Catarrhini: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
MRTFR55 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
50.325 değişiklik
MRTFR55 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
50.325 değişiklik
İngilizce sayfadan çevrildi
1. satır: 1. satır:
{{Otomatik taksokutu
{{Otomatik taksokutu
|takson=Catarrhini
| takson = Catarrhini
| ad = Catarrhini
| ad = Catarrhini
|en_erken = 33
| en_erken = 33
|en_eski_fosil = 30
| en_eski_fosil = 30
|en_genç_fosil = 0
| en_genç_fosil = 0
|fosil_kaynak = <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1458784/|başlık=Revised age estimates for the later Paleogene mammal faunas of Egypt and Oman|tarih=28 Mart 2006|sayı=13|sayfalar=5000-5005|çalışma=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]]|cilt=103|ad=Erik R.|soyadı=Seiffert|issn=0027-8424|pmc=1458784|pmid=16549773|doi=10.1073/pnas.0600689103}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=40854&is_real_user=1 | başlık = Catarrhini | erişimtarihi = 19 Ağustos 2021 | çalışma = paleobiodb.org | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210612211907/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=40854&is_real_user=1 |arşivtarihi= 12 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>
| fosil_kaynak = <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1458784/|başlık=Revised age estimates for the later Paleogene mammal faunas of Egypt and Oman|tarih=28 Mart 2006|sayı=13|sayfalar=5000-5005|çalışma=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]]|cilt=103|ad=Erik R.|soyadı=Seiffert|issn=0027-8424|pmc=1458784|pmid=16549773|doi=10.1073/pnas.0600689103}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=40854&is_real_user=1 | başlık = Catarrhini | erişimtarihi = 19 Ağustos 2021 | çalışma = paleobiodb.org | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210612211907/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=40854&is_real_user=1 |arşivtarihi= 12 Haziran 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>
| resim = Tierpark 08 05 51a.jpg
| resim = Macaca arctoides.png
| resim_bilgi = [[Beyaz elli gibon]] (''Hylobates lar'')
| resim_bilgi = ''[[Macaca arctoides]]''
|sıralama ={{Küçük büyük harfler|[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|E. Geoffroy]],1812}}
| sıralama = [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy]], 1812<ref name=msw3/><ref name=":4" />
| altbölüm_sıra= Sınıflandırma
| altbölüm_sıra = Üst familyalar
| altbölüm =
| altbölüm = * †[[Oligopithecidae]]
* †[[Propliopithecoidea]]
[[#Sınıflandırma|Metne]] bakınız.
* †[[Pliopithecoidea]]
* †[[Saadanioidea]]
* [[Cercopithecoidea]]
* [[Hominoidea]] (insansılar)
<br />
'''kız kardeş:''' [[Platyrrhini]]
| resim2 = Schimpanse, Pan troglodytes 3.JPG
| resim2_altyazı = Walter Hayvanat Bahçesi, [[Gossau, St. Gallen]], İsviçre'deki [[Şempanze]] (''Pan troglodytes'')
| sinonimler = * Catarrhine maymunları
* Eski Dünya antropoidleri
* Eski Dünya maymunları (maymunları ve dolayısıyla insanları içeren [[kladistik]] bir tanımdan)<ref name="TNHMA"/><ref name=":4" />
* Simiadae, <small>W.C.L. Martin, 1841</small><ref name="TNHMA"/>
}}
}}
[[Dosya:Diana Monkey2.jpg|sağ|küçükresim|[[Diyana uzun kuyruklu maymunu]]]]
[[Dosya:Diana Monkey2.jpg|sağ|küçükresim|[[Diyana uzun kuyruklu maymunu]]]]
19. satır: 31. satır:
Catarrhini, Yeni Dünya maymunları olan [[Platyrrhini]]'nin kardeş grubudur.<ref>{{cite journal|title=Evolutionary Significance of the Entepicondylar Foramen of the Humerus in New World Monkeys (Platyrrhini)|pages=141–151|journal=Journal of Mammalian Evolution|year=2018|volume=25|doi=10.1007/s10914-016-9366-5|first2=Carla Cristina|last2=De Aquino|first1=Guilherme Siniciato Terra|last1=Garbino|s2cid=3268953}}</ref><ref>{{cite journal|url=|title=Stem members of Platyrrhini are distinct from catarrhines in at least one derived cranial feature|pages=16–24|journal=Journal of Human Evolution|year=2016|volume=100|pmid=27765146|doi=10.1016/j.jhevol.2016.08.001|first2=Doug M.|first3=Richard F.|last2=Boyer|last3=Kay|first1=Ethan L.|last1=Fulwood}}</ref><ref>{{cite book|title=The International Encyclopedia of Human Sexuality|chapter=Primate sexuality|pages=861–1042|year=2015|isbn=9781118896877|doi=10.1002/9781118896877.wbiehs375|first1=Alan|last1=Dixson}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Chapter 9 Review of the investigation of primate fossils in Myanmar|date=2017-01-01|issue=1|language=en|pages=185–206|journal=Geological Society, London, Memoirs|volume=48|issn=0435-4052|doi=10.1144/M48.9|first3=Chit|first4=Aung Naing|last2=Maung-Maung|last3=Sein|last4=Soe|last5=Thaung-Htike|last6=Zin-Maung-Maung-Thein|first1=Masanaru|last1=Takai|s2cid=90910477}}</ref> Maymun - Cercopithecoidea çatallanmasından yaklaşık altı milyon yıl önce Platyrrhini, muhtemelen okyanus yoluyla Afro-Arabistan'dan (Eski Dünya) Güney Amerika'ya göç ederek "maymunlar" içinde ortaya çıkmıştır.
Catarrhini, Yeni Dünya maymunları olan [[Platyrrhini]]'nin kardeş grubudur.<ref>{{cite journal|title=Evolutionary Significance of the Entepicondylar Foramen of the Humerus in New World Monkeys (Platyrrhini)|pages=141–151|journal=Journal of Mammalian Evolution|year=2018|volume=25|doi=10.1007/s10914-016-9366-5|first2=Carla Cristina|last2=De Aquino|first1=Guilherme Siniciato Terra|last1=Garbino|s2cid=3268953}}</ref><ref>{{cite journal|url=|title=Stem members of Platyrrhini are distinct from catarrhines in at least one derived cranial feature|pages=16–24|journal=Journal of Human Evolution|year=2016|volume=100|pmid=27765146|doi=10.1016/j.jhevol.2016.08.001|first2=Doug M.|first3=Richard F.|last2=Boyer|last3=Kay|first1=Ethan L.|last1=Fulwood}}</ref><ref>{{cite book|title=The International Encyclopedia of Human Sexuality|chapter=Primate sexuality|pages=861–1042|year=2015|isbn=9781118896877|doi=10.1002/9781118896877.wbiehs375|first1=Alan|last1=Dixson}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Chapter 9 Review of the investigation of primate fossils in Myanmar|date=2017-01-01|issue=1|language=en|pages=185–206|journal=Geological Society, London, Memoirs|volume=48|issn=0435-4052|doi=10.1144/M48.9|first3=Chit|first4=Aung Naing|last2=Maung-Maung|last3=Sein|last4=Soe|last5=Thaung-Htike|last6=Zin-Maung-Maung-Thein|first1=Masanaru|last1=Takai|s2cid=90910477}}</ref> Maymun - Cercopithecoidea çatallanmasından yaklaşık altı milyon yıl önce Platyrrhini, muhtemelen okyanus yoluyla Afro-Arabistan'dan (Eski Dünya) Güney Amerika'ya göç ederek "maymunlar" içinde ortaya çıkmıştır.


== Özellikleri ==
== Özellikler ==
[[Yeni Dünya]] platyrrhiniler ve [[Eski Dünya]] catarrhiniler arasındaki teknik ayrım burunlarının şeklidir. Platyrrhinilerin ([[Grekçe|Eski Yunanca]] ''platy-'', "düz" ve ''rhin-'', "burun") burun delikleri yana bakar. Catarrhinilerin (Eski Yunanca ''katà-'', "aşağı" ve ''rhin-'', "burun") burun delikleri aşağıya bakar. Catarrhinilerin ayrıca asla [[Prehensilite|prehensile]] kuyrukları yoktur ve düz el ve ayak tırnakları, tübüler bir [[ektotimpanik]] (kulak kemiği) ve 12 değil sekiz premolar dişleri vardır, bu da onlara şu [[Diş formülü|diş formülünü]] verir: {{DişFormülü|üst=2.1.2.3|alt=2.1.2.3}}<ref name="chimpanzoo">{{cite web|url=http://www.chimpanzoo.org/catarrhi.html|title=Catarrhini Infraorder|access-date=January 1, 2010|archive-date=15 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121015085243/http://www.chimpanzoo.org/catarrhi.html|publisher=ChimpanZoo (The Jane Goodall Institute)|url-status=dead}}</ref>
Catarrhini genel olarak [[Yeni Dünya maymunları|yeni dünya maymunları]]ndan büyüktür. En küçükleri 0,8 - 1,3 kiloya ulaşırken, en büyükleri ([[goril]]) 200 kiloya kadar varabilir. Burunlarında, kulaklarında (kemikleşmiş duyma kanalı) ve dişlerinde ortak özellikleri bulunur. Ayrıca popo kısmında oturma kasları bulunur ve başparmak da tutunmak için kullanılabilir. Bu grupta farklı uzunlukta kuyrukları olan türler vardır, ancak kuyruk tutunmak için kullanılamaz. Parmaklarda yassı tırnaklar bulunur.


Üst ve alt çenenin her iki tarafında 2 kesici diş, 1 köpek dişi, 2 küçük azı dişi ve 3 büyük azı dişi bulunur.
== Yayılım ve yaşam şekli ==
Dünyanın her yanına yayılmış olan [[insan]]ın haricinde Catarrhini Afrika'nın ([[Madagaskar]] hariç) ve Asya'nın tropik ve subtropik iklimlerde yaşar. Asya'da özellikle güneyde ve güneydoğuda rastlanılırlar. Asya'daki yayılımları [[Japonya]]'ya ve [[Timor]]'a kadar uzanır. Avrupa'da yaşayan tek temsilcileri [[berberi şebeği]]dir. Ormanları ve diğer ağaçlı alanları tercih ederler. Yaşam alanı açısından yeni dünya maymunlarından daha uyumsaldırlar, ve yerde yaşayan türlerde vardır.


Çoğu catarrhini türü önemli ölçüde [[Eşeysel dimorfizm|cinsel dimorfizm]] gösterir ve [[çift bağı]] oluşturmaz. Türlerin hepsi olmasa da çoğu sosyal gruplar halinde yaşar.{{Kaynak belirt}} Platyrrhiniler gibi, catarrhiniler de genellikle [[Gündüzcül|diurnaldir]]<ref name="chimpanzoo" /> ve kavrayıcı ellere ve (iki ayaklı insanlar hariç) kavrayıcı ayaklara sahiptir.
Bütün Catarrhiniler gündüz faaldir. İyi gelişmiş sosyal davranışlara sahibtirler ve çift olarak ya da grub içinde yaşarlar. Çoğunlukla bitkisel beslenirler, ama hepsi farklı ölçüde [[hepçil]]dir.


İnsancıllar - hem geleneksel hem de filogenik isimlendirmede - yalnızca catarrhini türlerdir. Geleneksel kullanımda '''insancıl''', kuyruksuz, daha büyük ve daha tipik olarak yerde yaşayan catarrhini türlerini tanımlar. "İnsancıl", [[Macaca sylvanus|Berberi insancılı]] gibi bu türlerin ortak adının bir parçası olarak bulunabilir. Filogenik kullanımda maymun terimi yalnızca [[Hominoidea]] [[Taksonomik seviye#Zoolojide seviyeler|üst familyası]] için geçerlidir. Bu gruplandırma, küçük maymunlar veya [[Gibongiller|gibonlar]] olan [[Hylobatidae]] ve [[Orangutan|orangutanlar]], [[Goril|goriller]], [[Şempanze|şempanzeler]], [[Bonobo|bonobolar]], [[İnsan|insanlar]] ve insan öncesi [[Australopithecine|australopithecines]] ve dev orangutan akrabası ''[[Gigantopithecus]]'' gibi ilgili soyu tükenmiş cinsleri içeren büyük maymunlar olan [[Hominidae]] ailelerini içerir.
== Sınıflandırma ==
Amerika'da yaşayan, ve ortak özellikleri ayrık duran burun delikleri olan [[Yeni Dünya maymunları]], Catarrhinilerin kardeş taksonudur.


== Sınıflandırma ve evrim ==
Yaşayan Catarrhiniler iki üst familyaya ayrılır:
Schrago & Russo'ya göre, Yeni Dünya maymunları Eski Dünya'daki akrabalarından yaklaşık 35 milyon yıl önce (Mya) ayrılmıştır. [[Cercopithecoidea|Cercopithecoidler]] ve [[Hominoid|hominoidler]] arasındaki yaklaşık 25 Mya'lık (fosil kanıtlarla güçlü bir şekilde desteklendiğini iddia ettikleri) büyük catarrhini bölünmesini bir kalibrasyon noktası olarak kullanıyorlar ve bundan da [[Gibongiller|gibonların]] [[Büyük maymunlar|büyük maymunlardan]] (insanlar dahil) yaklaşık 15-19 Mya'da ayrıldığını hesaplıyorlar.<ref name="Schrago">{{cite journal|url=|title=Timing the Origin of New World Monkeys|issue=10|pages=1620–1625|journal=Molecular Biology and Evolution|year=2003|volume=20|pmid=12832653|doi=10.1093/molbev/msg172|first2=C. A.|last2=Russo|first1=C. G.|last1=Schrago}}</ref>


Begun ve Harrison'a göre, Catarrhini Yeni Dünya maymun akrabalarından yaklaşık 44-40 Mya'da ayrılmış, ilk catarrhiniler Afrika ve Arabistan'da ortaya çıkmış ve 18-17 Mya'ya kadar Avrasya'da (Arabistan dışında) görülmemiştir.<ref name="Begun2012">{{cite book|title=A Companion to Paleoanthropology|chapter=Catarrhine Origins|pages=376–396|year=2013|isbn=9781118332344|doi=10.1002/9781118332344.ch20|first1=Terry|last1=Harrison}}</ref>
* [[Kuyruklu Eski Dünya maymunları]] (Cercopithecoidea): Gruptaki canlıların neredeyse hepsinin kuyruğu vardır. Bu üst familya sadece [[köpeksi maymunlar]] (Cercopithecidae) familyasını kapsar. Bu familya ise Afrika ve Asya'nın çoğu maymun türlerini içine alır.
* [[İnsansılar]] (Hominoidea) kuyruksuzdur. Bazı nesli tükenen diğerleri yanında [[gibongiller]] ve [[insangiller]] bu üst familyaya aittir.


Catarrhini, [[Platyrrhini|Platyrrhiniden]] ayrıldıktan bir süre sonra diğer tüm memeli soylarında bulunan [[Α-Galaktosidaz|alfa-galaktosidaz]] enzimini kaybetmiştir. Sadece alfa-galaktosidaz genini "kapatan" mutasyonlara sahip bireyler patojene karşı antikor üretip hayatta kalabileceğinden, alfa-galaktosidaz içeren eski bir patojenin sorumlu olabileceği varsayılmaktadır.<ref name="ALPHA">{{cite journal|url=|title=Functionally important glycosyltransferase gain and loss during catarrhine primate emergence|date=9 January 2007|issue=2|pages=559–564|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=104|issn=0027-8424|pmc=1766424|pmid=17194757|doi=10.1073/pnas.0610012104|first2=Monica|first3=Derek E.|first4=Edward A.|first5=Massimo|first6=Thomas E.|first7=Morris|last2=Uddin|last3=Wildman|last4=Gray|last5=Trucco|last6=Starzl|last7=Goodman|first1=Chihiro|last1=Koike|bibcode=2007PNAS..104..559K}}</ref><ref name="EONS">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=KT44K_MRyQc&t=11s|title=Did An Ancient Pathogen Reshape Our Cells?|access-date=13 August 2022|language=en|website=YouTube|publisher=Public Broadcasting System}}</ref>
'''Fosil gruplar:'''


İnsansılar ve [[Maymun|maymunlar]] arasındaki ayrım, maymunların geleneksel [[Parafili (filogenetik)|parafilisi]] nedeniyle karmaşıktır: insansılar, Yeni Dünya maymunlarının bir kardeş grubu olan catarrhinilerde Eski Dünya maymunlarının bir kardeş grubu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, [[kladistik]] olarak insansılar, catarrhiniler ve [[Parapithecidae]] gibi soyu tükenmiş çağdaş gruplar da tutarlı bir "maymun" tanımı için maymundur. "Eski Dünya Maymunu" aynı zamanda insansılar ve [[Aegyptopithecus]] gibi soyu tükenmiş türler de dahil olmak üzere tüm catarrhinileri içerecek şekilde meşru bir şekilde ele alınabilir; bu durumda insansılar, [[Cercopithecoidea]] ve [[Aegyptopithecus]] Eski Dünya Maymunları içinde ortaya çıkmıştır. İngilizcede insansı ({{Dil|en|ape}}) ve maymun ({{Dil|en|monkey}}) gibi terimlerin halk dilindeki kullanımı, gerçek biyolojik ilişkileri hakkında yanlış bir kanıya işaret etse de diğer bazı dillerde durum böyle değildir; örneğin Rusçada [[wikt:обезьяна|aynı terim]], insansılar da dahil olmak üzere kuyruklu ve kuyruksuz tüm [[Simiyen|simiyenleri]] tanımlamak için kullanılır.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=4A-dMqEbSk8|title=Monkeys and apes|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211212/4A-dMqEbSk8|website=[[YouTube]]|url-status=live}}{{cbignore}}</ref>
* {{extinct}}[[Saadanioidea]]: Günümüz catarrhinlerinin potansiyel son ortak atası olan [[Saadanius]] cinsini içeren bir üst familya.
* {{extinct}}[[Oligopithecidae]]: Bazı soyu tükenmiş catarrhinleri içeren bir familya.
* {{extinct}}[[Dendropithecidae]]: Daha önce insansılarla ilişkili olduğu önerilen [[Miyosen]] antropoidleri.
* Bunların yanında nesli tükenen [[Propliopithecidae]] (''[[Propliopithecus]]'' ve ''[[Aegyptopithecus]]'' cinsleri) ve [[Pliopithecidae]] (örneğin ''[[Pliopithecus]]'' cinsi) familyalarıda da bu gruba aittir.


* [[Primat]] takımı<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=12100001|başlık=Mammal Species of the World - Browse: PRIMATES|erişimtarihi=2023-11-29|çalışma=www.departments.bucknell.edu}}</ref>
== Dış bağlantılar ==
** [[Strepsirrhini]] alt takımı: lemurlar, lorisler, vb.
*{{Commons kategori-ufak|Catarrhini}}
** [[Haplorhini]] alt takımı: tarsiyerler + maymunlar, insansılar dahil
*{{vikitür-ufak|Catarrhini}}
*** [[Tarsiiformes]] infra takımı
**** [[Tarsiidae]] familyası: tarsierler
*** [[Simiiformes]] alt takımı : simianlar (maymunlar, insansılar dahil) veya daha yüksek primatlar
**** '''Catarrhini parvo takımı'''
***** †[[Propliopithecoidea]] üst familyası
****** †[[Propliopithecus|Propliopithecidae]] familyası ([[Aegyptopithecus]]'u içerir)
***** †[[Pliopithecoidea]] üst familyası
****** †[[Dionysopithecidae]] familyası
****** †[[Pliopithecidae]] familyası
***** †[[Dendropithecoidea]] üst familyası
****** †[[Dendropithecidae]] familyası
***** †[[Saadanioidea]] üst familyası
****** †[[Saadaniidae]] familyası
***** [[Cercopithecoidea]] üst familyası
****** [[Cercopithecidae]] familyası
***** [[Hominoidea]] üst familyası: insansılar
****** [[Hylobatidae]] familyası: gibongiller
****** [[Hominidae]] familyası: büyük insansı maymunlar (insanlar dahil)
**** [[Platyrrhini]] parvo takımı: Yeni Dünya maymunları

== Kladogram ==
Aşağıda, [[Propliopithecoidea]]'da ortaya çıkan Crown Catharrhini'nin soyu tükenmiş türleri içeren bir [[kladogram]] bulunmaktadır.<ref>{{cite journal|url=https://figshare.com/articles/journal_contribution/4834019|title=New adapiform primate fossils from the late Eocene of Egypt|issue=1–2|pages=204–226|journal=Historical Biology|year=2018|volume=30|doi=10.1080/08912963.2017.1306522|first2=Doug M.|first3=John G.|first4=Gregg F.|first5=Christopher P.|first6=Jonathan M. G.|first7=Hesham M.|last2=Boyer|last3=Fleagle|last4=Gunnell|last5=Heesy|last6=Perry|last7=Sallam|first1=Erik R.|last1=Seiffert|s2cid=89631627}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://researchonline.jcu.edu.au/28740/4/28740%20Stevens%20et%20al%202013%20accepted%20version.pdf|title=Palaeontological evidence for an Oligocene divergence between Old World monkeys and apes|issue=7451|pages=611–614|journal=Nature|year=2013|volume=497|pmid=23676680|doi=10.1038/nature12161|first2=Erik R.|first3=Patrick M.|first4=Eric M.|first5=Mark D.|first6=Cornelia|first7=Eric|first8=Sifa|first9=Tobin L.|first10=Joseph|last2=Seiffert|last3=o'Connor|last4=Roberts|last5=Schmitz|last6=Krause|last7=Gorscak|last8=Ngasala|last9=Hieronymus|last10=Temu|first1=Nancy J.|last1=Stevens|bibcode=2013Natur.497..611S|s2cid=4395931}}</ref><ref>{{cite journal|title=A new species of Simiolus from the middle Miocene of the Tugen Hills, Kenya|pages=50–58|journal=Journal of Human Evolution|year=2018|volume=125|pmid=30502897|doi=10.1016/j.jhevol.2018.09.002|first2=Andrew|last2=Hill|first1=James B.|last1=Rossie|s2cid=54625375}}</ref><ref>{{cite journal|url=|title=Primitive Old World monkey from the earliest Miocene of Kenya and the evolution of cercopithecoid bilophodonty|issue=13|pages=6051–6056|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|year=2019|volume=116|pmc=6442627|pmid=30858323|doi=10.1073/pnas.1815423116|first2=Anthony R.|first3=Mercedes|first4=John|first5=Ellen R.|first6=Samuel|first7=Dawn|first8=James B.|first9=Terry L.|first10=Neil J.|last2=Friscia|last3=Gutierrez|last4=Kappelman|last5=Miller|last6=Muteti|last7=Reynoso|last8=Rossie|last9=Spell|last10=Tabor|last11=Gierlowski-Kordesch|first1=D. Tab|last1=Rasmussen|first11=Elizabeth|last12=Jacobs|first12=Bonnie F.|last13=Kyongo|first13=Benson|last14=Macharwas|first14=Mathew|last15=Muchemi|first15=Francis|bibcode=2019PNAS..116.6051R}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1570349/1/Spoor_Nengo-et-al_text.pdf|title=New infant cranium from the African Miocene sheds light on ape evolution|issue=7666|pages=169–174|journal=Nature|year=2017|volume=548|pmid=28796200|doi=10.1038/nature23456|first2=Paul|first3=Christopher C.|first4=John G.|first5=Ellen R.|first6=Craig|first7=David L.|first8=Josh|first9=Kelsey D.|first10=Camille|last2=Tafforeau|last3=Gilbert|last4=Fleagle|last5=Miller|last6=Feibel|last7=Fox|last8=Feinberg|last9=Pugh|last10=Berruyer|last11=Mana|first1=Isaiah|last1=Nengo|first11=Sara|bibcode=2017Natur.548..169N|last12=Engle|first12=Zachary|last13=Spoor|first13=Fred|s2cid=4397839}}</ref><ref>{{Cite journal|url=https://www.karger.com/Article/FullText/105147|title=Evolution and Extinction of Afro-Arabian Primates Near the Eocene-Oligocene Boundary|date=2007|issue=5–6|language=en|pages=314–327|journal=Folia Primatologica|volume=78|first=Erik R.|last=Seiffert|issn=0015-5713|pmid=17855785|doi=10.1159/000105147|s2cid=45717795}}</ref> Ayrıca, [[Saadanioidea]] burada Crown Catarrhini'den ziyade [[Cercopithecoidea]]'nın kardeşidir. [[Klad|Kladların]] kaç milyon yıl önce (Mya) daha yeni kladlara ayrıldığı belirtilmiştir.

{{Clade|{{Clade
|1='''[[Platyrrhini]]'''
|label2='''Catarrhini (35)'''
|2={{Clade
|1=[[Oligopithecidae]] (†34 Mya)
|label2='''[[Propliopithecoidea]] (35)'''
|2={{Clade
|1=[[Taqah Propliopithecid]] (†31)
|label2='''(33)'''
|2={{Clade
|label1=[[Propliopithecoidea|Propliopithecoidea s.s.]] (†31)
|1={{Clade
|1=''[[Propliopithecus]]'' (†30)
|2=''[[Aegyptopithecus]]'' (†30)
}}
|label2='''(33)'''
|2={{Clade
|2=[[Pliopithecoidea]] (†6)
|3={{Clade

|1=''[[Micropithecus]]'' (†17)
|label2='''Crown Catharrhini (31)'''
|2={{Clade
|1='''[[Hominoidea]]'''
|label2='''(29)'''
|2={{Clade
|state1=dashed
|1=[[Saadanioidea]] (†28)
|label2='''[[Cercopithecoidea]] (24)'''
|2={{Clade
|1=[[Victoriapithecus|Victoriapithecinae]] (†19)
|2='''[[Cercopithecoidea|Crown Cercopithecoidea]]'''
}}
}}
}}
}}
|state1=dashed
|1=''[[Kamoyapithecus]]'' (†25)
}}
}}
}}
}}
}}|label1='''[[Simiyen|Crown Simiyenler]] (37)'''|style1=font-size:80%;line-height:80%}}Platyrrhini, örneğin [[Oligopithecidae]]'de ortaya çıkmış olabilir.<ref>{{cite book|title=History of Terrestrial Mammals in South America|chapter=Platyrrhine Monkeys: The Fossil Evidence|pages=161–184|series=Topics in Geobiology|year=2019|volume=42|isbn=978-3-319-98448-3|doi=10.1007/978-3-319-98449-0_8|first1=Thomas|last1=Defler|s2cid=91938226}}</ref> Saadanioidea, Propliopithecoidea s.s. ile kardeş olabilir ve Micropithecus, Taqah Propliopithecids ile kardeş olabilir.<ref>{{Cite journal|title=Extant species fail to estimate ancestral geographical ranges at older nodes in primate phylogeny|date=2022-05-25|issue=1975|language=en|pages=20212535|journal=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|volume=289|issn=0962-8452|pmc=9115010|pmid=35582793|doi=10.1098/rspb.2021.2535|first2=Graeme T.|first3=Graham J.|last2=Lloyd|last3=Slater|first1=Anna L.|last1=Wisniewski}}</ref>


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|30em}}
{{Kaynakça|30em}}
=== Kitaplar ===


== Konuyla ilgili yayınlar ==
* Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6 {{de}}

* {{cite web|url=https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/BIOL121/%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%9B%CE%95%CE%93%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%91%20%CE%9A%CE%95%CE%99%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%91/PrimateEvolution.pdf|title=Primate Evolution|access-date=2010-08-21|date=2000-10-20|first=Bill|last=Sellers}}
* {{cite journal|title=Catarrhine primate divergence dates estimated from complete mitochondrial genomes: Concordance with fossil and nuclear DNA evidence|issue=3|pages=237–257|journal=Journal of Human Evolution|year=2005|volume=48|pmid=15737392|doi=10.1016/j.jhevol.2004.11.007|first2=Kirstin N.|first3=Colleen M.|first4=Caro-Beth|first5=Todd R.|last2=Sterner|last3=Noviello|last4=Stewart|last5=Disotell|first1=Ryan L.|last1=Raaum}}

== Dış bağlantılar ==
*{{Commons kategori-ufak|Catarrhini}}
*{{vikitür-ufak|Catarrhini}}



{{Primat-taslak}}{{Primatlar}}
{{Primatlar}}
{{Taksonçubuğu|from=Q206930}}{{Otorite kontrolü}}
{{Taksonçubuğu|from=Q206930}}
{{Otorite kontrolü}}


[[Kategori:Catarrhini| ]]
[[Kategori:Catarrhini| ]]

Sayfanın 10.28, 29 Kasım 2023 tarihindeki hâli

Catarrhini
Yaşadığı dönem aralığı: 30-0 myö
Arikeean-Günümüz[1][2] 
Macaca arctoides
Walter Hayvanat Bahçesi, Gossau, St. Gallen, İsviçre'deki Şempanze (Pan troglodytes)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Primates
Alt takım: Haplorhini
İnfra takım: Simiiformes
Parvo takım: Catarrhini
É. Geoffroy, 1812[3][4]
Üst familyalar


kız kardeş: Platyrrhini
Sinonimler
  • Catarrhine maymunları
  • Eski Dünya antropoidleri
  • Eski Dünya maymunları (maymunları ve dolayısıyla insanları içeren kladistik bir tanımdan)[5][4]
  • Simiadae, W.C.L. Martin, 1841[5]
Diyana uzun kuyruklu maymunu

Catarrhini /kætəˈraɪnaɪ/, catarrhini maymunları, Eski Dünya antropoidleri veya Eski Dünya maymunları, Cercopithecoidea ve insansılardan (Hominoidea) oluşur. Geoffroy 1812 yılında bu iki grubu bir araya getirerek Catarrhini, "Eski Dünya maymunları" (Fransızcada "singes de l'Ancien Monde") adını vermiştir.[6][5][7][4][8] Simiiformes alt takımındaki kız kardeşi Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları) alt takımıdır.[4] Bilimsel kanıtlara rağmen insansıların (ve dolayısıyla insanların) doğrudan maymun olarak tanımlanmasına karşı bazı dirençler olmuştur, bu nedenle "Eski Dünya maymunu" Cercopithecoidea veya Catarrhini anlamına gelebilir.[6][9][10][11][12][8][13][14][15][16] İnsansıların maymun olduğu 18. yüzyılda Georges-Louis Leclerc tarafından zaten fark edilmişti.[5] Linnaeus bunu 1758 yılında, bugün tarsiyerler ve Yeni Dünya maymunları olarak tanıdığımız türlerle birlikte tek bir cins olan "Simia" (sans Homo) içine yerleştirmiştir.[17] Catarrhini'nin tamamı Afrika ve Asya'ya özgüdür. Bu takımın üyelerine catarrhiniler denir.

Catarrhini, Yeni Dünya maymunları olan Platyrrhini'nin kardeş grubudur.[18][19][20][21] Maymun - Cercopithecoidea çatallanmasından yaklaşık altı milyon yıl önce Platyrrhini, muhtemelen okyanus yoluyla Afro-Arabistan'dan (Eski Dünya) Güney Amerika'ya göç ederek "maymunlar" içinde ortaya çıkmıştır.

Özellikler

Yeni Dünya platyrrhiniler ve Eski Dünya catarrhiniler arasındaki teknik ayrım burunlarının şeklidir. Platyrrhinilerin (Eski Yunanca platy-, "düz" ve rhin-, "burun") burun delikleri yana bakar. Catarrhinilerin (Eski Yunanca katà-, "aşağı" ve rhin-, "burun") burun delikleri aşağıya bakar. Catarrhinilerin ayrıca asla prehensile kuyrukları yoktur ve düz el ve ayak tırnakları, tübüler bir ektotimpanik (kulak kemiği) ve 12 değil sekiz premolar dişleri vardır, bu da onlara şu diş formülünü verir: 2.1.2.32.1.2.3[22]

Üst ve alt çenenin her iki tarafında 2 kesici diş, 1 köpek dişi, 2 küçük azı dişi ve 3 büyük azı dişi bulunur.

Çoğu catarrhini türü önemli ölçüde cinsel dimorfizm gösterir ve çift bağı oluşturmaz. Türlerin hepsi olmasa da çoğu sosyal gruplar halinde yaşar.[kaynak belirtilmeli] Platyrrhiniler gibi, catarrhiniler de genellikle diurnaldir[22] ve kavrayıcı ellere ve (iki ayaklı insanlar hariç) kavrayıcı ayaklara sahiptir.

İnsancıllar - hem geleneksel hem de filogenik isimlendirmede - yalnızca catarrhini türlerdir. Geleneksel kullanımda insancıl, kuyruksuz, daha büyük ve daha tipik olarak yerde yaşayan catarrhini türlerini tanımlar. "İnsancıl", Berberi insancılı gibi bu türlerin ortak adının bir parçası olarak bulunabilir. Filogenik kullanımda maymun terimi yalnızca Hominoidea üst familyası için geçerlidir. Bu gruplandırma, küçük maymunlar veya gibonlar olan Hylobatidae ve orangutanlar, goriller, şempanzeler, bonobolar, insanlar ve insan öncesi australopithecines ve dev orangutan akrabası Gigantopithecus gibi ilgili soyu tükenmiş cinsleri içeren büyük maymunlar olan Hominidae ailelerini içerir.

Sınıflandırma ve evrim

Schrago & Russo'ya göre, Yeni Dünya maymunları Eski Dünya'daki akrabalarından yaklaşık 35 milyon yıl önce (Mya) ayrılmıştır. Cercopithecoidler ve hominoidler arasındaki yaklaşık 25 Mya'lık (fosil kanıtlarla güçlü bir şekilde desteklendiğini iddia ettikleri) büyük catarrhini bölünmesini bir kalibrasyon noktası olarak kullanıyorlar ve bundan da gibonların büyük maymunlardan (insanlar dahil) yaklaşık 15-19 Mya'da ayrıldığını hesaplıyorlar.[23]

Begun ve Harrison'a göre, Catarrhini Yeni Dünya maymun akrabalarından yaklaşık 44-40 Mya'da ayrılmış, ilk catarrhiniler Afrika ve Arabistan'da ortaya çıkmış ve 18-17 Mya'ya kadar Avrasya'da (Arabistan dışında) görülmemiştir.[24]

Catarrhini, Platyrrhiniden ayrıldıktan bir süre sonra diğer tüm memeli soylarında bulunan alfa-galaktosidaz enzimini kaybetmiştir. Sadece alfa-galaktosidaz genini "kapatan" mutasyonlara sahip bireyler patojene karşı antikor üretip hayatta kalabileceğinden, alfa-galaktosidaz içeren eski bir patojenin sorumlu olabileceği varsayılmaktadır.[25][26]

İnsansılar ve maymunlar arasındaki ayrım, maymunların geleneksel parafilisi nedeniyle karmaşıktır: insansılar, Yeni Dünya maymunlarının bir kardeş grubu olan catarrhinilerde Eski Dünya maymunlarının bir kardeş grubu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, kladistik olarak insansılar, catarrhiniler ve Parapithecidae gibi soyu tükenmiş çağdaş gruplar da tutarlı bir "maymun" tanımı için maymundur. "Eski Dünya Maymunu" aynı zamanda insansılar ve Aegyptopithecus gibi soyu tükenmiş türler de dahil olmak üzere tüm catarrhinileri içerecek şekilde meşru bir şekilde ele alınabilir; bu durumda insansılar, Cercopithecoidea ve Aegyptopithecus Eski Dünya Maymunları içinde ortaya çıkmıştır. İngilizcede insansı (İngilizce: ape) ve maymun (İngilizce: monkey) gibi terimlerin halk dilindeki kullanımı, gerçek biyolojik ilişkileri hakkında yanlış bir kanıya işaret etse de diğer bazı dillerde durum böyle değildir; örneğin Rusçada aynı terim, insansılar da dahil olmak üzere kuyruklu ve kuyruksuz tüm simiyenleri tanımlamak için kullanılır.[27]

Kladogram

Aşağıda, Propliopithecoidea'da ortaya çıkan Crown Catharrhini'nin soyu tükenmiş türleri içeren bir kladogram bulunmaktadır.[29][30][31][32][33][34] Ayrıca, Saadanioidea burada Crown Catarrhini'den ziyade Cercopithecoidea'nın kardeşidir. Kladların kaç milyon yıl önce (Mya) daha yeni kladlara ayrıldığı belirtilmiştir.

Crown Simiyenler (37)
 

Platyrrhini

 
Catarrhini (35)
 

Oligopithecidae (†34 Mya)

 
Propliopithecoidea (35)
 

Taqah Propliopithecid (†31)

 
(33)
Propliopithecoidea s.s. (†31)
 

Propliopithecus (†30)

 
 

Aegyptopithecus (†30)

 
 
(33)
 

Kamoyapithecus (†25)

 
 

Pliopithecoidea (†6)

 
 
 

Micropithecus (†17)

 
Crown Catharrhini (31)
 

Hominoidea

 
(29)
 

Saadanioidea (†28)

 
Cercopithecoidea (24)
 

Victoriapithecinae (†19)

 
 

Crown Cercopithecoidea

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Platyrrhini, örneğin Oligopithecidae'de ortaya çıkmış olabilir.[35] Saadanioidea, Propliopithecoidea s.s. ile kardeş olabilir ve Micropithecus, Taqah Propliopithecids ile kardeş olabilir.[36]

Kaynakça

  1. ^ Seiffert, Erik R. (28 Mart 2006). "Revised age estimates for the later Paleogene mammal faunas of Egypt and Oman". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 103 (13): 5000-5005. doi:10.1073/pnas.0600689103. ISSN 0027-8424. PMC 1458784 $2. PMID 16549773. 
  2. ^ "Catarrhini". paleobiodb.org. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021. 
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; msw3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ a b c d Geoffroy Saint-Hilaire, M.É. (1812). "Tableau des Quadrumanes, ou des animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères". Annales du Muséum d'Histoire Naturelle. Paris. 19: 85–122. 
  5. ^ a b c d Martin, W.C. Linnaeus (1841). A General Introduction to The Natural History Mamminferous Animals, With a Particular View of the Physical History of Man, and the More Closely Allied Genera of the Order Quadrumana, or Monkeys. London: Wright and Co. printers. ss. 339, 340, 361. 
  6. ^ a b Osman Hill, W.C. (1953). Primates Comparative Anatomy and Taxonomy I—Strepsirhini. Edinburgh Univ Pubs Science & Maths, No 3. Edinburgh University Press. s. 53. OCLC 500576914. 
  7. ^ Buffon, Georges Louis Leclerc comte de (1827). Oeuvres complètes de Buffon: avec les descriptions anatomiques de Daubenton, son collaborateur (Fransızca). Verdière et Ladrange. s. 61. 
  8. ^ a b Bugge, J. (1974). "Chapter 4". Cells Tissues Organs (İngilizce). 87 (Suppl. 62): 32–43. doi:10.1159/000144209. ISSN 1422-6405. 
  9. ^ "Thomas Geissmann's Gibbon Research Lab.: Die Gibbons (Hylobatidae): Eine Einführung". www.gibbons.de. Erişim tarihi: 2019-03-15. 
  10. ^ "Reconstruction of Ancient Chromosomes Offers Insight Into Mammalian Evolution". UC Davis (İngilizce). 2017-06-21. Erişim tarihi: 2019-03-20. 
  11. ^ Archibald, J. David (2014-07-15). Aristotle's Ladder, Darwin's Tree: The Evolution of Visual Metaphors for Biological Order (İngilizce). Columbia University Press. ISBN 9780231164122. 
  12. ^ Lacoste, Vincent; Lavergne, Anne; Ruiz-García, Manuel; Pouliquen, Jean-François; Donato, Damien; James, Samantha (2018-09-15). "DNA Polymerase Sequences of New World Monkey Cytomegaloviruses: Another Molecular Marker with Which To Infer Platyrrhini Systematics". Journal of Virology (İngilizce). 92 (18): e00980–18. doi:10.1128/JVI.00980-18. ISSN 0022-538X. PMC 6146696 $2. PMID 29976674. 
  13. ^ James, Samantha; Donato, Damien; Pouliquen, Jean-François; Ruiz-García, Manuel; Lavergne, Anne; Lacoste, Vincent (2018-07-05). "DNA Polymerase Sequences of New World Monkey Cytomegaloviruses: Another Molecular Marker with Which To Infer Platyrrhini Systematics". Journal of Virology (İngilizce). 92 (18). doi:10.1128/JVI.00980-18. PMC 6146696 $2. PMID 29976674. 
  14. ^ Marc Luetjens, C.; Weinbauer, Gerhard F.; Wistuba, Joachim (2007-03-15). "Primate spermatogenesis: new insights into comparative testicular organisation, spermatogenic efficiency and endocrine control". Biological Reviews (İngilizce). 80 (3): 475–488. doi:10.1017/S1464793105006755. ISSN 1464-7931. PMID 16094809. 
  15. ^ Osorio, Daniel (2021-08-19). Simmons, Leigh (Ed.). "What is primate color vision for? a comment on Caro et al". Behavioral Ecology (İngilizce). 32 (4): 571–572. doi:10.1093/beheco/arab050. ISSN 1045-2249. 
  16. ^ Nakamura, Tomonori; Fujiwara, Kohei; Saitou, Mitinori; Tsukiyama, Tomoyuki (2021-05-11). "Non-human primates as a model for human development". Stem Cell Reports (English). 16 (5): 1093–1103. doi:10.1016/j.stemcr.2021.03.021. ISSN 2213-6711. PMC 8185448 $2. PMID 33979596. 
  17. ^ Linné, Carl von; Salvius, Lars (1758). Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii. 
  18. ^ Garbino, Guilherme Siniciato Terra; De Aquino, Carla Cristina (2018). "Evolutionary Significance of the Entepicondylar Foramen of the Humerus in New World Monkeys (Platyrrhini)". Journal of Mammalian Evolution. 25: 141–151. doi:10.1007/s10914-016-9366-5. 
  19. ^ Fulwood, Ethan L.; Boyer, Doug M.; Kay, Richard F. (2016). "Stem members of Platyrrhini are distinct from catarrhines in at least one derived cranial feature". Journal of Human Evolution. 100: 16–24. doi:10.1016/j.jhevol.2016.08.001. PMID 27765146. 
  20. ^ Dixson, Alan (2015). "Primate sexuality". The International Encyclopedia of Human Sexuality. ss. 861–1042. doi:10.1002/9781118896877.wbiehs375. ISBN 9781118896877. 
  21. ^ Takai, Masanaru; Maung-Maung; Sein, Chit; Soe, Aung Naing; Thaung-Htike; Zin-Maung-Maung-Thein (2017-01-01). "Chapter 9 Review of the investigation of primate fossils in Myanmar". Geological Society, London, Memoirs (İngilizce). 48 (1): 185–206. doi:10.1144/M48.9. ISSN 0435-4052. 
  22. ^ a b "Catarrhini Infraorder". ChimpanZoo (The Jane Goodall Institute). 15 October 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: January 1, 2010. 
  23. ^ Schrago, C. G.; Russo, C. A. (2003). "Timing the Origin of New World Monkeys". Molecular Biology and Evolution. 20 (10): 1620–1625. doi:10.1093/molbev/msg172. PMID 12832653. 
  24. ^ Harrison, Terry (2013). "Catarrhine Origins". A Companion to Paleoanthropology. ss. 376–396. doi:10.1002/9781118332344.ch20. ISBN 9781118332344. 
  25. ^ Koike, Chihiro; Uddin, Monica; Wildman, Derek E.; Gray, Edward A.; Trucco, Massimo; Starzl, Thomas E.; Goodman, Morris (9 January 2007). "Functionally important glycosyltransferase gain and loss during catarrhine primate emergence". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 104 (2): 559–564. Bibcode:2007PNAS..104..559K. doi:10.1073/pnas.0610012104. ISSN 0027-8424. PMC 1766424 $2. PMID 17194757. 
  26. ^ "Did An Ancient Pathogen Reshape Our Cells?". YouTube (İngilizce). Public Broadcasting System. Erişim tarihi: 13 August 2022. 
  27. ^ "Monkeys and apes". YouTube. 2021-12-12 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Mammal Species of the World - Browse: PRIMATES". www.departments.bucknell.edu. Erişim tarihi: 2023-11-29. 
  29. ^ Seiffert, Erik R.; Boyer, Doug M.; Fleagle, John G.; Gunnell, Gregg F.; Heesy, Christopher P.; Perry, Jonathan M. G.; Sallam, Hesham M. (2018). "New adapiform primate fossils from the late Eocene of Egypt". Historical Biology. 30 (1–2): 204–226. doi:10.1080/08912963.2017.1306522. 
  30. ^ Stevens, Nancy J.; Seiffert, Erik R.; o'Connor, Patrick M.; Roberts, Eric M.; Schmitz, Mark D.; Krause, Cornelia; Gorscak, Eric; Ngasala, Sifa; Hieronymus, Tobin L.; Temu, Joseph (2013). "Palaeontological evidence for an Oligocene divergence between Old World monkeys and apes" (PDF). Nature. 497 (7451): 611–614. Bibcode:2013Natur.497..611S. doi:10.1038/nature12161. PMID 23676680. 
  31. ^ Rossie, James B.; Hill, Andrew (2018). "A new species of Simiolus from the middle Miocene of the Tugen Hills, Kenya". Journal of Human Evolution. 125: 50–58. doi:10.1016/j.jhevol.2018.09.002. PMID 30502897. 
  32. ^ Rasmussen, D. Tab; Friscia, Anthony R.; Gutierrez, Mercedes; Kappelman, John; Miller, Ellen R.; Muteti, Samuel; Reynoso, Dawn; Rossie, James B.; Spell, Terry L.; Tabor, Neil J.; Gierlowski-Kordesch, Elizabeth; Jacobs, Bonnie F.; Kyongo, Benson; Macharwas, Mathew; Muchemi, Francis (2019). "Primitive Old World monkey from the earliest Miocene of Kenya and the evolution of cercopithecoid bilophodonty". Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (13): 6051–6056. Bibcode:2019PNAS..116.6051R. doi:10.1073/pnas.1815423116. PMC 6442627 $2. PMID 30858323. 
  33. ^ Nengo, Isaiah; Tafforeau, Paul; Gilbert, Christopher C.; Fleagle, John G.; Miller, Ellen R.; Feibel, Craig; Fox, David L.; Feinberg, Josh; Pugh, Kelsey D.; Berruyer, Camille; Mana, Sara; Engle, Zachary; Spoor, Fred (2017). "New infant cranium from the African Miocene sheds light on ape evolution" (PDF). Nature. 548 (7666): 169–174. Bibcode:2017Natur.548..169N. doi:10.1038/nature23456. PMID 28796200. 
  34. ^ Seiffert, Erik R. (2007). "Evolution and Extinction of Afro-Arabian Primates Near the Eocene-Oligocene Boundary". Folia Primatologica (İngilizce). 78 (5–6): 314–327. doi:10.1159/000105147. ISSN 0015-5713. PMID 17855785. 
  35. ^ Defler, Thomas (2019). "Platyrrhine Monkeys: The Fossil Evidence". History of Terrestrial Mammals in South America. Topics in Geobiology. 42. ss. 161–184. doi:10.1007/978-3-319-98449-0_8. ISBN 978-3-319-98448-3. 
  36. ^ Wisniewski, Anna L.; Lloyd, Graeme T.; Slater, Graham J. (2022-05-25). "Extant species fail to estimate ancestral geographical ranges at older nodes in primate phylogeny". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (İngilizce). 289 (1975): 20212535. doi:10.1098/rspb.2021.2535. ISSN 0962-8452. PMC 9115010 $2. PMID 35582793. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Sellers, Bill (2000-10-20). "Primate Evolution" (PDF). Erişim tarihi: 2010-08-21. 
  • Raaum, Ryan L.; Sterner, Kirstin N.; Noviello, Colleen M.; Stewart, Caro-Beth; Disotell, Todd R. (2005). "Catarrhine primate divergence dates estimated from complete mitochondrial genomes: Concordance with fossil and nuclear DNA evidence". Journal of Human Evolution. 48 (3): 237–257. doi:10.1016/j.jhevol.2004.11.007. PMID 15737392. 

Dış bağlantılar


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Catarrhini&oldid=30639796" sayfasından alınmıştır