Mikropaleontoloji
Mikropaleontoloji, paleontolojinin mikrofosilleri veya organizmayı, morfolojisini ve karakteristik ayrıntılarını görmek için mikroskop kullanılmasını gerektiren fosilleri inceleyen dalıdır.
Mikrofosiller
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mikrofosiller, genellikle 0,001 mm ile 1 mm arasında boyutlara sahip fosillerdir[1] ve incelenmeleri için ışık veya elektron mikroskobu kullanılması gerekir. Çıplak gözle veya el merceği gibi düşük güçlü bir büyütme ile incelenebilen fosiller makrofosil olarak adlandırılır.
Örneğin, Bryozoa (özellikle Cheilostomata) gibi bazı kolonyal organizmalar nispeten büyük kolonilere sahiptir, ancak koloninin küçük bireylerinin ince iskelet detaylarına göre sınıflandırılırlar.
Bir başka örnekte, protist olan Foraminifera'nın birçok fosil cinsi, Nummulitler cinsi gibi madeni para büyüklüğündeki kabuklar ("test" olarak adlandırılır) olarak bilinmektedir.
Mikrofosiller, Prekambriyen'den Holosen'e kadar jeolojik kayıtların ortak bir özelliğidir. En yaygın olarak denizel ortamlardaki tortularda bulunurlar, ancak acı su, tatlı su ve karasal tortul çökeltilerde de görülürler. Mikrofosil kayıtlarında yaşamın her alemi temsil edilirken, en çok bulunan formlar Chrysophyta, Pyrrhophyta, Sarcodina, akritark ve chitinozoa protist iskeletleri veya kistleri ile damarlı bitkilerden polen ve sporlardır.
2017 yılında, Kanada'nın Quebec eyaletindeki Nuvvuagittuq Kuşağı'ndaki hidrotermal baca çökeltilerinde 4,28 milyar yıl kadar eski olabilecek fosilleşmiş mikroorganizmalar ya da mikrofosiller keşfedildiği duyuruldu. Bu, Dünya'daki yaşamın en eski kaydıdır ve 4,41 milyar yıl önce okyanus oluşumundan sonra ve 4,54 milyar yıl önce Dünya'nın oluşumundan kısa bir süre sonra "yaşamın neredeyse anlık olarak ortaya çıktığını" (jeolojik zaman ölçeğinde) düşündürmektedir.[2][3][4][5] Bununla birlikte, bazı araştırmacıların iddia ettiği gibi yaşam daha da erken, yaklaşık 4,5 milyar yıl önce başlamış olabilir.[6][7]
Çalışma alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mikropaleontoloji, mikrofosil bileşimi temelinde kabaca dört çalışma alanına ayrılabilir: (a) kokolitlerde ve foraminiferlerde olduğu gibi kalkerli, (b) bazı vertebrataların incelenmesinde olduğu gibi fosfatlı, (c) diyatomelerde ve radyolarilerde olduğu gibi silisli veya (d) palinolojide incelenen polen ve sporlarda olduğu gibi organik.
Bu ayrım, herhangi bir katı taksonomik veya ekolojik ayrımdan ziyade mikrofosil kalıntılarının mineralojik ve kimyasal bileşimindeki (ve dolayısıyla fosil kurtarma yöntemlerindeki) farklılıkları yansıtmaktadır. Mikropaleontologlar olarak bilinen bu alandaki araştırmacıların çoğu tipik olarak bir veya daha fazla taksonomik grupta uzmandır.
Kalkerli mikrofosiller
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalkerli (CaCO3) mikrofosiller arasında kokolit, foraminifer, kalkerli dinoflagellata kistleri ve ostrakodlar (tohum karidesi) bulunur.
Fosfatlı mikrofosiller
[değiştir | kaynağı değiştir]Fosfatlı mikrofosiller arasında konodontlar (soyu tükenmiş bir kordat grubunun küçük ağız yapıları), bazı scolecodontlar ("solucan" çeneleri), köpekbalığı dikenleri ve dişleri ve diğer balık kalıntıları (topluca "iktiyolitler" olarak adlandırılır) bulunur.
Silisli mikrofosiller
[değiştir | kaynağı değiştir]Silisli mikrofosiller arasında diyatomeler, radyolarlar, silikoflagellatlar, ebridiyenler, fitolitler, bazı scolecodontlar ("solucan" çeneleri) ve sünger spikülleri bulunur.
Organik mikrofosiller
[değiştir | kaynağı değiştir]Organik mikrofosillerin incelenmesine palinoloji denir. Organik mikrofosiller arasında polenler, sporlar, kitinozoanlar (deniz omurgasızlarının yumurta kılıfları olduğu düşünülmektedir), skolekodontlar ("solucan" çeneleri), akritarklar, dinoflagellat kistleri ve mantar kalıntıları bulunmaktadır.
Yöntemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Çökelti veya kaya örnekleri karotlardan veya mostralardan toplanır ve içerdikleri mikrofosiller eleme, santrifüj veya ağır sıvılarda yoğunluk ayrımı ve istenmeyen fraksiyonun kimyasal sindirimi dahil olmak üzere çeşitli fiziksel ve kimyasal laboratuvar teknikleriyle çıkarılır. Elde edilen konsantre mikrofosil örneği daha sonra genellikle ışık mikroskobu ile analiz için bir lam üzerine monte edilir. Taksonlar daha sonra tanımlanır ve sayılır. Küçük bir sediman örneğinin çoğu zaman sağlayabileceği çok sayıda mikrofosil, çok değişkenli analize tabi tutulabilecek istatistiksel olarak sağlam veri kümelerinin toplanmasına olanak tanır. Tipik bir mikrofosil çalışması, her numuneden birkaç yüz örneğin tanımlanmasını içerecektir.
Mikropaleontoloji uygulamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Mikrofosiller, biyostratigrafideki önemleri açısından özellikle dikkate değerdir. Mikrofosiller genellikle son derece bol, yaygın ve hızlı bir şekilde stratigrafik kayıtlarda görünüp kaybolduğundan, biyostratigrafik açıdan ideal indeks fosilleri oluştururlar. Ayrıca, bazı mikrofosillerin planktonik ve nektonik alışkanlıkları, onlara çok çeşitli fasiyeslerde veya paleoortamlarda ortaya çıkma ve neredeyse küresel dağılıma sahip olma avantajı sağlayarak biyostratigrafik korelasyonu daha da güçlü ve etkili hale getirir.
Özellikle derin deniz çökeltilerinden elde edilen mikrofosiller; uzun, orta veya kısa zaman ölçeklerinde küresel çevresel değişimin en önemli kayıtlarından bazılarını da sağlar.[8] Okyanus tabanının geniş alanlarında, yüzey sularından batan planktonik mikro organizmaların kabukları baskın tortu kaynağını oluşturur ve sürekli olarak birikirler (tipik olarak milyon yılda 20-50 milyon oranlarında). Mikrofosil topluluklarındaki değişikliklerin ve kabuk kimyasındaki değişikliklerin (örneğin, oksijen izotop bileşimi) incelenmesi, jeolojik geçmişteki iklim değişikliği araştırmaları için temeldir.
Mikropaleontoloji, tortul kayaçların tarihlendirilmesi ve paleo-çevresel yeniden yapılandırma için mükemmel bir araç sağlamanın yanı sıra - hem petrol jeolojisi hem de paleookyanusografide yoğun olarak kullanılmaktadır - adli polis soruşturmasında veya arkeolojik eserlerin kaynağının belirlenmesinde artan rolü gibi bir dizi daha az geleneksel uygulama da bulmuştur.
Mikropaleontoloji aynı zamanda insan yerleşim alanlarının ve ortamlarının arkeolojik olarak yeniden yapılandırılmasında kullanılan bir jeoarkeoloji aracıdır. Mevcut ve eski su kütlelerinin stratigrafisindeki mikrofosil popülasyon bolluğundaki değişiklikler, çevresel koşullardaki değişiklikleri yansıtır. Tatlı su kütlelerinde doğal olarak oluşan ostrakodlar, insan faaliyetleri nedeniyle tuzluluk ve pH'daki değişikliklerden etkilenir. Diğer tarihlendirme teknikleriyle ilişkilendirildiğinde, tarih öncesi ortamlar yeniden yapılandırılabilir. Tanganika Gölü üzerinde yapılan çalışmalar, 4000 yıllık bir dönemde insan kaynaklı çevresel değişikliklerin bir profilini çıkardı.[9]
Kurak Amerika'nın güneybatısında yapılan benzer çalışmalar, MÖ 2100'den MÖ 500'e kadar tarih öncesi halklar tarafından kullanılan sulama kanalları hakkında bilgi sağladı.[10] Amerika'daki kurak iklimlerde yapılan diğer arkeolojik çalışmalar, tarih öncesi iklim ve insan faaliyetlerinin daha eksiksiz bir resmini oluşturmak için Mikropaleontolojik analizleri birleştirdi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Drewes, Charlie. "Discovering Devonian Microfossils" (PDF). Iowa State University. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ Dodd, Matthew S.; Papineau, Dominic; Grenne, Tor; slack, John F.; Rittner, Martin; Pirajno, Franco; O'Neil, Jonathan; Little, Crispin T. S. (2 Mart 2017). "Evidence for early life in Earth's oldest hydrothermal vent precipitates" (PDF). Nature. 543 (7643). ss. 60-64. Bibcode:2017Natur.543...60D. doi:10.1038/nature21377. PMID 28252057. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
- ^ Zimmer, Carl (1 Mart 2017). "Scientists Say Canadian Bacteria Fossils May Be Earth's Oldest". New York Times. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017.
- ^ Ghosh, Pallab (1 Mart 2017). "Earliest evidence of life on Earth 'found". BBC News. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2017.
- ^ Dunham, Will (1 Mart 2017). "Canadian bacteria-like fossils called oldest evidence of life". Reuters. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017.
- ^ Staff (20 Ağustos 2018). "A timescale for the origin and evolution of all of life on Earth". Phys.org. 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018.
- ^ Betts, Holly C.; Putick, Mark N.; Clark, James W.; Williams, Tom A.; Donoghue, Philip C.J.; Pisani, Davide (20 Ağustos 2018). "Integrated genomic and fossil evidence illuminates life's early evolution and eukaryote origin". Nature. 2 (10). ss. 1556-1562. doi:10.1038/s41559-018-0644-x. PMC 6152910 $2. PMID 30127539.
- ^ Ovechkina, M.N. 2007. Calcareous nannoplankton of the Upper Cretaceous (Campanian and Maastrichtian) of the southern and eastern Russian Platform. Nauka, Moscow. 353 pp. 978-5-02-035758-7
- ^ M. Palacios-Fest (2005). "Paleolimnological investigations of anthropogenic environmental change in Lake Tanganyika: IV. Lacustrine paleoecology" (PDF). Journal of Paleolimnology. 34 (1). ss. 51-71. Bibcode:2005JPall..34...51P. CiteSeerX 10.1.1.489.2218 $2. doi:10.1007/s10933-005-2397-1. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ M. Palacios-Fest & Owen K. Davis (2008). "8" (PDF). Las Capas: Early Irrigation and Sedentism in a Southwestern Floodplain. Anthropological Papers No. 28, ed. Jonathan B. Mabry. Center for Desert Archaeology, Tucson, Arizona, USA. ss. 197-220. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brasier, M.D. (1980), Microfossils. Chapman and Hall publishers. 0-412-44570-0
- Traverse, A. (1988), Paleopalynology. Unwin Hyman 0-04-561001-0
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mikropaleontoloji Derneği 6 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Palinoloji Merkezi, Sheffield Üniversitesi, Birleşik Krallık (İngilizce)
- Amerikan Stratigrafik Palinologlar Derneği (AASP) 2 Mart 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Commission Internationale de Microflore du Paléozoique (CIMP), Uluslararası Paleozoik Palinoloji Komisyonu. (İngilizce)
- Uluslararası Nannoplankton Derneği 27 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Acritarchs üzerinde CIMP Alt Komisyonu (İngilizce)
- CIMP Chitinozoan Alt Komisyonu (İngilizce)
- Micropaleontology Press, Micropaleontology Project'in bir bölümü olup, mikropaleontoloji bilimini teşvik etme misyonuna sahip kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. 7 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley, mikrofosil koleksiyonları. (İngilizce)
- Okyanus Sondaj Programı (OSP) Mikropaleontolojik referans merkezleri. 7 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- University College, Londra, Mikropaleontoloji Birimi, MIRACLE mikrofosil görüntü veritabanı dahil. 7 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Aranabilir bir veritabanı ile 2500'den fazla Foraminifer görüntüsü 7 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Kapsamlı taksonomik veri tabanı ve planktonik foraminifiera rehberi 6 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Kokolitoforlar ve diğer kalkerli nannofosiller için birincil taksonomik veri tabanı ve rehber 30 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
