1987 Türkiye genel seçimleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
1987 Türkiye genel seçimleri
Türkiye
← 1983 29 Kasım 1987 (36 yıl önce) (1987-11-29) 1991 →

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 450 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 226 sandalye
  Birinci parti İkinci parti Üçüncü parti
 
Turgut Özal as Turkish Prime Minister.jpg
Erdal İnönü (1941) (cropped).jpg
Demirel.jpg
Lider Turgut Özal Erdal İnönü Süleyman Demirel
Parti Anavatan Partisi Sosyaldemokrat Halkçı Parti Doğru Yol Partisi
Liderlik tarihi 20 Mayıs 1983 30 Mayıs 1986 6 Eylül 1987
Liderin bölgesi İstanbul İzmir Isparta
Son seçim 211 sandalye, %45,14 Yeni parti Yeni parti
Sandalye 292 99 59
Değişim artış 81 azalış 18 artış 59
Aldığı oy 8.704.335 5.931.000 4.587.062
Oran %36,31 %24,74 %19,14
Değişim azalış %8,83 azalış %5,72 Katılmadı

İl ve ilçelere göre kazanan partileri gösteren harita

Önceki Başbakan

Turgut Özal
Anavatan Partisi

Seçilen Başbakan

Turgut Özal
Anavatan Partisi

1987 Türkiye genel seçimleri ile TBMM 18. dönem milletvekilleri seçildi. Seçimler 29 Kasım 1987 tarihinde, 67 ildeki 104 seçim çevresinde düzenlendi.

450 milletvekilliğinin belirlendiği seçimlere 7 siyasi parti ve toplam 3.214 aday katıldı. Seçime katılan 7 parti de 450'şer aday gösterdi, ayrıca 41 seçim çevresinde 64 kişi de seçime bağımsız aday olarak katıldı.

29 Kasım 1987 genel seçimleri, 1946'dan sonra birden fazla partinin katıldığı 10. genel seçim ve aynı zamanda Türkiye'de yapılan üçüncü erken seçimdir. Bu seçimlere, Millî Güvenlik Konseyi’nin (MGK) bir önceki seçimde veto ettiği partiler de katılırken, 12 Eylül Darbesi'nden sonra siyaset yasağı konan eski liderlerin partilerinin başında girdiği ilk seçimler oldu. 1987 seçimleri Türk siyasi hayatında %93,3’lük oranla katılımın en yüksek olduğu seçimlerdir.[1]

Seçimlerden galip çıkan Anavatan Partisi, yürürlüğe giren yeni seçim sistemi sayesinde, 1983 seçimlerine göre oy oranı yaklaşık 9 puan gerilemesine rağmen milletvekili sayısını 292’ye çıkartarak yeniden tek başına iktidara geldi. Anavatan Partisi dışında seçim barajını aşan diğer iki partiden Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) 99 ve Doğru Yol Partisi (DYP) 59 milletvekilliği kazandı. Demokratik Sol Parti (DSP), Millî Selamet Partisi'nin devamı olan Refah Partisi (RP), MHP’nin devamı olan Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ile Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) seçim barajın altında kalarak TBMM’ye giremedi.

Seçim Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Mayıs 1987’de Anayasa’da yapılan değişiklikle seçmen yaşı 20’ye indirilip, milletvekili sayısı 400'den 450’ye çıkarıldı ve 12 Eylül 1980 öncesindeki bazı siyasetçilere yasak getiren geçici 4. madde halkoyuna sunularak kaldırıldı (1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu). 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda bu yönde değişiklik yapılmıştır.[2] Seçimlerden önce yapılan bir diğer düzenlemeyle seçmen kütüğüne kayıtlı olmayan ve en az 6 aydır yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının gümrük kapılarında kurulacak sandıklarda genel seçimlerde ve halkoylamalarında oy kullanması mümkün hale getirildi.

Seçimlerden önce yürürlüğe giren yeni sisteme göre, milletvekilliklerinin dağılımı "çift barajlı" ve "kontenjanlı" bir sistemle belirlendi. Bu sistem, kontenjan adaylarının seçimi yönünden "çoğunluk", liste adaylarının seçimi yönünden ise "Barajlı D'Hont" sistemlerinin karmasından oluştu ve Türkiye'de ilk kez uygulandı.

Sisteme göre, önce yüzde 10 oranındaki Türkiye barajı belirlendi. Bunun için 104 seçim çevresindeki geçerli oylar, gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylarla toplandı. Böylece, "Türkiye toplam geçerli oyu" bulundu. Bu rakama göre, yüzde 10 baraj belirlendi. Bu barajı geçemeyen parti milletvekili çıkaramadı.

Gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylar, seçim çevrelerinin toplam geçerli oylarına göre dağıtıldı. Seçim çevresi barajının hesaplanması ve milletvekilliği dağılımı ise şöyle yapıldı; Bir seçim çevresinde geçerli oyların toplamı (gümrüklerdeki oylardan yansıyanlar dahil), o çevreden çıkan milletvekili sayısına bölündü. 6 milletvekili çıkaracak seçim çevresinde bu bölme işlemi bir eksiği ile yani 5 milletvekili çıkaracakmış gibi yapıldı. Biri kontenjan 5 veya 4 milletvekili çıkaran seçim çevresinde ise bölme işlemi, toplam milletvekili sayısına göre yapıldı.

Bölme işlemi sonucu elde edilen rakam, o bölgenin "seçim çevresi barajı"nı oluşturdu. Bir partinin milletvekili çıkarabilmesı için en az bu rakam kadar oy alması gerekti. Bağımsız adaylar için de aynı baraj rakamı geçerli oldu. Hiçbir partinin "seçim çevresi barajı"nı aşamaması hâlinde baraj dikkate alınmadı ve partiler barajı aşmış gibi hesap yapıldı. 104 seçim çevresinde gerçekleşen 1987 seçimlerinde, %20 (267 MV), %25 (72 MV) ve %33,3 (105 MV) düzeyinde oluşan seçim çevresi barajları seçim sistemine hakim oldu.[3]

Kontenjan milletvekili çıkarmayan seçim çevrelerinde, milletvekili dağılımı için, o partinin aldığı geçerli oy sayısı önce 1'e, sonra 2'ye, o seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısına kadar bölündü. Daha sonra çıkan rakamlar sıralamaya konuldu. Bu sıralama, o seçim çevresindeki milletvekili sayısı tamamlanıncaya kadar devam etti.

Kontenjanlı seçim çevrelerinde en fazla oyu alan partinin kontenjan adayı milletvekili seçildi. Bu gibi seçim çevrelerinde milletvekili dağılımı şu şekilde yapıldı; partilerin aldıkları geçerli oylar, kontenjan dışında çıkacak milletvekili sayısına bölündü. Yani, bölme işlemi kontenjan ile birlikte çıkacak milletvekili sayısının bir eksiği yapıldı. Kontenjan adayı dahil 5 ve 4 milletvekili çıkaracak seçim çevrelerinde de bölme işlemi bir eksiği ile yapıldı.

Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1987 genel seçimlerinin sonuçları:[4]

Toplam Sandık 99.163
Kayıtlı seçmen sayısı 26.376.926
Oy kullanan seçmen sayısı 24.603.541
Katılım Oranı (%) 93,3
Geçerli oy sayısı 23.923.687
Gümrük kapıları geçerli oy sayısı 47.942
Toplam geçerli oy sayısı 23.971.629
Milletvekili Sayısı 450
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Anavatan Partisi Turgut Özal 8.704.335 36,31 azalış 8,83 292 artış 81
Sosyaldemokrat Halkçı Parti Erdal İnönü 5.931.000 24,74 Yok 99 Yok
Doğru Yol Partisi Süleyman Demirel 4.587.062 19,14 Yok 59 Yok
%10 seçim barajı
Demokratik Sol Parti Bülent Ecevit 2.044.576 8,53 Yok 0 Yok
Refah Partisi Necmettin Erbakan 1.717.425 7,16 Yok 0 Yok
Milliyetçi Çalışma Partisi Alparslan Türkeş 701.538 2,93 Yok 0 Yok
Islahatçı Demokrasi Partisi Aykut Edibali 196.272 0,82 Yok 0 Yok
Bağımsızlar 89.421 0,37 azalış 0,76 0 Sabit
Toplam 23.971.629 100 450

İllere Göre Seçim Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

İllere göre 29 Kasım 1987 genel seçim sonuçları;[5]

İl MV ANAP % SHP % DYP % DSP % RP % Diğer % Toplam
Adana 14 264.776 33,9 210.436 26,9 149.868 19,2 78.049 10,0 43.055 5,5 35.037 4,5 781.221
Adıyaman 4 51.771 32,9 38.317 24,3 36.362 23,1 7.202 4,6 17.965 11,4 5.806 3,7 157.423
Afyon 6 114.818 37,4 49.414 16,1 77.516 25,3 23.768 7,8 20.000 6,5 21.148 6,9 306.664
Ağrı 4 46.803 36,7 19.486 15,3 21.968 17,2 17.369 13,6 17.955 14,1 4.087 3,2 127.668
Amasya 4 58.507 33,2 50.045 28,4 37.129 21,1 12.252 6,9 9.282 5,3 9.000 5,1 176.215
Ankara 26 651.916 39,6 486.432 29,6 237.886 14,5 100.371 6,1 69.578 4,2 98.362 6,0 1.644.545
Antalya 8 151.273 32,5 115.928 24,9 151.180 32,5 19.295 4,2 14.518 3,1 13.288 2,9 465.482
Artvin 3 32.249 28,9 34.396 30,8 31.517 28,3 6.763 6,1 4.171 3,7 2.412 2,2 111.508
Aydın 7 167.246 41,1 102.602 25,3 87.012 21,4 27.674 6,8 12.508 3,1 9.427 2,3 406.469
Balıkesir 8 206.937 37,7 130.903 23,9 125.953 22,9 44.799 8,2 26.301 4,8 13.659 2,5 548.552
Bilecik 2 37.294 40,6 24.733 26,9 18.678 20,3 5.792 6,3 3.218 3,5 2.162 2,4 91.877
Bingöl 3 21.835 28,4 11.625 15,1 22.753 29,6 1.751 2,3 17.020 22,2 1.794 2,3 76.778
Bitlis 3 35.822 43,8 10.795 13,2 12.811 15,7 3.145 3,8 17.285 21,1 1.964 2,4 81.822
Bolu 5 127.895 47,2 39.133 14,5 54.450 20,1 22.426 8,3 20.423 7,5 6.645 2,4 270.972
Burdur 3 56.083 41,3 25.230 18,6 34.373 25,3 9.970 7,3 4.823 3,6 5.239 3,9 135.718
Bursa 11 282.998 36,8 148.504 19,3 200.149 26,1 68.223 8,9 48.396 6,3 20.219 2,6 768.489
Çanakkale 4 101.454 40,5 62.043 24,8 56.348 22,5 19.207 7,7 6.715 2,7 4.598 1,8 250.365
Çankırı 3 51.052 44,0 11.855 10,2 26.943 23,2 9.395 8,1 7.917 6,8 8.855 7,6 116.017
Çorum 6 110.838 39,0 68.538 24,1 42.773 15,1 20.813 7,3 18.284 6,4 22.918 8,1 284.164
Denizli 6 125.017 35,2 95.114 26,7 85.715 24,1 29.497 8,3 10.192 2,9 10.100 2,8 355.635
Diyarbakır 8 68.333 22,9 76.074 25,5 39.597 13,3 27.898 9,4 72.925 24,5 13.169 4,4 297.996
Edirne 4 57.053 26,1 63.429 29,0 43.857 20,1 46.660 21,3 4.662 2,1 2.979 1,4 218.640
Elazığ 5 47.434 23,6 38.026 18,9 62.670 31,2 7.264 3,6 35.427 17,6 10.367 5,2 201.188
Erzincan 3 45.817 39,6 38.882 33,6 11.127 9,6 4.734 4,1 4.664 4,0 10.497 9,1 115.721
Erzurum 7 135.219 40,9 31.384 9,5 86.132 26,1 15.581 4,7 32.367 9,8 29.681 9,0 330.364
Eskişehir 5 141.597 41,4 94.419 27,6 66.588 19,5 20.195 5,9 9.821 2,9 9.102 2,7 341.722
Gaziantep 8 147.244 36,4 125.853 31,1 67.553 16,7 21.442 5,3 26.023 6,5 16.209 4,0 404.324
Giresun 5 89.843 42,2 47.169 22,1 35.679 16,8 15.958 7,5 14.317 6,7 10.065 4,7 213.031
Gümüşhane 3 50.830 48,7 9.949 9,5 20.067 19,2 4.876 4,7 13.773 13,2 4.962 4,8 104.457
Hakkâri 2 20.755 36,0 18.161 31,5 6.369 11,0 10.352 17,9 1.620 2,8 471 0,8 57.728
Hatay 9 131.832 30,8 140.073 32,7 86.113 20,1 28.748 6,7 26.002 6,1 15.813 3,7 428.581
Isparta 4 35.573 19,3 19.572 10,6 110.946 60,2 5.486 3,0 6.345 3,5 6.257 3,4 184.179
İçel 9 179.786 36,0 169.473 33,9 88.042 17,6 21.912 4,4 19.899 4,0 20.906 4,2 500.018
İstanbul 45 1.235.123 39,7 928.459 29,8 368.678 11,9 313.242 10,1 213.544 6,9 52.086 1,7 3.111.132
İzmir 19 472.308 35,8 469.367 35,6 206.556 15,6 121.559 9,2 30.186 2,3 19.436 1,5 1.319.412
Kahramanmaraş 7 91.362 29,5 62.491 20,2 70.072 22,6 10.028 3,2 42.829 13,8 33.329 10,7 310.111
Kars 6 92.294 36,9 85.706 34,2 19.840 7,9 30.327 12,1 10.284 4,1 11.905 4,8 250.356
Kastamonu 4 85.060 37,0 37.319 16,2 56.828 24,7 28.804 12,5 8.500 3,7 13.619 5,9 230.130
Kayseri 8 177.110 44,7 67.421 17,0 58.206 14,7 26.172 6,6 36.781 9,3 30.829 7,8 396.519
Kırklareli 3 56.175 33,4 59.999 35,7 30.746 18,3 15.540 9,2 3.359 2,0 2.320 1,4 168.139
Kırşehir 3 46.589 41,4 32.854 29,2 10.033 8,9 7.902 7,0 6.855 6,1 8.290 7,4 112.523
Kocaeli 7 109.007 27,1 110.892 27,6 80.582 20,1 38.373 9,5 53.159 13,2 10.045 2,5 402.058
Konya 14 307.075 38,4 135.643 17,0 136.721 17,1 53.094 6,6 120.259 15,0 46.820 5,9 799.612
Kütahya 5 104.541 36,2 45.636 15,8 78.033 27,0 19.948 6,9 26.412 9,1 14.600 5,0 289.170
Malatya 6 159.540 58,6 67.700 24,9 12.636 4,7 8.797 3,2 16.315 6,0 7.112 2,6 272.100
Manisa 9 193.557 33,4 136.590 23,6 162.365 28,0 49.679 8,6 24.757 4,3 12.620 2,2 579.568
Mardin 6 59.043 27,8 58.750 27,7 45.120 21,3 11.125 5,2 35.972 17,0 2.047 1,0 212.057
Muğla 5 93.948 33,7 82.273 29,5 71.937 25,8 20.294 7,3 5.242 1,9 5.385 1,9 279.079
Muş 4 35.905 34,1 20.309 19,3 19.270 18,4 4.790 4,6 14.309 13,6 10.577 10,1 105.160
Nevşehir 3 43.118 33,2 27.001 20,8 29.655 22,8 7.035 5,4 13.892 10,7 9.345 7,2 130.046
Niğde 5 86.124 36,8 45.035 19,2 51.039 21,8 20.753 8,8 18.914 8,1 12.303 5,3 234.168
Ordu 7 127.175 39,8 69.318 21,7 53.018 16,6 38.813 12,1 20.366 6,4 10.905 3,4 319.595
Rize 4 51.616 31,0 30.479 18,3 39.996 24,0 15.638 9,4 23.773 14,2 5.181 3,1 166.683
Sakarya 6 111.400 34,6 46.059 14,3 86.136 26,7 32.732 10,1 34.127 10,6 11.733 3,7 322.187
Samsun 9 162.823 30,7 94.825 17,9 163.137 30,8 58.346 11,0 31.959 6,0 18.995 3,6 530.085
Siirt 5 45.132 27,9 28.055 17,3 37.017 22,9 7.768 4,8 38.966 24,1 4.839 3,0 161.777
Sinop 3 39.187 30,1 28.924 22,2 29.479 22,6 22.107 17,0 6.487 5,0 4.174 3,2 130.358
Sivas 7 124.236 39,5 82.174 26,1 23.243 7,4 18.416 5,9 40.076 12,7 26.538 8,4 314.683
Şanlıurfa 7 97.597 36,0 40.509 15,0 50.104 18,5 18.421 6,8 32.237 11,9 31.977 11,8 270.845
Tekirdağ 4 76.716 33,6 71.001 31,1 43.282 19,0 29.490 12,9 4.826 2,1 3.016 1,3 228.331
Tokat 6 104.652 34,1 74.933 24,4 54.785 17,9 23.113 7,5 26.672 8,7 22.851 7,4 307.006
Trabzon 7 123.985 36,8 57.130 17,0 63.271 18,8 37.479 11,1 37.631 11,2 17.187 5,1 336.683
Tunceli 2 10.973 19,1 31.531 54,8 2.346 4,1 10.921 19,0 832 1,4 900 1,6 57.503
Uşak 3 58.027 39,8 42.771 29,3 20.995 14,4 13.923 9,5 5.679 3,9 4.477 3,1 145.872
Van 5 43.927 25,4 24.331 14,0 24.388 14,1 16.872 9,7 30.064 17,4 33.616 19,4 173.198
Yozgat 5 103.001 45,1 41.191 18,1 21.721 9,5 13.660 6,0 18.547 8,1 30.040 13,2 228.160
Zonguldak 9 128.109 24,6 86.331 16,5 129.703 24,9 140.548 26,9 26.163 5,0 10.936 2,1 521.790
Türkiye Toplamı 450 8.704.335 36,3 5.931.000 24,8 4.587.062 19,1 2.044.576 8,5 1.717.425 7,2 987.231 4,1 23.971.629

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Çok Partili Siyasi Hayat, Partilerin Seçim Beyannameleri ve Propaganda Görselleri (1950-2011)". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2016. 
  2. ^ TÜRKİYE'DE MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ 12 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., byegm.gov.tr
  3. ^ "Seçim Barajları ve Siyasal Sonuçları" (PDF). 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2016. 
  4. ^ "1983 - 2007 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları" (PDF). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2016. 
  5. ^ "1983-2007 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri". 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2016.