Yemen kültürü

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yemen kültürü, İslam'dan etkilenen eski bir kültürel tarihe sahiptir. Eşsiz coğrafi konumu nedeniyle Yemen, tarihsel ve kültürel olarak komşularından çok farklı bir kültür edinmiştir.

Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]

Yemen'de edebiyat, geleneksel şarkılar, sözlü hikâyeler ve şiir gibi halk edebiyatının yanı sıra modern şiir, kurgu, kurgu dışı ve drama yazarlarının eserlerini de kapsar. Arap edebiyatı üzerine çalışan bir akademisyen olan Mark Wagner'e göre, "Yemenli yazarlar yıllar boyunca göç, sürgün, ırkçılık, Müslüman-Yahudi ilişkileri ve kültürel çoğulculuk gibi çeşitli temaları ele almışlardır."[1]

İslami sözlü veya yazılı edebiyattan esinlenen çok sayıda eserin yanı sıra, Yemenli Yahudilerin 1950'lerdeki göçüne kadar belirgin bir Yemen Yahudi şiir ve nesir geleneği vardı.[2]

Müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

Yemen müziği yurtdışında öncelikle bir dizi pan-Arap popüler yıldızıyla tanınır. Arap dünyasında Yemen uzun zamandır bir kültür merkezi olmuştur. Yemen'in milli marşı Abdallah "al-Fadhool" Abdul Wahab Noman tarafından yazılan "Birleşik Cumhuriyet "tir.

UNESCO, 7 Kasım 2003 tarihinde Sana'daki şiirsel şarkı geleneğini al-Ghina al-San'ani adıyla İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtı olarak ilan etmiştir.[3]

Tiyatro[değiştir | kaynağı değiştir]

Yemen tiyatrosunun tarihi en az bir asır öncesine, 1900'lerin başına kadar uzanmaktadır. Hem amatör hem de profesyonel (devlet destekli) tiyatro toplulukları ülkenin büyük şehir merkezlerinde sahne almaktadır. Ali Ahmed Ba Kathir, Muhammed al-Sharafi ve Wajdi al-Ahdal gibi Yemen'in önemli şair ve yazarlarının çoğu dramatik eserler yazmış; Muhammed Abdul-Wali ve Abdulaziz Al-Maqaleh gibi Yemenli yazarların şiirleri, romanları ve kısa hikâyeleri de sahneye uyarlanmıştır. Tevfik el-Hakim ve Saadallah Wannous gibi Arap yazarların yanı sıra Shakespeare, Pirandello, Brecht ve Tennessee Williams gibi Batılı yazarların oyunları da Yemen'de sahnelenmiştir. Tarihsel olarak bakıldığında, güneydeki liman kenti Aden, Yemen tiyatrosunun beşiğidir; son yıllarda başkent Sana'a, genellikle Dünya Tiyatro Günü ile bağlantılı olarak çok sayıda tiyatro festivaline ev sahipliği yapmaktadır.

Yerel mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatut, Yemen'in yumurtalı kızarmış ekmeği

Yemen mutfağı, daha yaygın olarak bilinen Orta Doğu mutfaklarından tamamen farklıdır ve hatta bölgeden bölgeye biraz farklılık gösterir.

Tavuk, keçi ve kuzu eti, pahalı olan sığır etinden daha sık yenmektedir. Özellikle kıyı bölgelerinde balık da yenmektedir.

Peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri Yemen diyetinde daha az yaygındır. Ancak ayran, en çok bulunduğu bazı köylerde neredeyse her gün tüketilmektedir. En yaygın kullanılan yağlar, tuzlu yemeklerde kullanılan bitkisel yağ ve ghee iken, hamur işlerinde kullanılan yağ tercihi semn'dir (sadeyağ).

Her bölgenin kendi varyasyonu olmasına rağmen, Saltah ulusal yemek olarak kabul edilir. Temel olarak maraq adı verilen kahverengi bir et yahnisi, bir topak çemen köpüğü ve sahwiq veya sahowqa (salsa haline getirilmiş acı biber, domates, sarımsak ve ot karışımı) kullanılır. Pirinç, patates, çırpılmış yumurta ve sebzeler saltah'ın yaygın eklemeleridir. Geleneksel olarak, yemeği toplamak için bir kap görevi gören Yemen yassı ekmeği ile yenir.

Shakshouka Yemen'de popüler bir yemektir. Şakşuka yumurta, et, domates, biber, soğan ve baharatlarla (genellikle kimyon, zerdeçal ve acı biber dahil) yapılır. Genellikle kap olarak Yemen yassı ekmeği veya beyaz ekmek ile servis edilir.

Diğer popüler yemekler şunlardır: aseed, fahsa, thareed, samak mofa, mandi, kabsa, fattah, shafut ve fatoot.

Shahi Haleeb (sütlü çay, kattan sonra servis edilir), siyah çay (kakuleli, karanfilli veya naneli), qishr (kahve kabuğu), qahwa (kahve), karkadin (kurutulmuş ebegümeci çiçeği infüzyonu), Naqe'e Al Zabib (soğuk kuru üzüm içeceği) ve diba'a (kabak nektarı) popüler Yemen içeceklerine örnektir. Mango ve guava suları da popülerdir.

Malooga ve lahooh, Yemen'de bulunan en popüler yassı ekmek türleridir. Malooga, ful medames (pirinç ve fasulyeye benzer) gibi fasulye yemekleriyle birlikte yenir. Lahooh ise köriler, güveçler ve çorbaların yanı sıra pirinç yemekleriyle birlikte yenir.

Bint Al-Sahn, bal ile yenen popüler bir tatlı yemeğidir.

Gat[değiştir | kaynağı değiştir]

Gat çiğneyen ve satan Yemenli bir adam

Gat (Catha edulis) olarak da bilinen Gat, Yemen'de yaygın olarak yetiştirilen bir bitkidir ve genellikle çiğnemek için kullanılır. Gat suyu yutulduğunda amfetamin benzeri bir etki yaratır. Yemenliler geleneksel kıyafetler giyer ve öğleden sonraları narkotik khat bitkisini çiğnerler. Khat çiğnemek aynı zamanda Yemen iş kültürünün bir parçasıdır ve karar alma mekanizmasını teşvik eder, ancak yabancıların katılması beklenmez.

Spor Dalları[değiştir | kaynağı değiştir]

Futbol Yemen'de en popüler spordur. Yemen milli futbol takımı FIFA ve AFC liglerinde mücadele etmektedir. Ülke ayrıca birçok futbol kulübüne de ev sahipliği yapmaktadır. Bu kulüpler ulusal ve uluslararası liglerde mücadele etmektedir.

Yemen'in dağları bisiklet, kaya tırmanışı, trekking, yürüyüş, kayak, dağ atlayışı ve dağ tırmanışı gibi daha zorlu sporlar gibi açık hava sporları için birçok fırsat sunmaktadır. Bölgedeki 5.000 metrelik zirveler de dahil olmak üzere Sarawat Dağları ve Jabal An-Nabi Shu'ayb'a dağ tırmanışı ve yürüyüş turları, yerel ve uluslararası dağcılık acenteleri tarafından mevsimsel olarak düzenlenmektedir.

Yemen'in ve Sokotra adasının kıyı bölgeleri sörf, bodyboard, yelken, yüzme ve tüplü dalış gibi su sporları için de birçok fırsat sunmaktadır. Sokotra adası dünyanın en iyi sörf destinasyonlarından bazılarına ev sahipliği yapmaktadır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Yemen'de Eğitim

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Yemen Mimarisi
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan eski Sanaa'nın tarihi şehir manzarası[4]

Yemen'de mimarinin tarihi, ticaretle zenginleşen şehir devletlerinin yükselişi sayesinde bölgede Güney Arabistan mimarisi geleneğinin geliştiği antik çağlarda başlar.[5] Gelişmeler İslami dönemde de devam etmiş ve hem yerel özellikler hem de dış etkiler sergilemiştir. Yemen'in tarihi şehir ve kasabaları, kerpiç veya taştan inşa edilen ve birkaç kata kadar yükselen geleneksel kule evleriyle de ünlüdür. Eski Sana'a, Şibam ve Zabid şehirleri UNESCO Dünya Mirası Alanları olarak belirlenmiştir.[6]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Wagner, Mark (26 Ekim 2017). "Yemen". The Oxford Handbook of Arab Novelistic Traditions (İngilizce). doi:10.1093/oxfordhb/9780199349791.013.32. ISBN 978-0-19-934979-1. 8 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  2. ^ Wagner, Mark S. (2009). Like Joseph in Beauty: Yemeni Vernacular Poetry and Arab-Jewish Symbiosis (İngilizce). 33 (Brill studies in Middle Eastern Literature). Leiden-Boston: EJ Brill. OCLC 906777608. 
  3. ^ "UNESCO - Song of Sana'a". 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023. 
  4. ^ "Old City of Sana'a". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2022. 
  5. ^ M. Bloom, Jonathan; S. Blair, Sheila, (Ed.) (2009). "Yemen, Republic of". The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. 3. Oxford University Press. ss. 444-446. ISBN 9780195309911. 
  6. ^ UNESCO World Heritage Centre. "Yemen - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2022. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Şablon:Culture of Asia

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yemen_kültürü&oldid=31003067" sayfasından alınmıştır