Osman Kazak

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Osman Kazak
Doğum1892-08-16
Salahlı, Kazah
Ölüm1950-11-01
Kars,  Türkiye
Defin yeriKars şehitliği
Bağlılığı Rus İmparatorluğu (1914-1917)
Azerbaycan Cumhuriyeti (1918-1920)
 Türkiye (1920-1950)
Hizmet yılları1914-1950
Rütbesi Albay
Birimi Azerbaycan Cumhuriyeti Kara Kuvvetleri
Türk Kara Kuvvetleri
Çatışma/savaşlarıI. Dünya Savaşı
Karabağ isyanı (1920)
Türk Kurtuluş Savaşı (1920-1923)
Şeyh Said İsyanı (1925) Ağrı ayaklanmaları (1926-1930)
ÖdülleriKırmızı şeritli İstiklâl Madalyası

Osman Ağa Gülmemmedov ve ya Osman Kazak (16 Ağustos 1892 - 1 Kasım 1950 Kars) - Çarlık Rusyası ve Azerbaycan Cumhuriyetinin subayı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin albayı.

Birinci Dünya Savaşı'na, Bakü Muharebesi'ne, Askeran Muharebesi'ne, Nisan işgali sonrası işgale karşı Karabağ ayaklanmasına ve Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı.

Birinci Dünya Savaşı'ndaki kahramanlıklarından dolayı kendisine ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf "Aziz George" haçı, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf "Aziz George" madalyaları, Bakü Muharebesi'ndeki kahramanlıklarından dolayı Mecidiye Nişanı ve Kurtuluş Savaşı'ndaki kahramanlıklarından dolayı "İstiglal" madalyası ile ödüllendirildi.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Osman Ağa Gülmemmed Ağa oğlu, 16 Ağustos 1892'de Yelizavetpol ilinin Kazah ilçesinin Salahlı köyünde doğdu.[1]

Savaş yolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Çarlık Rusya'sında[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerlik hizmetine Eylül 1914'te Kafkasya Yerel Süvari Tümeni Tatar Süvari Alayı'nda gönüllü olarak başladı. Bu alayın bir parçası olarak Ağustos 1917'ye kadar Avusturya ve Romanya cephelerinde askeri operasyonlara katıldı.[2] Askerlik görevine bir asker olarak başladı. 1915'te kendisine küçük uryadnik rütbesi verildi. Şubat 1915'te Avusturya cephesinde Brigen şehri için yapılan savaşlarda yaralandı. 22 Mart 1916'da baş uryadnik rütbesine, 29 Haziran 1917'de ise milis-yunker rütbesine yükseldi. Cephedeki kahramanlıklarından dolayı kendisine ikinci, üçüncü ve dördüncü dereceli "Aziz George" haçı,[3][4] ikinci, üçüncü ve dördüncü dereceli "Aziz George" madalyası verildi.[5][6]

Azerbaycan Cumhuriyeti'nde[değiştir | kaynağı değiştir]

1917 sonbaharında Kafkas Yerel Süvari Tümeni'nin alayları Kafkasya'ya geri döndüler. 11 Aralık 1917'de Transkafkasya Özel Komitesi'nin kararıyla Azerbaycanlılardan oluşan Müslüman Kolordu oluşturuldu.[7] Aliağa Şıhlinski, Tatar süvari alayının da dahil olduğu kolordu[8] yönetiyordu. Osman Ağa bu alayda görevine devam etti. Müslüman Kolordusu askeri rütbelerine ilişkin 16 Mayıs 1918 tarih ve 26 sayılı emir uyarınca, Gülmemmedov'a kıdem ayrıcalığıyla birlikte teğmen rütbesi verilmiş, üçüncü tümen komutanlığına terfi ettirilmiştir.[9] 1918 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti'nin ilanından sonra 26 Haziran'da Müslüman Kolordusu Azerbaycan Özül Kolordusu adını aldı ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Milli Ordusu kuruldu.[10]

1918 yılında Kurdemir, Müsüslü ve Sangaçal muharebelerinde Bolşeviklere karşı savaştı. 17 Ağustos'ta Tatar süvari alayına bağlı bir birliğe Balahani köyünün kuzeybatısındaki tepeyi ele geçirme emri verildi. Kornet Gulmemmedov istihbarata gönderildi. Karşı tarafın pozisyonlarını inceledikten sonra, arkalarında panik yaratmak ve böylece saldıran birimin işini kolaylaştırmak için bir süvari hücumu başlattı.[11] Göğüs göğüse çatışmayla sonuçlanan saldırı, tepenin ele geçirilmesi ve burada konuşlanan Ermeni-Rus müfrezesinin yenilgisiyle sonuçlandı. 1 subay doktor, 49 düşman askeri esir, 3 makineli tüfek ise ganimet olarak ele geçirildi.[12] Bakü Savaşı'na katıldı. Savaşlardaki cesareti nedeniyle Osman Ağa Gülmemedov'a, General Nuru Paşa'nın emriyle kornet süvari birliğinde birinci subay rütbesi ve Osmanlı Devleti'nin kılıçlı "Mecidiye" nişanı verildi.[13][14][15]

Bakü'nün 15 Eylül 1918'de işgalden kurtarılmasının ardından [16] 23 Eylül Karabağ hareketi başladı.[17] Karabağ hareketine katılan kuvvetler arasında 9'uncu ve 106'ncı Türk alayları, milli gönüllü birlikleri ve 1'inci Azerbaycan Tümeni yer alıyordu.[18] Osman Ağa, Tatar Süvari Alayı'nın süvari birliğinin komutanı olarak bu savaşlara katıldı.[19] Ocak 1919'da yapılan incelemede, saflarında savaştığı Birinci Azerbaycan Süvari Alayı, Harbiye Nazırı'nın bizzat teşekkürünü kazandı.[20] Azerbaycan Cumhuriyeti Hükûmetinin askeri rütbelere ilişkin 16 Mayıs 1919 tarih ve 26 sayılı emrine göre, Osman Ağa Gülmemedov'a kıdem imtiyazıyla birlikte teğmen rütbesi verilmiş[21] ve üçüncü bölümün komutanlığına terfi ettirilmiştir.[22] 26 Haziran 1919'da 1. Cavanşir Piyade Alayı'ndan 1. Tatar Süvari Alayı'na devredildi.[23] Denikin kuvvetlerinin Azerbaycan'a saldırma tehdidi nedeniyle ve kuzey sınırlarını korumak amacıyla Temmuz 1919'da Osman Ağa'nın görev yaptığı 1. Tatar Süvari Alayı hizmet için Gusar'a gönderildi[22]

21 Mart 1920'de Ermeni-Taşnak kuvvetleri aniden Askeran'da bulunan Cavanşir piyade alayının mevzilerine saldırarak Askeran geçişini ele geçirdi ve isyan başlattı.[24] Daha sonra Azerbaycan ordusu Askaran istikametinde geniş çaplı bir taarruz başlattı.[25] Osman Ağa Gülmemmadov da milli ordu subayı olarak 30 Mart'ta süvari alayının bir parçası olarak Gence'ye geldi.[22] Daha sonra bu savaşlara katıldı.[26] Askeran'da başlayan şiddetli çatışmalar Azerbaycan ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Nisan ortasına kadar süren muharebelerde düşman kuvvetleri tamamen imha edildi.[27] [[Fayl:Məmməd Qazax02.jpg|sağ|küçükresim|277x277pik| Soldan: Memmed Agpolad, Baba Bey Behbud, Memmed Gazah . Oturanlar, sağdan: Osman Gazakh, Eyyub Saygın]] Azerbaycan Cumhuriyeti'nin işgalinden sonra Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerinde işgale karşı isyanlar çıkmıştır.[28][29] Osman Ağa'nın görev yaptığı 1. Tatar Süvari Alayı, Cavanşir Piyade Alayı ve diğer askerî birliklerle birleşerek Nuru Paşa komutasındaki Karabağ ayaklanmasına katıldı.[30] 3-4 Haziran gecesi Şuşa'ya girdiler ve devrim komitesi üyelerini ve aktif komünistleri tutukladılar. 15 Haziran'a kadar süren isyan, ilave kuvvetlerin gelmesi ve düşman uçaklarının bombalanmasıyla bastırıldı. Daha sonra Cumhuriyet ordusunun süvari ve piyade alaylarından hayatta kalan askerlerle birlikte savaşlara katıldı, Garyagin ve Cebrail istikametlerine çekilerek Aras Nehri'ni geçerek İran'a geçti.[30][31]

Türkiye'de[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet işgaline karşı ayaklanmanın yenilgiye uğratılmasından sonra Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusu'nun geri kalan askerlerinin bir kısmı Zengezur'u geçerek Nahçıvan'a, bir kısmı da Hudaferin yönünden İran'a doğru Türkiye'ye geçti.[32] Azerbaycan ordusunun başında bulunan Nuh bey Sofiyev, Türkiye sınırlarına yaklaşıldığında komutayı Samad bey Rafibeyli'ye devretti. Samad Bey komutasında önce Doğu Beyazıt'a, ardından Haziran-Temmuz aylarında Hasankale ve Erzuruma ulaştılar [33] Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla biri süvari, biri piyade alaylardan oluşan 1.200 kişilik Azerbaycan birliği oluşturuldu. Doğu'ya gelen Kazım Karabekir Paşa komutasındaki piyade alayı ve topçu bataryası orduya (XV. kolordu) kabul edildi. Osman Ağa Gülmemedov, 1.200 kişilik Azerbaycan birliğinin 56 subayından biriydi.[34]

1920 sonbaharından 1921 başlarına kadar Doğu Anadolu'nun Ermenilerden temizlenmesiyle sonuçlanan Doğu Harekâtına katıldı. 1923 yılında Kurtuluş Savaşındaki hizmetlerinden dolayı "İstiklal Madalyası" ile ödüllendirildi. Kurtuluş Savaşından sonra orduda kalarak askerlik görevine devam etti ve albay rütbesine kadar yükseldi.[35]

Türkiyede 21 Haziran 1934'te kabul edilen Soyadı Kanunu'ndan sonra Osman Ağa Gülmemmadov, Memmed "Kazak" soyadını aldı.[1]

Emekli olduktan sonra Kars'ta Yusuf Paşa mahallesinde yaşadı. Kars il meclisi üyeliğine seçildi. 1 Kasım 1950'de vefat etti. Kars Şehitliği'nde düzenlenen törenle toprağa verildi.[36]

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan Cumhuriyetinin subayı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin albayı, Terter ve Karabağ ayaklanmalarına katılan Mehmet Kazahın amcasıdır.[30][36]

Gori Seminerinin mezunu, Kazah Öğretmenler Seminerinin öğretmeni ve Stalin baskılarının kurbanı Ahmet ağa Gülmemmedov'un kardeşidir.[37]

Osman Kazak, 1931 yılında Kars'ta askerlik yaparken aslen Gümrü'lü olan Nezaket hanım'la evlendi.[20] Bu evlilikten oğulları Hazar, Mahmut, Erdal ile kızları Türkan, Fatma, Lale ve Yüksel dünyaya geldi.[36]

Madalyaları[değiştir | kaynağı değiştir]

1914-1917 yıllarında Birinci Dünya Savaşı cephesindeki kahramanlıklarından dolayı kendisine IV, III ve II dereceli "Aziz George" haçı,[3][4] IV, III ve II dereceli "Aziz George" madalyaları ile ödüllendirildi.[5][6]

1918 yılında Bakü Savaşındaki kahramanlıklarından dolayı kendisine "Mecidiye" nişanı ile ödüllendirildi.[13]

1923 yılında Kurtuluş Savaşındaki hizmetlerinden dolayı "İstiklal Madalyası" ile ödüllendirildi.[35]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Adalet Tahirzade, Orhan Cebrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri (Azerice). Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 114. ISBN 978-9952-5513-4-1.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":4" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ Nəzirli, Şəmistan (2002). Topoqraf - general İbrahim ağa Vəkilov (Azerice). Bakı: Zaman. s. 103. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  3. ^ a b "Наша история: о царском указе, который мог иметь фатальные последствия для азербайджанского народа…". 1news.az (Rusça). 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  4. ^ a b Məmmədov, Səbuhi (2014). Azərbaycan Birinci Dünya Müharibəsi dövründə / Татарский конный полк на полях сражений (PDF) (Rusça). Bakı: Ziya. s. 88. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023. 
  5. ^ a b Süleymanov, Mehman (2018). Azərbaycan Ordusunun tarixi: I cild: 1917-1918 (Azerice). Bakı: Maarif. s. 103. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  6. ^ a b Ağayev, Yusif; Əhmədov, Səbuhi (2009). İstiqlal yürüşü - 1918 (Azerice). Bakı: Altun kitab. s. 80. ISBN 978-9952-24-041-2. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  7. ^ "Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun komandiri". AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MÜDAFİƏ NAZİRLİYİ (Azerice). 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  8. ^ Şıxlinski, Əliağa (1944). Мои воспоминания (Rusça). Bakı: Издательство АзФАН. s. 186. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  9. ^ Atamalı Şahbazov (2018). Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики: май - декабрь 1919 (PDF) (Rusça). II. Bakü: Maarif nəşriyyatı. s. 13. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  10. ^ Азербайджанская Демократическая Республика (1918—1920). Армия. (Документы и материалы) (PDF) (Rusça). Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1998. s. 18. 
  11. ^ "Гюльмамедов Осман Агa - кавалерист "Дикой дивизии", кавалер Георгиевских крестов". ourbaku.com. 4 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  12. ^ Ağayev, Yusif; Əhmədov, Səbuhi (2009). İstiqlal yürüşü - 1918 (Azerice). Bakı: Altun kitab. s. 142. ISBN 978-9952-24-041-2. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  13. ^ a b Mehmet Rıhtım, Mehman Süleymanov (2008). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu (Azerice). Bakü: Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu. s. 339. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  14. ^ "Азербайджанцы, награждённые орденами и медалями Османской империи". 1news.az (Rusça). 6 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023. 
  15. ^ "Cümhuriyyət elanını – İstiqlal Bəyannaməsini qoruyan «Tatar Atlı Alayı»". web.archive.org. 1 Aralık 2020. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  16. ^ Nəsiman Yaqublu (2013). Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanda (PDF). Bakü: Ol. s. 32. ISBN 978-9952-484-53-3. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023. 
  17. ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (Azerice). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. s. 106. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 
  18. ^ Mehmet Rıhtım, Mehman Süleymanov (2008). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu (Azerice). Bakı: Qafqaz Araşdırmaları İnstitutu. s. 214. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023. 
  19. ^ Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakı: Çapar nəşriyyatı. s. 116. ISBN 978-9952-5513-4-1. 
  20. ^ a b "Xalq Cümhuriyyəti ordusunun qəhrəman savaşçısı". Milli.Az (Azerice). 8 Eylül 2012. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023. 
  21. ^ Şahbazov, Atamalı (2020). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun zabit və hərbi məmurları (Azerice). Bakı: Maarif nəşriyyatı. s. 182. ISBN 978-9952-37-141-3. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023. 
  22. ^ a b c Çingiz Salahlı (13 Eylül 2003). "Он освобождал Баку" (Rusça). zerbaijan.com. 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023. 
  23. ^ Atamalı Şahbazov (2018). Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики: май - декабрь 1919 (PDF) (Rusça). II. Bakı: Maarif nəşriyyatı. s. 91. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  24. ^ Şəmistan Nəzirli (8 Ağustos 2017). "İyirminci ildə Qarabağ döyüşləri" (Azerice). anl.az. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2023. 
  25. ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (Azerice). I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. s. 400. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 
  26. ^ Nəzirli, Şəmistan (2002). Topoqraf - general İbrahim ağa Vəkilov (Azerice). Bakı: Zaman. s. 104. 27 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  27. ^ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası / ƏSGƏRAN DÖYÜŞÜ (1920). VIII. Bakı: AMEA "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2018. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2023. 
  28. ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (Azerice). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. s. 351. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 
  29. ^ Rəsulzadə, Məmməd Əmin (1923). Azərbaycan Cümhuriyyəti (PDF) (Azerice). s. 46. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  30. ^ a b c "Türkiyə ordusunda polkovnik rütbəsinədək yüksəlmiş qazaxlı: MƏMMƏD QAZAX - Libre.az". web.archive.org. 24 Eylül 2020. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  31. ^ Umudlu, İsmayıl (18 Nisan 2009). ""GEORGİ XAÇI" KAVALERLƏRİ - Sayad Zeynalov, Osman ağa Gülməmmədov və başqa qəhrəmanların ömür yolundan ştrixlər". Ayna qəzeti. 16 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024. 
  32. ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 196. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023. 
  33. ^ Abdulhamit Avşar (2007). Türkiyənin İstiqlal müharibəsində Azərbaycan türkləri: Türkiyə arxiv sənədləri və mətbuatında: 1919-1922. Bakı: AzAtaM. s. 45. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023. 
  34. ^ Vasif Qafarov (25 Nisan 2015). "Azərbaycanlıların Türkiyəyə etdiyi yardımı Osmanlı arxivlərindən öyrənmək olar" (Azerice). Azərbaycan qəzeti. 11 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023. 
  35. ^ a b "Xalq Cümhuriyyəti ordusunun qəhrəman savaşçısı". Milli.Az (Azerice). 8 Eylül 2012. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024. 
  36. ^ a b c Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri (Azerice). Bakı: Çapar nəşriyyatı. s. 116. ISBN 978-9952-5513-4-1.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  37. ^ "Qori Seminariyasının yetirməsi Əhməd ağa Gülməmmədov..." Azadlıq. 26 Eylül 2012. s. 14. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Osman_Kazak&oldid=32648626" sayfasından alınmıştır