Plesiadapis
| Plesiadapis | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) P. cooki fosili | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| †Plesiadapis tricuspidens | |||||||||||||
| Diğer türler [1][2] | |||||||||||||
| |||||||||||||
Plesiadapis, yaklaşık 58-55 milyon yıl önce[3] Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bilinen en eski primat benzeri memeli cinslerinden biridir.[1] Plesiadapis, Eosen devrinde yaşamış adapiform primatı Adapis'e atfen "Adapise yakın" anlamına gelir. Bu cinsin tip türü olan Plesiadapis tricuspidens adını üst kesici dişlerinde bulunan üç tüberkülden alır.
Kökeni ve keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]
Plesiadapis, aynı zamanda Fransa'da Plesiadapis tricuspidens türünü keşfeden François Louis Paul Gervaise tarafından 1877 yılında keşfedilmiştir. Tip örneği, Eosen dönemine tarihlenen ve sol çene kemiği bulunmuş MNHN Crl-16'dır.
Bu cins muhtemelen Kuzey Amerika'da ortaya çıktı ve Grönland'dan uzanan kara yoluyla Avrupa'yı kolonileştirdi. Cinsin bolluğu ve hızlı evrimi sayesinde Plesiadapis, Geç Paleosen devrinin kıtasal tortularının oluşumunda ve Atlantik'in her iki tarafındaki faunaların kolerasyonunda önemli bir rol oynadı. Biri neredeyse eksiksiz iki Plesiadapis iskeleti Fransa'nın Menat kentinin göl yataklarında bulundu.[1] Sert kısımlar iyi korunmamış olsa da, bu iskeletler hala karbonlu bir film olarak deri ve saç kalıntılarını gösteriyor ki bu Paleosen memelileri arasında benzersiz bir şey. Kemiklerinin detayları, Plesiadapis'in bir zamanlar en yaygın memeli olduğu Fransa'nın Cernay kentinde bulunan türlerde daha iyi korunmuştur.
Anatomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Plesiadapis, bilinen iskeletin önemli bir kısmının bulunması nedeniyle en çok bilinen erken primatomorflardan biridir. Bununla birlikte, iskelet çoğunlukla P. gidleyi ve nispeten geç (türetilmiş) P. tricuspidens'ten bilinmektedir. Kısa, sağlam bacakları, uzun, yanal olarak sıkıştırılmış pençeleri ve uzun, gür kuyruğu, onun ağaçta yaşayan bir dört ayaklı memeli olduğunu gösterir. Bulunan kalıntılara göre, vücut kütlesinin yaklaşık 2.1 kilogram olduğu düşünülüyor.[4]
Kafatası[değiştir | kaynağı değiştir]
Kafatası genel olarak bir lemuru andırır, ancak postorbital çubuklardan yoksundur (göz yuvasının arka kenarını çevreleyen dikey bir çubuk). Beyni, benzer büyüklükteki çağdaş memelilere, yani arktokyonidlere kıyasla muhtemelen nispeten büyüktü. Plesiadapis'in kafatası nispeten geniş ve düzdür, kemirgen benzeri çeneleri ve dişleri olan uzun bir burnu ve azı dişlerinden bir boşlukla ayrılmış uzun, kemiren kesici dişleri vardır. Modern primatların üç boyutlu görmeyi mümkün kılan öne bakan gözbebeklerinden farklı olarak yörüngeleri hala yana doğru yönlendirilmiş durumda idi.[5]
Dişler[değiştir | kaynağı değiştir]
Diş formülü genellikle (üst)2.1.3.3 -(alt)1.1.3.3 olarak tasvir edilir ve üst çenenin her iki yarısında iki kesici, bir köpek, üç küçük azı dişi, üç azı dişi bulunurken; alt çenenin her iki yarısında bir kesici diş, bir köpek, üç küçük azı dişi ve bir azı dişi bulunmaktaydı. Kesici dişleri ise oldukça uzundu. Plesiadapis memeli ortak atasından ilk küçük azı dişini kaybetmişti, ancak daha sonraki primatomorflar da ikinci küçük azı dişini kaybedecekti. P. dubius sürekli olarak alt ikinci küçük azılardan yoksundur ve P. rex örneklerinin yaklaşık yarısı da bundan yoksundur. P. gidleyi ve Avrupa Plesiadapisi, alt köpek dişlerinden yoksundur.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Gingerich, P.D. (1976). "Cranial anatomy and evolution of early Tertiary Plesiadapidae (Mammalia, Primates)". University of Michigan Papers on Paleontology. 15: 1-141. hdl:2027.42/48615.
- ^ Rose, K.D. (1981). "The Clarkforkian Land-Mammal Age and mammalian faunal composition across the Paleocene-Eocene boundary". University of Michigan Papers on Paleontology. 26: 1-197. hdl:2027.42/48626.
- ^ McKenna, M. C; S. K. Bell (1997). Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press. ISBN 0-231-11012-X.
- ^ Fleagle, John G. (1988). Primate adaptation & evolution. Internet Archive. San Diego : Academic Press. ISBN 978-0-12-260340-2.
- ^ a b Szalay, Frederick S.; Delson, Eric (1979). Evolutionary history of the primates. Internet Archive. New York : Academic Press. ISBN 978-0-12-680150-7.