Aşağıserdarlı, Tortum
| Aşağıserdarlı | |
|---|---|
  Aşağıserdarlı |
|
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
 Aşağıserdarlı Aşağıserdarlı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 594 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25430 |
Aşağıserdarlı, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bugün Aşağıserdarlı ve Serdarlı adlarını taşıyan yerleşimlerin eski adı Odeki (ოდეკი) veya Odik'tir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bu yerleşimler Odik (اودك) adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir.[4][5] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise bu köyler sırasıyla Aşağı Odik (آشاغی اودك) ve Yukarı Odik (یوقاری اودك) olarak geçer.[6]
Odik köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Günümüze kalıntıları ulaşan kiliseler ve kale de buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[7]
Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde tek yerleşim olarak geçen Odeki veya Odik, Tortum sancağına bağlı Hahuli (Haho) nahiyesinin köylerinden biriydi. Büyük bir yerleşim olan köyün nüfusu 611 haneden oluşuyordu. Köydeki 7 hane Müslüman olmuş, 604 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[4]
Odik köyün 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde de tek köy olarak geçer. Bu tarihte Erzurum vilayetinin Tortum kazasına bağlı olan köydeki 145 hanede 387 Müslüman erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince Odik köyünün nüfusunun yaklaşık 774 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Odik köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Aşağı Odik ve Yukarı Odik şeklinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Aşağı Odik bu tarihte Erzurum vilayetinin Tortum kazasının Azort nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[6] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 981 kişiden oluşuyordu.[9] Ödik veya Ödük Türkçe olmadığı için Aşağı Odik köyünün adı 1950'lerin ilk yarısında Aşağıelmalı olarak değiştirilmiştir. 1959 yılında ise köye Aşağıkatıklı adı verilmiştir. Nitekim genel nüfus sayımlarında köy 1955 yılında Aşağıelmalı, 1960 yılında Aşağıkatıklı adıyla geçer. 1965 genel nüfus sayımına göre Aşağıkatıklı köyünde 1.319 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 219 kişi okuma yazma biliyordu.[10] Köyün adı yakın dönemde Aşağıserdarlı olarak değiştirilmiştir.
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[11] Mahalle, TÜİK kayıtlarında 2008 yılına kadar, Aşağı Katıklı adıyla Serdarlı Bucağının bir köyü, 2008 yılında ise Serdarlı Belediyesi'nin bir mahallesi olarak görülmektedir. Bugünkü adını 2013 yılında almıştır.[2]
Aşağıserdarlı köyünde iki kale ve dört kilisenin kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Köyün merkezinde bulunan Odeki Kalesi, “Katıklı Kalesi” adıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2017 yılında korumaya alınmıştır. Diğer kale ise yerleşimin 3 kilometre güneyinde bulunmaktadır. "Katıklı Kalesi" içinde bulunan Kale Kilisesi'nde Gürcüce yazıt tespit edilmiştir. Köyün yerleşim alanında bir köylünün bahçesinde bulunan Odeki Kilisesi'nde de Gürcüce yazıtlar bugüne ulaşmıştır. Diğer iki kilise ise köyün Marabgil ve Kale mahallelerinde yer alır.[5]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 94 km, Tortum ilçe merkezine 42 km uzaklıktadır.[12] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Uzundere-Serdarlı il yolu kenarındadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 594[1] |
| 2021 | 724[1] |
| 2020 | 1.034[1] |
| 2019 | 705[2] |
| 2018 | 581[2] |
| 2017 | 553[2] |
| 2016 | 594[2] |
| 2015 | 617[2] |
| 2014 | 672[2] |
| 2008 | 732[2] |
| 2000 | 2.045[2] |
| 1990 | 1.692[14] |
| 1985 | 1.304[15] |
| 1965 | 1.319[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d "Erzurum Tortum Aşağı Serdarlı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c d e f g h i j "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Asagi_Katikli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 25 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 94. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 141-145. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 235.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 141-146. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "Yunus Özger, XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu"". 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Aşağıserdarlı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ "Aşağıserdarlı". Aşağıserdarlı. 26 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.