İçeriğe atla

Regiomontanus

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Regiomontanus
18. yy. portresi (Iohannes de Regio Monte dictus alias Müllerus)
Doğum6 Temmuz 1476(1476-07-06)
Königsberg in Bayern yakınları, Kutsal Roma İmparatorluğu
Ölüm6 Temmuz 1476 (40 yaşında)
Roma, Papalık Devleti
MilliyetAlman
EğitimLeipzig Üniversitesi (derece almadan)
Viyana Üniversitesi (B.A., 1452; M.A., 1457)
Tanınma nedeniDünyanın ilk bilimsel matbaasının kurulması
İlk basılı astronomik ders kitabının (1472) ve ilk Trigonometri tabloları (posthum., 1490)
Tanjant tablolarının yayınlanması
Kariyeri
DalıMatematik (trigonometri), astronomi, astroloji
Çalıştığı kurumlarUniversitas Istropolitana
Akademik danışmanlarıGeorg von Peuerbach
Basilios Bessarion
Önemli öğrencileriDomenico Novara da Ferrara

Johannes Müller von Königsberg (1436 Haziran 6 - 1476 Temmuz 6[1]), daha iyi bir Regiomontanus olarak bilinen (/ˌriːdʒioʊmɒnˈteɪnəs/) bir olduğu matematikçi, astrolog, astronom ve Alman Rönesansı, Viyana, Buda ve Nürnberg'de aktif. Katkıları, ölümünden sonraki on yıllarda Kopernik günmerkezciliğinin gelişmesinde etkili oldu.

Regiomontanus, Latince Ioannes de Monteregio (veya Monte Regio; Regio Monte) adıyla yazdı; Regiomontanus toponimi ilk olarak 1534 yılında Philipp Melanchthon tarafından kullanılmıştır. Adını Prusya'daki daha büyük Königsberg'den (modern Kaliningrad) değil, Aşağı Frankonya'daki Königsberg'den almıştır.

Regiomontanus'un doğum yerindeki plaket

Regiomontanus'un erken yaşamı hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, on bir yaşında, Saksonya'daki Leipzig Üniversitesi'nde öğrenci olduğuna inanılmaktadır. 1451'de Avusturya'nın Viyana kentindeki üniversite olan Alma Mater Rudolfina'da eğitimine devam etti. Orada Georg von Peuerbach'ın öğrencisi ve arkadaşı oldu. 1452'de lisans derecesini (baccalaureus), 1457'de 21 yaşında yüksek lisans derecesini (magister artium[2] Optik ve antik edebiyat dersleri verdiği bilinmektedir.[3]

1460 yılında papalık elçisi Basilios Bessarion diplomatik bir görevle Viyana'ya geldi. Bir hümanist bilgin ve matematik bilimlerinin büyük bir hayranı olan Bessarion, Peuerbach'ın şirketini aradı. Bessarion'un felsefi rakibi olan Trabzonlu George, yakın zamanda Ptolemy'nin Almagestinin Yunanca'dan yeni bir Latince çevirisini üretmişti, Bessarion bunu doğru bir şekilde yanlış ve kötü çevirmişti, bu yüzden Peuerbach'tan yeni bir çeviri yapmasını istedi. Peuerbach'ın Yunancası bir çeviri yapacak kadar iyi değildi ama Almagest’i yakından biliyordu ve bunun yerine eserin modernize edilmiş, geliştirilmiş bir kısaltması üzerinde çalışmaya başladı. Bessarion ayrıca Peuerbach'ı evinin bir parçası olmaya ve Viyana'daki işi bittiğinde İtalya'ya geri dönmeye davet etti. Peuerbach, Regiomontanus'un da onlara eşlik etmesi şartıyla daveti kabul etti. Ancak Peuerbach 1461'de hastalandı ve Almagestin kısaltmasının yalnızca ilk altı kitabını tamamlamış olarak öldü. Peuerbach ölüm döşeğinde Regiomontanus'a kitabı bitirip yayımlayacağına dair söz verdirdi.[1][3]

1461'de Regiomontanus, Bessarion ile Viyana'dan ayrıldı ve sonraki dört yılını Bessarion'un hanesinin bir üyesi olarak Kuzey İtalya'yı dolaşarak, o zamanlar Avrupa'nın en büyük özel kütüphanesine sahip olan Bessarion için matematiksel ve astronomik el yazmaları arayıp kopyalayarak geçirdi. Regiomontanus ayrıca yirmi yıldan fazla bir süre önce İtalya'da uzun süre kaldığı süre boyunca Peuerbach'ın arkadaşı olan Giovanni Bianchini ve Paolo dal Pozzo Toscanelli gibi çağın önde gelen İtalyan matematikçileriyle de tanıştı.[1]

1467'de Esztergom başpiskoposu János Vitéz için çalışmaya gitti. Orada kapsamlı astronomik tablolar hesapladı ve astronomik aletler yaptı.[2] Daha sonra Buda'ya ve kendisi için bir usturlap inşa ettiği Macaristan kralı Matyas Corvinus'un sarayına gitti ve burada iyi bir maaş karşılığında Yunanca el yazmalarını derledi. Macaristan'da yaşarken oluşturduğu trigonometrik tablolar , Tabulae Directionum profectionumque (posthum., 1490) astrolojik evler bulmak da dahil olmak üzere astroloji için tasarlandı.[4] Tablolar ayrıca birkaç teğet tablosu içeriyordu.[5]

1471'de Regiomontanus, o zamanlar İmparatorluğun önemli öğrenim, yayın, ticaret ve sanat merkezlerinden biri olan ve hümanist ve tüccar Bernhard Walther ile çalıştığı, Franconia'daki Özgür Nürnberg Şehri'ne taşındı. Burada dünyanın ilk bilimsel matbaasını kurdu ve 1472'de öğretmeni Georg von Peurbach'ın ilk basılı astronomik ders kitabı Theoricae novae Planetarum'u yayınladı.[1]

Regiomontanus ve Bernhard Walther, 1472 kuyruklu yıldızını gözlemlediler. Regiomontanus, paralaks açısını kullanarak Dünya'dan uzaklığını tahmin etmeye çalıştı. [a] David A. Seargeant'a göre:[6] Atmosferik fenomenler olarak kuyruklu yıldızlara ilişkin hakim aristoteles teorisi ile uyumlu olarak, mesafesini en az 13.120 km olarak tahmin etti ve bundan, merkezi yoğunlaşmayı 26 km ve tüm kuyruklu yıldız çapını sırasıyla 41.6 ve 129.6 km tahmin etti. Bu değerler, elbette, büyüklük sıralarında başarısız fakat kuyruklu yıldızın fiziksel boyutlarını belirlemeye yönelik bu girişimi övgüyle anılması gerekir. 1472 kuyruklu yıldızı 1471 Noel Günü'nden 1 Mart 1472'ye (Julian Takvimi) kadar toplam 59 gün görüldü.[7]

1475'te Regiomontanus, planlanan takvim reformu üzerinde çalışmak üzere Papa Sixtus IV tarafından Roma'ya çağrıldı. Sixtus, Regensburg piskoposu unvanı da dahil olmak üzere,[8][9] önemli ödüller vadetti.[3]

Roma'ya giderken Venedik'te durarak, Erhard Ratdolt ile (1476'da basılan) Calendarium'unun yayınlanmasını görevlendirdi.[10] Regiomontanus Roma'ya ulaştı, ancak birkaç ay sonra, 41. yılında, 6 Temmuz 1476'da orada öldü. Gassendi'nin Regiomontanus biyografisinde tekrarladığı bir rivayete göre, yazısında eleştirdiği Trabzonlu George'un akrabaları tarafından zehirlenmiş; ancak vebadan ölmesinin daha olası olduğu düşünülmektedir.

De triangulis planis et sphaericis libri
Qvesta opra da ogni parte e un libro doro için başlık sayfası, 1476

İtalya'da geçirdiği süre boyunca Peuerbach'ın Almagest kısaltmasını, Epytoma in almagesti Ptolemei’yi tamamladı. 1464'te De triangulis omnimodis’i ("Her Türlü Üçgenler Üzerine") tamamladı. De triangulis omnimodis, trigonometrinin mevcut durumunu sunan ilk ders kitaplarından biriydi ve ayrı bölümlerin gözden geçirilmesi için soru listeleri içeriyordu. İçinde şunları yazdı: Büyük ve harika şeyleri incelemek isteyenler, yıldızların hareketini merak edenler, üçgenlerle ilgili bu teoremleri okumalısınız. Bu fikirleri bilmek, tüm astronomi ve belirli geometrik problemlere kapı aralayacaktır. Aritmetik ve cebir üzerine çalışması Algorithmus Demonstratus, ilk içeren sembolik cebir arasındaydı. 1465'te Papa II. Paul için taşınabilir bir güneş saati yaptı.

Almagesti Ptolemei'deki Epytoma'da, Trabzonlu George tarafından Almagest'in çevirisini eleştirdi ve yanlışlıklara dikkat çekti. Daha sonra Nicolaus Copernicus bu kitaptan kendi eseri üzerinde bir etki olarak bahsedecekti.

Üretken bir yazar olan Regiomontanus, yaşamı boyunca uluslararası bir üne sahipti. Yazmayı amaçladıklarının yalnızca dörtte birini tamamlamasına rağmen, önemli bir eser bıraktı. Nicolaus Copernicus'un öğretmeni Domenico Maria Novara da Ferrara, Regiomontanus'u kendi öğretmeni olarak nitelendirdi. Regiomontanus'un ölmeden önce bir günmerkezlilik teorisine ulaştığına dair spekülasyonlar var; Bir el yazması Pisagorcu Aristarkus'un güneş merkezli teorisine özel bir ilgi gösteriyor, ayrıca bir arkadaşa yazılan bir mektupta dünyanın hareketinden de söz edilmişti.[11]

Regiomontanus'un Üçgenleri Üzerindeki küresel trigonometri ile ilgili malzemenin çoğu doğrudan alındı on altıncı yüzyılda Gerolamo Cardano tarafından belirtildiği gibi, diğer adıyla Geber olarak bilinen Cabir ibn Aflah'ın on ikinci yüzyıl çalışmasından.[12]

Simon Stevin, kesirlerin ondalık gösterimini açıklayan kitabında (De Thiende konumsal gösterimi), düşündüren olarak Regiomontanus'un trigonometrik tablolarından bahseder.[13]

Regiomontanus, Avrupa'nın en popüler sistemlerinden biri haline gelen kendi astrolojik ev sistemini tasarladı.[14]

1561'de Daniel Santbech, Regiomontanus, De triangulis planis et sphaericis libri quinque (ilk olarak 1533'te yayınlandı) ve Compositio tabularum sinum recto'nun çalışmalarının yanı sıra Santbech'in kendi Problematum astronomicorum et geometrikorum bölümlerinin bir derlemesini yaptı. Basel'de Henrich Petri ve Petrus Perna tarafından yayınlandı.

Hartmann Schedel'in 1493 Nuremberg Chronicle'ında onun bir görüntüsü var. Bir usturlap tutuyor. [b] Yine de, Chronicle'da (471'den 1472'ye kadar) on üç kuyruklu yıldız resmi olmasına rağmen, bunlar gerçek nesneleri temsil etmekten ziyade stilize edilmiştir. [c]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Çözülmemiş ölümlerin listesi
  • Regiomontanus açı maksimizasyon problemi

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ See NASA: parallax.
  2. ^ See image.
  3. ^ See image.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Regiomontanus", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
  2. ^ a b Folkerts, Menso; Kühne, Andreas: Regiomontan(us) (eigentlich Müller, auch Francus, Germanus), Johannes. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 21, Berlin 2003, S. 270–271. (Almanca)
  3. ^ a b c   Hagen, Johann Georg (1911). "Johann Müller (Regiomontanus)". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 10. New York: Robert Appleton Company. 
  4. ^ "Regiomontanus and Astrology". Cambridge University: History and Philosophy of Science Department. 1999. 18 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  5. ^ Denis Roegel, "A reconstruction of the tables of Rheticus' Canon doctrinæ triangulorum (1551)" 7 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2010.
  6. ^ David A. Seargeant. The Greatest Comets in History, 2009, p. 104
  7. ^ Donald K. Yeomans, Jet Propulsion Laboratory: Great Comets in History 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2007.
  8. ^ Versuch einer allgemeinen Geschichte der Mathematik (Almanca). L. G. Hoffmann. 1804. s. 351. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. 
  9. ^ Rudolf Schmidt, Regiomontanus, Johann 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in: Deutsche Buchhändler. Deutsche Buchdrucker vol. 5 (1908), 797f.
  10. ^ "Erhard Ratdolt". Open Book. University of Utah. 17 Mart 2014. 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2019. 
  11. ^ Arthur Koestler, The Sleepwalkers, Penguin Books, 1959, p. 212.
  12. ^ The mathematics of Egypt, Mesopotamia, China, India, and Islam: a sourcebook. Princeton University Press. 2007. ISBN 978-0-691-11485-9. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021. , p.4
  13. ^ E. J. Dijksterhuis (1970) Simon Stevin: Science in the Netherlands around 1600, pages 17–19, Martinus Nijhoff Publishers, Dutch original 1943
  14. ^ The Astrology Book: The Encyclopedia of Heavenly Influences. Visible Ink Press. 1 Mart 2003. s. 574. ISBN 978-1-57859-144-2. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2012. 

Daha fazlası için

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Regiomontanus&oldid=33955124" sayfasından alınmıştır