Mehmet Ali Aybar
Mehmet Ali Aybar | |
---|---|
![]() | |
Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı | |
Görev süresi 1962-1969 | |
Yerine geldiği | Kemal Türkler |
Yerine gelen | Behice Boran |
Sosyalist Devrim Partisi Kurucu Genel Başkanı | |
Görev süresi 1975-1980 | |
Türkiye Büyük Millet Meclisi 13. ve 14. dönem milletvekili | |
Seçim bölgesi | 1965 – İstanbul 1969 – İstanbul |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | 5 Ekim 1908 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 10 Temmuz 1995 (86 yaşında) İstanbul, Türkiye |
Partisi | Türkiye İşçi Partisi (1962-1971) Sosyalist Devrim Partisi (1975-1980) |
Mehmet Ali Aybar, (d. 5 Ekim 1908, İstanbul - ö. 10 Temmuz 1995, İstanbul), Türkiye'de sosyalist hareketin önde gelen isimlerinden, 1971'de kapatılan Türkiye İşçi Partisi lideri, ve Sosyalist Devrim Partisi kurucu genel başkanı, avukat ve milletvekili.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Mehmet Ali Aybar, 5 Ekim 1908'de Hüseyin Hüsnü Paşa'nın büyük oğlu Yarbay Tahsin Bey'in oğlu olarak İstanbul'da doğdu.[1] Nazım Hikmet'in büyük teyzesinin torunu olan[2] Aybar, Galatasaray Lisesinden sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Aynı fakültede Prof. Ali Fuat Başgil'in anayasa hukuku asistanı, ardından hukuk doktoru ve devletler hukuku doçenti oldu.[3]
Vatan gazetesinin sahibi ve başyazarı Ahmet Emin Yalman'ın önerisiyle bu gazetede 1945'te tek parti rejimi aleyhinde yazılar yazması nedeniyle, dönemin millî eğitim bakanı Hasan Ali Yücel'in telefonla verdiği talimat üzerine, üniversitedeki görevine son verildi.[3]
1946 seçimlerinde bağımsız milletvekili adayı oldu, fakat seçilemedi.
1947'de önce Hür, sonra Zincirli Hürriyet gazetelerini çıkardı ve buralardaki yazıları nedeniyle 1949'da 3 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı. 1950'deki genel afla serbest bırakılan Aybar iki yıl sonra avukatlığa başladı.[3]
1962'de Türkiye İşçi Partisinin genel başkanlığına seçildi. 1965 ve 1969 genel seçimlerinde bu partiden İstanbul milletvekili seçildi. Aynı dönemlerde Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgaline karşı çıktı ve Türkiye’ye özgü sosyalizm şeklinde de ifade ettiği güleryüzlü, insancıl, hürriyetçi sosyalizm anlayışını savundu. Bu görüşlerine karşı çıkanlar ile arasındaki anlaşmazlığın büyümesi üzerine, 1969'da genel başkanlıktan, 1971'de de parti üyeliğinden istifa etti.
1975'te kısa bir süre sonra Sosyalist Devrim Partisi adını alacak olan ve 12 Eylül 1980'de diğer partilerle birlikte kapatılan Sosyalist Partiyi kurdu.
Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm (1968), 12 Mart'tan Sonra Meclis Konuşmaları (1973), Örgüt Sorunu (1979) ve TİP Tarihi (BDS Yayınları) başlıklı kitapların yazarı olan Aybar, ABD'nin Vietnam'daki savaş suçlarını yargılamak üzere oluşturulan uluslararası Russell Mahkemesine yargıç olarak da seçilmişti.
Gençlik yıllarında sporda gösterdiği başarılarıyla da tanınan Aybar, 1928-1935 arası Türkiye millî atletizm takımında yer almış, bu dönemde 100 ve 200 metre bayrak yarışlarında Türkiye rekorları kırmıştı. Aybar 1931'de Balkan şampiyonu olan 4 x 100 bayrak takımının da başarılı koşucuları arasındaydı. Galatasaray Spor Kulübünün atletizm takımında uzun süre spor yaptı.
1947'de evlendiği Siret Uncu'dan (ö. 1987), Güllü (d. 1956) adlı bir kızı oldu.[4] Siret Hanım'ın yeğeni Çiğdem Talu'dur.[5]
Mehmet Ali Aybar, 10 Temmuz 1995 tarihinde İstanbul'da Florence Nightingale Hastanesinde kalp yetmezliği sonucu öldü.[6][7]
Dış bağlantılar [değiştir | kaynağı değiştir]
![]() |
Vikisöz'de alıntılar |
- Mehmet Ali Aybar internet sitesi
- İletişim Yayınlarından çıkan kitapları ve biyografisi 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Tarihi yanında götüren kadın: Ayşe Cebesoy". Aydınlık. 20 Mart 2017. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ "Nazım'ın gen haritası". Hürriyet. 18 Şubat 2001. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ a b c Mehmet Ali Aybar anlatıyor: Bitmeyen Koşu, Uğur Mumcu, Cumhuriyet gazetesi, 9 Mart 1986, s. 6.
- ^ "AYBAR, Mehmet Ali". ktb.gov. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Vefat: Melek Haslet Uncu". Milliyet. 2 Temmuz 1986. s. 12.
- ^ "[Mehmet Ali Aybar'a ait vefat ilanı]". 9lib.net. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
- ^ "Mehmet Ali Aybar mezarı başında anıldı". www.cumhuriyet.com.tr. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
- 1908 doğumlular
- İstanbul doğumlu siyasetçiler
- Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- Türkiye'deki siyasi parti genel başkanları
- TBMM 13. dönem İstanbul milletvekilleri
- TBMM 14. dönem İstanbul milletvekilleri
- 1928 Yaz Olimpiyatları atletleri
- Türk marksistler
- Türk erkek kısa mesafe koşucuları
- Türk Olimpiyat atletleri
- 20. yüzyıl Türk avukatları
- 1995 yılında ölenler
- İstanbul'da ölenler
- Kalp yetmezliğinden ölenler
- Aşiyan Mezarlığı'na defnedilenler
- Türkiye İşçi Partisi mensubu siyasetçiler