Takiyüddin
| Takiyüddin bin Maruf | |
|---|---|
 Takiyüddin'in rasathanesi - III. Murat'a sunulan "Şehinşahname"'den minyatür | |
| Doğum | 1521 Şam |
| Ölüm | 1585 (63-64 yaşlarında) |
| Meslek | Hezârfen. Gök bilimci, Mühendis ve Matematikçi |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Dönem | 16. yüzyıl |
| Konu | Bilim |
Etkilendikleri | |
Takiyüddin bin Maruf-i (Osmanlıca: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي ; İngilizce: Taqi al-Din) (d. 1521 - ö. 1585), Osmanlı Türkü[1][2] hezârfen. Gök bilimci, mühendis ve matematikçidir.
Hayatı
1521 yılında Şam'da doğdu. Eğitiminden sonra Tennis kadılığına atandı. Kadılığı sırasında yaptığı gözlemler ile ün kazandı. 1571'de Mustafa Çelebi'nin ölümünden sonra II. Selim tarafından saray müneccimbaşılığına atandı. 1574 yılında Galata Kulesi'nde gözlem çalışmalarına başlamıştır. Hoca Saadettin ve Sokullu Mehmet Paşa'nın desteği ve padişah III. Murat'ın fermanıyla 1577 yılında Tophane sırtlarında Takîyüddîn’in yönetimi altında bir gözlemevi olan Takiyüddin'in Rasathanesi kurulmuştur.[3] 1580 yılında topa tutularak yıkılmıştır. Özellikle trigonometri alanındaki çalışmaları ile meşhurdur. Takiyüddin sinus, kosinus, tanjant ve kotanjantın tanımlarını vermiş, ispatlarını sergilemiş ve cetvellerini hazırlamıştır.[kaynak belirtilmeli] Ekliptik ile ekvator arasındaki 23° 27' lik açıyı, 1 dakika 40 saniye farkla 23° 28' 40" şeklinde bularak o tarihte ilk kez gerçeğe en yakın ve doğru dereceyi hesaplamıştır. [4]
Beşiktaş'ta Dolmabahçe Sarayı'nın yerinin asıl sahibidir. Çocuğu olmadığından devlete kalmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Eserlerini muhafaza çalışmaları
Takiyüddin’e ait el yazmalarının bir kısmı Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü’nde bulunmaktadır. Enstitü’nün UNESCO ile (Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Organizasyonu) birlikte yürüttüğü "Memory of the World" projesi çerçevesinde, Takiyyüddin’e ait el yazmalarının da içinde bulunduğu 821 Türkçe, 414 Arapça ve 102 Farsça, toplam 1337 eser mikrofilmleri çekilerek CD- Rom üzerinde kataloglanmaktadır. Takiyüddin’in diğer eserleri başka kütüphanelerin raflarındadır.
Kaynakça
- Genel
- Unat, Yavuz, "Tâkiyyüddîn ve İstanbul Gözlemevi (Rasathanesi)", Türkler, Cilt 11, Yeni Türkiye Yayınları, Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara 2002, s. 277–288
- Unat, Yavuz, “Time in The Sky of Istanbul, Taqî al Dîn al-Râsid’s Observatory”, Art and Culture Magazine, Time in Art, Winter 2004/Issue 11, pp. 86–103
- Unat, Yavuz, "Türk Teknoloji Tarihinden İki Örnek: Cezerî ve Takiyüddîn", 1. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri (15-17 Kasım 2001), Türk Teknoloji Tarihi, Yayına Hazırlayanlar: Emre Dölen, Mustafa Kaçar, İstanbul 2003, s. 75-94
- Demir, Remzi (2000). Takiyüddin'de Matematik ve Astronomi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayinlari.
- İhsanoğlu, Ekmeleddin et al. (1997). Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (OALT) Cilt.1, say. 199–217 (no. 96). Istanbul: IRCICA.
- ——— (1999). Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi (OMLT). Cilt. 1, say. 83–87 (no. 47). Istanbul: IRCICA
- Tekeli, Sevim (1958)."Nasirüddin, Takiyüddin ve Tycho Brahe'nin Rasat Aletlerinin Mukayesesi." Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 16, nos. 3– 4: 301–353.
- Sayılı, Aydın (1960) The Observatory in Islam. Ankara: Turk Tarih Kurumu, say. 289–305.
- Fazlıoğlu, İhsan (2007). "Taqī al‐Dīn Abū Bakr Muḥammad ibn Zayn al‐Dīn Maʿrūf al‐Dimashqī al‐Ḥanafī". Thomas Hockey; ve diğerleri. (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York. ss. 1122–3. ISBN 9780387310220. Bilinmeyen parametre
|yayimci=görmezden gelindi (yardım) (PDF verziyonu) (İngilizce)
- Özel
- ^ goston, Gábor; Masters, Bruce Alan. Encyclopedia of the Ottoman Empire Infobase Publishing, 2009. s. 552 ISBN 0-8160-6259-5
- ^ Chief Astronomer Taqi al-Din was born to a family of Turkish descent in Damascus." Hoffmann, Dieter; İhsanoğlu, Ekmeleddin; Djebbar, Ahmed; Günergun, Feza. Science, technology, and industry in the Ottoman world in Volume 6 of Proceedings of the XXth International Congress of History of Science s. 19. Publisher Brepols, 2000. ISBN 2-503-51095-7
- ^ Yavuz Unat, "Takîyüddîn el-Râsıd’ın Gözlemleriyle İstanbul Semalarında Zaman", P-Sanat, Kültür, Antika Dergisi, Zaman ve Sanat, Sayı 28, Kış 2003, s. 80–97
- ^ *akat.org. "XVI. Yüzyılda Osmanlı Astronomisi ve Müesseseleri". (Türkçe) (18 Mart 2012).
Ayrıca bakınız