Akbaba, Tortum
| Akbaba | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Akbaba Akbaba'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 15,086 km² |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 207 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Akbaba, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Akbaba'nın eski adı Şipek'tir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Şipek (شیپك) olarak geçer.[5][6]
Şipek köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün güneybatısında bulunan megalit kale kalıntısı buranın çok eski yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[7]
Şipek köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Tortum sancağının Liskavi nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu, 65'i Hristiyan ve 2'si Müslüman olan 67 haneden oluşuyordu.[5] 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre ise köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlıydı. Bu tarihte köyde 29 erkek tespit edilmiştir. Bunlardan 13'ü Hristiyan ve 16'sı Müslümandı. Erkek sayısı kadar kadın eklenince ipek köyünün toplam nüfusunun 58 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Şipek köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının köylerinden biriydi.[6] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 270 kişiden oluşuyordu.[9] Şipek Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Akbaba olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımına göre Akbaba'da 466 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 159 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[11]
Akbaba köyünün 700 metre güneybatısında megalit yapının kalıntıları bulunmaktadır. Bir kale olduğu tahmin edilen yapı günümüzde taş yığını haline gelmiştir. Köyde bulunan eski kilise yıkılmış ve yerinde okul inşa edilmiştir. Köyün çeşmesindeki Ermenice yazılı taş yıkılmış olan kiliseden alınmış olmalıdır.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 40 km, Tortum ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Tortum'un güneybatısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Tortum-Yakutiye) devlet yoluna 2,4 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 207[1] |
| 2021 | 207[1] |
| 2020 | 265[1] |
| 2019 | 238[1] |
| 2018 | 207[1] |
| 2017 | 147[1] |
| 2016 | 173[1] |
| 2015 | 170[1] |
| 2014 | 190[1] |
| 2013 | 202[1] |
| 2012 | 203[2] |
| 2011 | 205[2] |
| 2010 | 201[2] |
| 2009 | 202[2] |
| 2008 | 208[2] |
| 2007 | 213[2] |
| 2000 | 217[2] |
| 1990 | 297[15] |
| 1985 | 377[16] |
| 1965 | 466[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Akbaba Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ https://atlasbig.com.tr/erzurum-tortumun-mahalleleri 27 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ "Akbaba, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 284, ISBN 9789941478178.
- ^ "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 190. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Akbaba Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Akbaba to D 950". Akbaba to D 950. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.