Atabask dilleri
| Atabask dilleri | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Kuzey Amerika'nın batısı |
| Sınıflandırma | Denesey
|
| Alt bölümler | |
| ISO 639-2 / 5 | ath |
 | |
Atabask dilleri, Athabaska dilleri[1] ya da Dene dilleri olarak da bilinen bu grup, Sibirya kökenli Na-Dene dilleri ailesinin en büyük grubudur ve Eyakça ile birlikte bir üst grupta toplanırlar. Atabasklar tarafından konuşulurlar. Kanada (Kanada Atabaskları) ve Alaska'da (Alaska Atabaskları) yoğundurlar. ABD'nin Kuzey Pasifik kıyılarında ve orta güney bölgelerinden Meksika'nın kuzey sınır bölgelerine kadar adacıklar olarak yer alırlar. Coğrafi konumları baz alınarak Kuzey Atabask dilleri, Pasifik Atabask dilleri ve Güney Atabask dilleri biçiminde üç alt grupta toplanırlar. Apaçi ve Navahoların dilleri son grupta yer alır.
Atabask halklarının nüfusu 200.000 kişidir[2] ve bunun büyük bir kısmı (170.000 den fazlası) Navaholardandır.
Adı, Atabask gölü (Athabasca Gölü)'nün adından gelir. Dene ise kendi dillerinde "insanlar/halk" anlamına gelen sözlerden yola çıkılarak dilcilerce oluşturulmuştur. [Yandaki haritada büyük kırmızı sahadaki üç gölden en altta olanı Atabask gölüdür]
Atabask dil bilimi çalışanları Athabascanist/Athabaskanist olarak da adlandırılır.
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kuzey Atabask dilleri
- Ahtnaca (konuşanı 80 kişi)
- Denağinaca (konuşanı 75 kişi)
- Değinakça (konuşanı 15 kişi)
- Holikaçukça (Mart 2012 de tükendi)
- Koyukonca (konuşanı 150 kişi)
- Kuskokvimce (konuşanı 40 kişi)
- Aşağı Tananaca (konuşanı 30 kişi)
- Tanakrosça (konuşanı 35 kişi)
- Yukarı Tananaca (konuşanı 100 kişi)
- Kuzey Tuçoncası (konuşanı 200 kişi)
- Güney Tuçoncası (konuşanı 200 kişi)
- Guçince (konuşanı 770 kişi)
- Hanca (konuşanı 10 kişi)
- Tagişçe (konuşanı 2 kişi)
- Tahltanca (konuşanı 55 kişi)
- Kaskaca (konuşanı 400 kişi)
- Danezaca (konuşanı 300 kişi)
- Sekanice (konuşanı 30-40 kişi)
- Denetaca (konuşanı 2.310 kişi)
- Sahtuca (konuşanı 1.235 kişi)
- Tlınçonca (konuşanı 2.135 kişi)
- Denesulinece (konuşanı 765 kişi)
- † Tsetsautça (1927'de yok oldu)
- Tsutinaca (konuşanı 50 kişi)
- Nadoten-Vetsuvetence (konuşanı 292 kişi)
- Dakelce
- Çilkotince (konuşanı 2.000 kişi)
- Nikolaca (yok oldu)
- Kwalhioqua–Tlatskanai dili (1930 öncesinde tükendi)
- Pasifik Atabask dilleri
- Mattolece (1930'larda tükendi)
- Hupaca (konuşanı 64 kişi)
- Eel Nehri Atabaskçası (tükendi)
- Güney Atabask dilleri
- † Ova Apaçicesi (yakınlarda tükendi)
- Hikarilaca (konuşanı 1000 kişi)
- † Lipanca (büyük ihtimalle 1980 lerde tükendi)
- Meskalero-Çirikavaca (konuşanı 1800 kişi)
- Batı Apaçicesi (konuşanı 12.693 kişi)
- Navahoca
Coğrafi dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kanada
- Yukon Toprakları: Guçince, Hanca, Kaskaca, Tagişçe, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Yukarı Tananaca
- Kuzeybatı Toprakları: Denesulinece, Guçince, Satuca, Denetaca, Tlınçonca
- Nunavut: Denesulinece
- Britanya Kolombiyası: Nadoten-Vetsuvetence, Çilkotince, Dakelce, Kaskaca, Nikolaca, Sekanice, Danezaca, Denetaca, Tagişçe, Tahltanca, Tsetsautça
- Alberta: Denetaca, Denesulinece, Tsutinaca
- Saskatchewan: Denesulinece
- Manitoba: Denesulinece
- Amerika Birleşik Devletleri
- Alaska: Ahtnaca, Değinakça, Denağinaca, Guçince, Hanca, Holikaçukça, Koyukonca, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Tsetsautça, Kuskokvimce, Yukarı Tananaca
- Washington: Çilkotince, Kwalhioqua, Nikolaca
- Oregon: Tlatskanie, Applegate, Galice, Tututni, Upper Coquille, Tolowa, Upper Umpqua
- Kaliforniya: Eel Nehri Atabaskçası, Hupaca, Mattole-Bear River, Tolowa
- Utah: Navahoca
- Kolorado: Hikarilaca, Navahoca
- Arizona: Çirikavaca, Navahoca, Batı Apaçicesi
- New Mexico: Çirikavaca, Meskaleroca, Hikarilaca, Lipanca, Navahoca
- Teksas: Meskaleroca, Lipanca
- Oklahoma: Çirikavaca, Hikarilaca, Ova Apaçicesi
- Meksika
- Sonora ve Chihuahua : Çirikavaca
Çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Dene Languages Conference (ya da Athabascan Languages Conference) adlı konferans serisinde ele alınır. Bu konferansta dil bilimciler, konuşmacılar, eğitimciler ve politikacılar biraya gelerek Atabask dil ve kültürleri üzerine çalışmalar yapılır. İlki 1980 yılında New Mexico Üniversitesinin evsahipliği ve sponsorluğunda yapılan konferans 2012 yılında Western Washington University tarafından düzenlenmiştir.[3] 2013 yılındaki konferans ise Calgary, Kanada'da yapılacaktır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, 1986, 2. cilt, sayfa: 974
- ^ "ANKA: Athabascans of Interior Alaska / Alaskan Athabascans". 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2012.
- ^ "UAF : Dene (Athabaskan) Languages Conference". 4 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2012.
