V. Erik (Danimarka kralı)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
V. Erik
1282 tarihli miyatürde tasviri
Danimarka ve Vendlerin Kralı
Hüküm süresi1259-1286
Taç giymesi25 Aralık 1259
Önce gelenI. Christopher
Sonra gelenVI. Erik
NaipMargaret Sambiria
Doğum1249
Aalholm Kalesi, Lolland, Danimarka
Ölüm22 Kasım 1286 (36-37 yaşlarında)
Finderup, Viborg, Danimarka
DefinViborg Katedrali, Viborg, Danimarka
Eş(ler)i
Çocuk(lar)ı
Tam adı
Erik Christoffersen
HanedanEstridsen
BabasıI. Christopher
AnnesiMargaret Sambiria

V. Erik (1249 - 22 Kasım 1286), 1259'dan 1286'ya kadar Danimarka Kralıdır. Babası I. Christopher öldükten sonra annesi Margaret Sambiria, yetkin bir vekil olduğunu kanıtladığı 1266 yılına kadar onun adına Danimarka'yı yönetmiştir. 1261 ile 1262 yılları arasında genç Kral Erik, askeri bir yenilginin ardından Holstein'da esir tutulmuştur. Daha sonra Brandenburg'da yaşamış ve burada başlangıçta Brandenburg Uçbeyi I. John (y. 1213–1266) tarafından esir tutulmuştur.[1]

Takma ad[değiştir | kaynağı değiştir]

Kralın takma adı "Klipping" veya "Glipping", devalüasyonu belirtmek için "kırpılmış" ("kırpılmış bir kuruş") veya kesilmiş bir ortaçağ parasını ifade eder. Takma ad onun güvenilmezliğine kaba bir göndermedir. Halkını ve monarşiyi "kısa süreliğine değiştirmiştir".[2]

Naipliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Finderup köyündeki anıt haç

Babası Kral Christopher I 1259'da öldüğünde Erik kendi başına hüküm süremeyecek kadar gençti. Danimarka mahkemesi, annesi Kraliçe Margaret'i naip olarak atadı. Pomeranya Dükü II. Sambor ile Mecklenburglu Matilda'nın kızıydı ve zeki bir kadındı. Oğlunu iki güçlü düşmana karşı tahtta tutmak için hemen savaşmak zorunda kaldı; Başpiskopos Jacob Erlandsen (yaklaşık 1220–1274) ve 1260'tan 1272'deki ölümüne kadar Schleswig Dükü olan Erik Abelsøn . Başpiskopos Jacob, genç Erik'i kral olarak atayan piskoposu aforoz etmişti. Dük Erik, Kral Christopher'ın yeğeniydi ve kralla sık sık çatışıyordu.[3][4]

Bu durumdan yararlanan Rügen Şefi II. Jaromar (y. 1218-1260) bir Vend ordusu topladı ve Sjælland'ı işgal etti. Kraliçe Margaret bir ordu kurdu, ancak 1259'da Ringsted yakınlarında büyük bir yenilgiye uğradı. Jarimar aynı yılın sonlarında Kopenhag'a saldırıp yağmalamaya devam etti. Seferine devam etmek için ordusunu Skåne'ye gönderdi. Ne yazık ki kendisini öldüren bir çiftçinin karısının gazabıyla karşılaştı. Wend'ler Rűgen'e geri kaçtı.[5]

Wendish saldırısının kraliçenin zayıf olduğunu gösterdiğine inanan Dük Erik isyan etti. Kraliçe başka bir ordu toplayıp Dük'ü yerine koymak için Yutland'a yürümek zorunda kaldı. Dükü yendi ve Dük onunla ateşkes müzakere ederken, saldırmasına yardım etmek için kuzey Almanya'da müttefikler topladı. Birleşik kuvvetler, 1261'de Schleswig-Holstein'daki Danevirke'nin güneyindeki Lohede Muharebesi'nde Kraliçe Margaret'i yendi. O ve oğlu yakalandı ve serbest bırakılmalarını sağlamak için güney Yutland'daki kraliyet mülklerini bırakmaya zorlandılar.[6]

1260 yılında Kraliçe Margaret, minnettar olacağını düşünerek Başpiskopos Jacob'u hapishaneden serbest bırakmıştı, ancak daha sonra onu ve Erik'i tahttan indirmeye çalışan tüm Danimarka'ya bir yasaklama yayınladı. 1263 yılında Danimarka'nın naibi olarak hareket eden kraliçe, Papa IV. Urbanus'a bir mektup yazarak ondan Başpiskopos Jacob'a müdahale etmesini istedi. Birkaç yıl süren tartışmaların ardından papa, kraliçenin istediği bazı maddeleri kabul etti. Kadınların Danimarka tahtını miras almasına izin verecek şekilde Danimarka veraset şartlarını değiştirmek için bir muafiyet yayınladı. Bu, Kral Erik'in kız kardeşlerinden birinin ölümü durumunda kraliçe olmasını mümkün kılacaktı çünkü onun çocuğu yoktu. Papa Urban IV rızasını vermesine rağmen bu hiçbir zaman sorun olmadı. Kral Erik'in oğlu Erik Menved sonunda Danimarka tahtına çıktı.

Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yetişkin bir hükümdar olarak Kral V. Erik, gücünü kilise ve soylular üzerinde güçlendirmeye çalıştı. 1270'lerde Kral Småland'a saldırdı. Kiliseyle olan anlaşmazlığı Papa'nın yardımıyla tatmin edici bir sonuca ulaştı. 1282'ye gelindiğinde, Danimarka'daki soyluları o kadar kızdırmıştı ki, yetkisini sınırlayan ve soyluların gücünü koruyan eski hak ve gelenekleri garanti altına alan bir tüzüğü (Danca: handfæstning - bir tür Danimarka Magna Carta'sı) kabul etmek zorunda kaldı.[7] Kral, Danimarka'nın var olan ilk anayasası olarak kabul edilen Nyborg Kalesi'nde tüzüğü imzaladı. Ancak Kral Erik'in ölümü sırasında, bir sonraki kral aynı anlaşmaya bağlı olmayacağı için 1282 tüzüğündeki haklar ve garantiler geçerliliğini kaybedecekti.[8][9]

Gizemli ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

"Komplocular Erik Klipping'in St. Cecilia Gecesi 1286'da öldürülmesinin ardından Finderup'tan yola çıkıyor". Otto Bache'nin tablosu, 1882.

Efsaneye göre birkaç soylu, kişisel hakaretlerin veya kralın uyguladığı ve beğenmedikleri politikaların intikamını almak için Erik'i öldüreceklerine dair yemin etti. Komplocular arasında şef, mareşal (Danca: marsk ) Stig Andersen Hvide ve Halland Kontu Jacob Nielsen'di . Yeminlerini yerine getirmeleri için kralın arkadaşlarından Rane Jonsen'e (1254-1294) kralın faaliyetleri hakkında bilgi vermeleri için para ödediler.[10][11][12]

Kasım 1286, kralı Yutland'ın merkezindeki Viborg'da buldu. Rane Jonsen liderliğinde kırsalda geçen uzun bir av gününün ardından kral ve birkaç görevli, kralın Viborg'daki çiftliğine dönüş yolunu bulamadılar. Rane, 22 Kasım 1286 gecesi Finderup (Finderup Lade) köyündeki kilise ahırına sığınmalarını önerdi. Fransisken rahipleri gibi giyinen suikastçılar, kralın nerede olduğu konusunda bilgilendirildi ve gece boyunca herkesin yerleşmesini beklediler. Kral uykuya dalınca saklandıkları yerden fırladılar ve kralı bıçaklayıp öldürdüler.[13]

Geleneğe göre 56 bıçak yarası almış. Bu olay etrafında gelişen halk masalında, Stig Andersen, Kral Erik'in Stig'in karısını baştan çıkarmasının intikamını almak için ilk darbeyi bizzat vururken, Stig de kralın ordusunda hizmet etmeye gitmişti. Erik'in kanlı cesedi ertesi sabah bulundu.[14]

Saray derhal ülkenin en güçlü soyluları Stig Andersen Hvide ile Hallandlı Kont Jacob'u suçladı ve onları ve diğer yedi kişiyi daha yasa dışı ilan etti. Sadece biri kralı öldürmekle suçlandı, diğerleri olaya karışmakla suçlandı. Cinayetle gerçekten bir ilgileri olup olmadığı bir sır olarak kalıyor. Stig Hvide korsanlıkla uğraşmak için ülkeden kaçtı. Elbette Kral Erik'in elenmesini istemesinin nedeni olan tek kişi Stig Hvide değildi. Kral Erik'in 1283'te Schleswig Dükü olarak kabul etmek zorunda kaldığı IV. Valdemar ve Başpiskopos Jakob Erlandsen'in piskoposluklara yaptığı atamaların çoğu, ölümüne kadar kralın amansız düşmanları olarak kaldı.[15] Sürgün edilen bu soylular, Norveç Kralı V. Haakon'un desteğiyle 20 yıl boyunca Danimarka kırsalına da baskınlar düzenlemişti.[16]

Çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kral V. Erik, 11 Kasım 1273'te Schleswig'de Brandenburg'lu Agnes (y. 1257 - 1304) ile evlenmiştir. Brandenburg Uçbeyi I. John (ö. 1266) ile Saksonyalı Brigitte'nin kızıydı. Evlilik muhtemelen Kral Erik'in Brandenburg'da Agnes'in babası tarafından 1262'den 1264'e kadar esaret altında kaldığı sırada kararlaştırılmıştır. Gelenek, Kral'ın Agnes'le çeyizsiz evlenme sözü vermesi üzerine esaretten serbest bırakıldığını iddia eder.[17][18]

Aşağıdaki çocukları yaşadılar:

  • Richeza (c. 1272 - 27 Ekim 1308), Werle'li Lord Nicholas II ile evlendi.
  • VI. Erik (1274 - 1319)
  • II. Christopher (1276 - 1332)
  • Martha (1278 - 1341), İsveç Kralı Birger ile evlendi
  • Katharine (y. 1281 - 1283), genç yaşta öldü
  • Valdemar
  • Elizabeth

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Artikel: Erik 5 Klipping 1249-1286 (Om danmarkshistorien.dk)". 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024. 
  2. ^ "klipping". Danish-English Dictionary online. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  3. ^ "Erlandsen, Jacob, –1274, Ærkebisp". Dansk biografisk Lexikon. 2 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  4. ^ "Erik (I), Hertug af Sønderjylland, –1272". Dansk biografisk Lexikon. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  5. ^ "Jaromar II., Fürst von Rügen". Jaromar II. Allgemeine Deutsche Biographie. Allgemeine Deutsche Biographie. 1881. s. 724. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  6. ^ "Lohede, Slaget ved". Historisk Samfund for Sønderjylland. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  7. ^ Bagge, Sverre (2014). Cross and Scepter: The Rise of the Scandinavian Kingdoms from the Vikings to the Reformation (İngilizce). Princeton University Press. s. 149. ISBN 978-1-4008-5010-5. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024. 
  8. ^ "Kilde: Mordet på Erik Klipping 22. november 1286 (Om danmarkshistorien.dk)". 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024. 
  9. ^ Porter, Darwin; Prince, Danforth; Norum, Roger (15 Haziran 2011). Frommer's Scandinavia. John Wiley & Sons. s. 137. ISBN 978-1-118-09023-7. 
  10. ^ "Stig Andersen Hvide". Dansk Biografisk Leksikon. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  11. ^ "Grev Jakob af Hallands". Gyldendals og Politikens Danmarkshistorie. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  12. ^ "Rane Jonsen". roskildehistorie. 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  13. ^ "Mordet i Finderup Lade - Erik Klipping". gedevasen. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  14. ^ Huitfeldt, Arild. Danmarks Riges Krønike
  15. ^ "Valdemar 4. Eriksen, d. 1312, hertug af Sønderjylland". Dansk Biografisk Leksikon. 23 Ağustos 2011. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 
  16. ^ Derry, T. K.; Kingston Derry, Thomas (2000). History of Scandinavia: Norway, Sweden, Denmark, Finland, and Iceland (İngilizce). U of Minnesota Press. s. 60. ISBN 978-0-8166-3799-7. 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024. 
  17. ^ Alf Henrikson: Dansk historia (Danish history) (1989) (İsveçce)
  18. ^ "Agnes, 1258-1304, Dronning". Dansk biografisk Lexikon. 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2018. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=V._Erik_(Danimarka_kralı)&oldid=31594794" sayfasından alınmıştır