Torbalı, Ardanuç
| Torbalı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Torbalı Torbalı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1280 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 41 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Torbalı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bugün Torbalı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Araveti’dir. Gürcüce bir yer adı olan Araveti (არავეთი), güneyden esen ılık rüzgâr anlamındaki “aravi” (არავი) kelimesine yer bildirme eki "-eti" (-ეთი) getirilerek türetilmiştir.[3] Bu yer adı Türkçe kaynaklarda Aravet olarak geçer. Nitekim Artvin vilayeti hakkında 1927 yayımlanan Osmanlıca bir kaynakta Aravet (آراوهت) olarak yazılmıştır.[4] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Aravet (Аравет) olarak kaydetmiştir.[5]
Araveti, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı topraklarını oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Erken ve geç orta çağda Gürcü devletleri yönetiminde olan köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında, Gürcülerden ele geçirdi. Araveti, yeni kurulan Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Ardanuç nahiyesi, 8'i boş olarak kaydedilmiş 58 köyden oluşuyordu. Araveti, nüfus açısından bu nahiyenin en küçük köyleri arasında yer alıyoru. Nitekim 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 6 haneden (yaklaşık 30 kişi) oluşuyordu. Bu defterde 4 hane Hristiyan, 2 hane Müslüman olarak kaydedilmiştir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde ise, köyün nüfusu Hristiyan olarak kaydedilmiş olan 3 haneye (yaklaşık 15 kişi) düşmüştür.[6]
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespitinde Araveti'de 21 hanede 51 erkek yaşıyordu. Bu tarihte Osmanlı idaresi sadece erkek nüfus tespit ediyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun 102 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Artvin bölgesini ele geçiren Rusların 1886 tarihli tespitine göre ise, Araveti'nin nüfusu 111 kişi oluşuyordu. Eski bir Gürcü yerleşmesi olan köyün nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Araveti, Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasının (uçastok) Tanzoti nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) dört köyünden biriydi.[5]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Araveti, 1918-21 arasında bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. 1921’de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükümeti Artvin ve Ardahan bölgelerinden çekildi. Bunun sonucunda Araveti fiilen Türkiye'nin denetimini girdi. 16 Mart 1921'de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Araveti, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Artvin livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. "Kapdahor" adıyla kaydedilmiş olan köyün nüfusu 3 hanede yaşayan 10 kişiden oluşuyordu.[9] 1886 yılındaki nüfusla kıyaslandığında, Araveti'nin nüfusunun iyice azalmış olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Araveti'nin nüfusu 1935 yılında, altı kat artmış halde 60 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu sırada köy, Rize ve Artvin vilayetlerinin yerine kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı.[10]
Araveti Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Torbalı olarak değiştirildi.[11] Adının değişmiş olmasına karşın, köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Torbalı (Aravet)" biçiminde geç döneme kadar resmi yayınlarda kullanılmıştır.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Torbalı köyü, Artvin il merkezine 47 km, Ardanuç ilçe merkezine 6 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 41[2] |
| 2020 | 37[2] |
| 2019 | 42[2] |
| 2018 | 39[2] |
| 2017 | 33[2] |
| 2016 | 30[2] |
| 2015 | 19[2] |
| 2014 | 21[2] |
| 2013 | 28[2] |
| 2012 | 28[2] |
| 2011 | 33[2] |
| 2010 | 39[2] |
| 2009 | 33[2] |
| 2008 | 30[2] |
| 2007 | 44[2] |
| 2000 | 100[13] |
| 1990 | 137[13] |
| 1985 | 164[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Torbali, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Torbalı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ ""არავი" - Büyük Gürcüce-İngilize Sözlük". 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 116". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 38 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 309" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 142, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ a b c d "Torbalı Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.