Terk edilmiş kuramlar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
"Teoría científica obsoleta" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu. Etiketler: İçerik Çevirmeni İçerik Çevirmeni 2 |
k düzeltme (hata bildir) |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya:Cellarius_ptolemaic_system_c2.jpg|küçükresim| [[Geosantrizm|Yermerkezli Evren modeli]], yerini Güneş-merkezli kuramlara bırakarak terk edilmiştir.]] |
[[Dosya:Cellarius_ptolemaic_system_c2.jpg|küçükresim| [[Geosantrizm|Yermerkezli Evren modeli]], yerini Güneş-merkezli kuramlara bırakarak terk edilmiştir.]] |
||
'''Terk edilmiş kuramlar''', bir zamanlar yaygın olarak kabul edilmesine karşın geçerliliğini yitirmesi nedeniyle bilim camiasını sahiplenmekten vazgeçtiği [[ |
'''Terk edilmiş kuramlar''', bir zamanlar yaygın olarak kabul edilmesine karşın geçerliliğini yitirmesi nedeniyle bilim camiasını sahiplenmekten vazgeçtiği [[bilimsel teori]]lerdir. İfade, henüz [[bilimsel konsensüs]]ün oluşmadığı kuramlar ([[önbilim]] veya [[sınırbilim]]) için kullanılamadığı gibi [[Lisenkoizm]] gibi hiçbir zaman geniş çapta kabul görmemiş kuramlar için de kullanılamaz. |
||
== Terk edilmiş kuramlar == |
== Terk edilmiş kuramlar == |
||
| 41. satır: | 40. satır: | ||
** [[Jeosenklinal|Jeosenklinal teorisi]] |
** [[Jeosenklinal|Jeosenklinal teorisi]] |
||
** [[Kıta Kayması Teorisi|Kıta kayması teorisi]], levha tektoniği ile birleştirildi ve geliştirildi |
** [[Kıta Kayması Teorisi|Kıta kayması teorisi]], levha tektoniği ile birleştirildi ve geliştirildi |
||
* [[Katastrofizm |
* [[Katastrofizm]]in yerini büyük ölçüde [[üniformitaryanizm]] aldı. |
||
* [[Neptünizm]] yerine [[Plutonizm]] getirildi. |
* [[Neptünizm]] yerine [[Plutonizm]] getirildi. |
||
| 54. satır: | 53. satır: | ||
* Kararlı Durum - [[Büyük Patlama]] ve [[karanlık madde]] bu sakin dünya görüşünü tehdit ediyor. |
* Kararlı Durum - [[Büyük Patlama]] ve [[karanlık madde]] bu sakin dünya görüşünü tehdit ediyor. |
||
* [[Atom |
* [[Atom]]lar artık bölünemez olarak düşünülmüyor: Artık [[bileşik]]ler olarak görülüyorlar. |
||
* [[Atom çekirdeği|Atom çekirdekleri]] yüksek enerjilerde parçalanır. |
* [[Atom çekirdeği|Atom çekirdekleri]] yüksek enerjilerde parçalanır. |
||
* [[Günmerkezlilik|Güneş merkezli teori]] - hâlâ [[ |
* [[Günmerkezlilik|Güneş merkezli teori]] - hâlâ [[gök mekaniği]]nin koordinat sisteminde kullanılmaktadır. |
||
* [[Klasik mekanik|Newton Mekaniği]] [[Görelilik teorisi|- Görelilik Teorisi]] ve [[ |
* [[Klasik mekanik|Newton Mekaniği]] [[Görelilik teorisi|- Görelilik Teorisi]] ve [[kuantum mekaniği]]nden sonra modası geçmiş fakat [[mühendislik]] ve [[fizik]]te orta (insan) ölçeklerde veya [[ışık hızı]]nın önemli kesirlerinin dikkate alınması gerekmediğinde hala yararlıdır. |
||
* [[Bohr modeli|Bohr'un atom modeli]] - [[Hidrojen]] atomunu çok iyi bir biçimde tanımlar ancak daha büyük atomları iyi tanımlamaz. |
* [[Bohr modeli|Bohr'un atom modeli]] - [[Hidrojen]] atomunu çok iyi bir biçimde tanımlar ancak daha büyük atomları iyi tanımlamaz. |
||
== Gereğinden fazla önem verilen teoriler == |
== Gereğinden fazla önem verilen teoriler == |
||
* Dünya dilleri - Kara kütleleri arasındaki geçici bağlantılar bazen göçleri mümkün kılsa da (buzul çağlarında deniz seviyeleri düştüğünde olduğu gibi), [[ |
* Dünya dilleri - Kara kütleleri arasındaki geçici bağlantılar bazen göçleri mümkün kılsa da (buzul çağlarında deniz seviyeleri düştüğünde olduğu gibi), [[levha tektoniği]]nin neden olduğu kıtaların fiili bölünmesi daha önemli olmuştur. |
||
== Ayrıca bakınız == |
== Ayrıca bakınız == |
||
| 73. satır: | 72. satır: | ||
* [[Önbilim]] |
* [[Önbilim]] |
||
* [[Bilimsel teori]] |
* [[Bilimsel teori]] |
||
[[Kategori:Yürürlükte olmayan bilimsel teoriler]] |
[[Kategori:Yürürlükte olmayan bilimsel teoriler]] |
||
Sayfanın 15.19, 26 Eylül 2021 tarihindeki hâli
Terk edilmiş kuramlar, bir zamanlar yaygın olarak kabul edilmesine karşın geçerliliğini yitirmesi nedeniyle bilim camiasını sahiplenmekten vazgeçtiği bilimsel teorilerdir. İfade, henüz bilimsel konsensüsün oluşmadığı kuramlar (önbilim veya sınırbilim) için kullanılamadığı gibi Lisenkoizm gibi hiçbir zaman geniş çapta kabul görmemiş kuramlar için de kullanılamaz.
Terk edilmiş kuramlar
Biyoloji
- Lamarkizm - Neolamarkizm olarak yeniden canlandırılsa da - ayrıca bkz. epigenetik kalıtım
- Miasmatik hastalık teorisi - hastalık yapıcı mikrop teorisi tarafından desteklenir
- Dirimdışı türeme (Arkebiyoz)
- Biyogenetik yasa - veya "ontogenesis, filogenesisin özeti"
Kimya
- Kalori teorisi
- Flojiston teorisi - yerini Lavoisier'in oksidasyon üzerine olan çalışması almıştır.
- Döngü hipotezi
Fizik
- Aristotelesçi çekim teorisi - Galileo tarafından gözden düşürüldü. Bir zamanlar onun yerini Newton aldı, sonunda Einstein'ın teorisi kabul gördü.
- Le Sage'in çekim teorisi
- Eter - Michelson-Morley deneyi tarafından tespit edilemedi; Einstein eserlerinden sonra modası geçmiş
- Thomson'ın protonların ve elektronların tek bir kütlede karıştırıldığını varsayan üzümlü kek atom modeli, Rutherford deneyi tarafından çürütüldü.
Astronomi
- Batlamyus sistemi veya Yermerkezli Evren - Kopernik ve Galileo'dan sonra modası geçti
- Kopernik teorisi veya Güneş merkezli Evren - Johannes Kepler ve Isaac Newton'dan sonra tutmadı.
Coğrafya
- Düz Dünya teorisi
- Açık Kutup Denizi - Kuzey Kutbu'nu çevrelemesi gerektiği düşünülen buzsuz bir deniz
Jeoloji
- Levha tektoniği değiştirildi:
- Genişleyen Dünya teorisi (yerini yitim zonu ile değiştirdi)
- Jeosenklinal teorisi
- Kıta kayması teorisi, levha tektoniği ile birleştirildi ve geliştirildi
- Katastrofizmin yerini büyük ölçüde üniformitaryanizm aldı.
- Neptünizm yerine Plutonizm getirildi.
Tıp
- Dört mizaç teorisi
- Lobotomi
- Eklektizm - tıp tarihi.
Kısmen terk edilmiş kuramlar
Bu kuramlar, gerçekliği yansıtmaması nedeniyle terk edilmiş ancak belli alanlarda yarar sağladığı için kullanımına devam edilmiştir.
- Kararlı Durum - Büyük Patlama ve karanlık madde bu sakin dünya görüşünü tehdit ediyor.
- Atomlar artık bölünemez olarak düşünülmüyor: Artık bileşikler olarak görülüyorlar.
- Atom çekirdekleri yüksek enerjilerde parçalanır.
- Güneş merkezli teori - hâlâ gök mekaniğinin koordinat sisteminde kullanılmaktadır.
- Newton Mekaniği - Görelilik Teorisi ve kuantum mekaniğinden sonra modası geçmiş fakat mühendislik ve fizikte orta (insan) ölçeklerde veya ışık hızının önemli kesirlerinin dikkate alınması gerekmediğinde hala yararlıdır.
- Bohr'un atom modeli - Hidrojen atomunu çok iyi bir biçimde tanımlar ancak daha büyük atomları iyi tanımlamaz.
Gereğinden fazla önem verilen teoriler
- Dünya dilleri - Kara kütleleri arasındaki geçici bağlantılar bazen göçleri mümkün kılsa da (buzul çağlarında deniz seviyeleri düştüğünde olduğu gibi), levha tektoniğinin neden olduğu kıtaların fiili bölünmesi daha önemli olmuştur.