Alapınar, Tortum
| Alapınar | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Alapınar Alapınar'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 9,64 km² |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 116 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Alapınar, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Alapınar'ın eski adı Poçens'tir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Poçens (پوچنس) şeklinde geçer.[5][6] Poçens adı, Gürcü dilinde mısır püskülü, bitki kökü, bitki sapı gibi anlamlara gelen "poçi" (ფოჩი) kelimesinin çoğul halinden türemiş olan Poçenisi'den (ფოჩენისი) değişime uğramış olmalıdır.[7]
Poçenisi veya Poçens köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bir kayadaki mağaralar ve ortadan kalkmış olan kilise de buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[8]
Poçens köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Tortum sancağına bağlı Tortum nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu, 7'si Müslüman olmuş ve 59'u Hristiyan kalmış 66 haneden oluşuyordu. Köyün nüfusunun zaman içinde azaldığı 1835 tarihli nüfus defterinden anlaşılmaktadır. Bu tarihte Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı olan köydeki 21 hanede 64 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Poçens köyünün nüfusunun yaklaşık 128 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9][10]
Poçens, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[6] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 265 kişiden oluşuyordu.[11] Poçens veya Poçentsi Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Alabalık olarak değiştirilmiştir. 1959 yılında ise köye Alapınar adı verilmiştir. Nitekim genel nüfus sayımlarında köy 1955 yılında Alabalık, 1960 yılında Alapınar adıyla geçer. 1965 genel nüfus sayımına göre Alapınar köyünde 370 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde sadece 29 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Alapınar köyünün karşı tarafında, ulaşılması çok zor olan kayada mağaralar bulunmaktadır. Buradaki derenin üst kısımlarında da benzer mağaralar vardır. Köylülerin verdiği bilgiye göre Poçens’te bir kilise bulunuyordu. Ancak bu yapıdan geriye bir şey kalmamıştır.[8]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 70 km, Tortum ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna Esendurak ve Tortumkale mahalleleri üzerinden 11,2 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 116[1] |
| 2021 | 138[1] |
| 2020 | 195[1] |
| 2019 | 162[1] |
| 2018 | 129[1] |
| 2017 | 60[1] |
| 2016 | 73[1] |
| 2015 | 82[1] |
| 2014 | 98[1] |
| 2013 | 97[1] |
| 2012 | 106[2] |
| 2011 | 125[2] |
| 2010 | 147[2] |
| 2009 | 132[2] |
| 2008 | 158[2] |
| 2007 | 95[2] |
| 2000 | 144[2] |
| 1990 | 252[16] |
| 1985 | 355[17] |
| 1965 | 370[18] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Alapınar Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Erzurum Tortum'un Mahalleleri". AtlasBig. 1 Oca 1970. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "Alapinar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 5 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 92. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
- ^ "ფოჩი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 7 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 189. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 92, 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "XIX. YÜZYILDA TORTUM'UN NÜFUS DURUMU". www.acarindex.com. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Alapınar Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Alapınar to D 950". Alapınar to D 950. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.