Taşlıca, Artvin
| Taşlıca | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Taşlıca Taşlıca'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 764 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 175 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Taşlıca, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Taşlıca köyünün eski adı Hatila'dır. Hatila adının Gürcücede ikon anlamına gelen “hati” (ხატი) kelimesiyle ilişkili olabileceği ileri sürülmüştür. Nitekim Gürcistan’ın Aşağı Kartli ve Mtiuleti bölgelerinde, bu kelimeden türemiş ve "ikon köyü" anlamına gelen “Hatissopeli” (ხატისსოფელი) adını taşıyan köyler vardır.[3] Bu yer adı Türkçeye de aynı şekilde girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Hatila (خاطلا) şeklinde geçer.[4][5]
Hatlia köyünün bulunduğu Klarceti, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortasına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki kale ve kilise kalıntıları da bu dönemden kalmıştır.[6] Hatila köyünün eski bir Gürcü yerleşimi olduğu 1886 tarihli Rus nüfus tespitinden ve köyde günümüze ulaşan Gürcüce yer adlarından da bilinmektedir.[7][8]
Hatila köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde, Artvin ve Murgul kazalarını kapsayan Artvin sancağının köylerinden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 104 hanede 332 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın ekleyince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 664 kişiden oluştuğu, köyün oldukça büyük bir yerleşim olduğu anlaşılmaktadır.[4]
Hatila, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livane kazasının köylerinden biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesine göre köydeki 102 hanede 362 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu kaydettiği bilinmektedir. Buna bağlı olarak köyün nüfusunun yaklaşık 724 kişiden oluştuğu söylenebilir. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 6 eşek, 200 öküz, 150 inek, 900 keçi ve 182 koyun kaydedilmiştir.[9] 1835 ve 1876 nüfusunun Gürcülerden oluştuğu, 1886 Rus nüfus kaydından anlaşılmaktadır.[7]
Hatila köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Hadila / Hatila (Хаднла / Хатила) şeklinde kaydedilmiş olan yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Hatila nahiyesinin üç köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Hatila nahiyesi Hatila, Nadzvia ve Urzuma köylerini kapsıyordu. Hatila köyünün nüfusu, 493'ü erkek ve 424'ü kadın olmak üzere, 110 hanede yaşayan 917 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte köy sekiz mahalleden oluşuyordu. Bu mahallelerden Baş-Hatila'da (Баш-Хатила) 8 hane, “İmedogli” (Имедоглы) şeklinde kaydedilmiş olan İmedidze mahallesinde 4 hane, Molasi (Моласъ) mahallesinde 2 hane, Muhnara (Мухнара) mahallesinde 8 hane, Nakeravi (Накеравъ) mahallesinde 1 hane, Şartevi (Шартевъ) mahallesinde 1 hane, Depanidze (Депанидзе) şeklinde kaydedilmiş olan Stepanidze mahallesinde 8 hane, Mustaf-ogli (Мустаф-огли) mahallesinde 1 hane bulunuyordu. Bu mahalleler dahil köyün nüfusunun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[7] Nitekim Taşlıca köyünde Napudzari (ნაფუძარი), Çilagara (ჭილაგარა), Şartevi (შართევი), Çala (ჭალა), Mindori (მინდორი), Leğvieti (ლეღვიეთი), Tzitzkati (წიწკათი), Nakhevi (ნაქხევი), Agara (აგარა), Saleti (სალეთი), Daviteti (დავითეთი), Zemo Çihieti (ზემო ჩიხიეთი), Thevnarti (თხევნართი), İtlieti (ითლიეთი), Muhrani (მუხრანი), Stepanidze (სტეფანიძე), Kvemo Çihieti (ქვემო ჩიხიეთი), Nasaplavi (ნასაფლავი), Golahora (გოლახორა), Tsihelta (ციხელთა), Çitimzara (ჩითიმზარა), Handzarti (ხანძართი) gibi Gürcüce yer adları bugün de kullanılmaktadır.[8] 1910 yılında Artvin Okrugu'nun Arvtin kazasına (uçastok) bağlı olan Hatila, Rus askeri karargâhının merkezlerinden biriydi.
Hatila köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması'yla Artvin bölgesi ve Hatila köyü Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]
Hatila köyü, Türkiye'ye bırakıldıktan sonra Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı köylerden biriydi. Hatila (خاطیلا) Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Taşlıca olarak değiştirilmiştir. Artvin vilayetinde 1926 yılında yapılan nüfus tahriri sırasında köyde 27 hanede 148 kişi yaşıyordu.[12] 1886 nüfus tespitiyle kıyaslandığında göçten dolayı köyün büyük ölçüde boşaldığı görülmektedir. Nitekim Hatila'nın nüfusunu oluşturan Gürcüler Rus idaresi sırasında Osmanlı topraklarına göç etmiştir. Sakarya iline bağlı Hendek ilçesine bağlı Gündoğan köyüne Yukarı Hatila ve İkramiye köyüne Aşağı Hatila adını vermişlerdir. Öte yanda Sakarya ilinin Akyazı ilçesine bağlı Reşadiye köyünde, Bursa ilinin Kestel ilçesine bağlı Orhaniye köyünde yaşayan Gürcüler Hatila’dan göç etmiştir.[13]
Taşlıca köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 308 kişiye çıkmıştı.[14] 1965 genel nüfus sayımıda 453 kişiden oluşan nüfusu içinde 103 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Hatila köyünde önemli tarihsel kalıntılar vardır. Köydeki dört kiliseden üçü köy kilisesi, biri de kale kilisesidir. Köyün merkezinin 2 km güneyinde bulunan köy kilisesi tamamen yıkılmıştır. Tamamen yıkılmış olan bir başka kilise ise, köyün merkezinin 4 km güneyinde, Thevnarti mahallesinde yer alır. Bir başka köy kilisesi Köyün merkezinin 5 km güneyinde yer alır ve bu kiliseden geriye yıkıntılar kalmıştır. Köyün merkezinin 2,4 km güneybatısında bulunan ve Hatila Kalesi olarak da adlandırılan İtlieti Kalesi'nin önemli kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Kalenin içinde bir de kilise vardır ve bu kilise de büyük ölçüde yıkılmıştır.[16]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Artvin il merkezine 20 km uzaklıktadır.[17] Köyde 2002 yılında tabiat anıtı olarak tescillenen 150 küsur yaşındaki Melodere Doğu Ladini bulunmaktadır. 30 metre uzunluğundaki ağacın çapı 0,76 metre, çevre genişliği ise 2,4 metredir. Ağaç 1.000 metrekarelik alanı kaplamaktadır.[18]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 176[2] |
| 2020 | 175[2] |
| 2019 | 186[2] |
| 2018 | 165[2] |
| 2017 | 92[2] |
| 2016 | 96[2] |
| 2015 | 95[2] |
| 2014 | 93[2] |
| 2013 | 52[2] |
| 2012 | 91[2] |
| 2011 | 119[2] |
| 2010 | 135[2] |
| 2009 | 147[2] |
| 2008 | 176[2] |
| 2007 | 100[2] |
| 2000 | 125[17] |
| 1990 | 251[17] |
| 1985 | 306[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Taslica, Turkey Page". Fallingrain.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Taşlıca Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (შავშეთისა და კლარჯეთის ტოპონიმები XIX საუკუნისა და XX საუკუნის დასაწყისის რუსულ დოკუმენტებში), 2019, Tiflis, s. 24. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941485244.
- ^ a b Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 352, ISBN 9789157871117.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 154, 304, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1351". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2024.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 181, 183, 185, 186, 191-193. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 978-9941-9123-9-9
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 353, ISBN 9789157871117.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 112.
- ^ Malhaz Çoharadze, Gürcü Dilinin Türkiye'deki Coğrafyası ("ქართული ენის გეოგრაფია თურქეთ") Batum, 2016, s. 90, 105, 114. 28 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-462-24-5
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2024.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 155, 304, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Taşlıca Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
- ^ "Melodere Doğu Ladini Tabiat Anıtı - Artvin". kulturportali.gov.tr. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.