Nogaylar Türk'tür; Abazalar, Agullar,Adıgeler, Avarlar,Çeçenler, Çerkesler, Darginlar,İnguşlar,Kabartaylar, Laklar, Lezginler, Rutullar, Tabasaranlar ve Tsahurlar Kafkas yerli topluluklarıdırlar.
  6. Kabartayların tamama yakını ve Balkarların tamamı ise Hanefi/Müslümandır.
  7. Çeçen savaşı mülteci göçleriyle sonuçlanmış ve nüfus değerlerine ulaşmayı imkânsız hale getirmiştir. Bir çoğu başka yerde yaşasalar da "Çeçenya yurttaşı" kabul edilmektedir, İnguşya'nın birçok yöresindeki Çeçen sığınmacılar için de durum böyledir. Çeçen-İnguş Özerk SSC'de, 1989'da 1.270.429 olan oplam nüfus içinde Ruslar %23.1, Çeçenler %57.8, İnguşlar % 12.9 kadar idiler.

Kaynakça

  1. ^ www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Tuva'daki Tuva Türklerinin nüfus oranı
  2. ^ www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 2014 Ocak ayı verileri
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusya%27nın_cumhuriyetleri&oldid=14333016" sayfasından alınmıştır