İçeriğe atla

Litvanya Bağımsızlık Yasası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Litvanya Bağımsızlık Yasası
Orijinal Litvanya Bağımsızlık Yasası.
Özgün adLietuvos Valstybės atkūrimo aktas
Onaylanma16 Şubat 1918
Kaldırılma15 Haziran 1940
İsteyenLitvanya Konseyi
İmzacılar20 imzacı
KonuBağımsızlık ilanı
AmaçLitvanya'nın bağımsızlık ilanı

Litvanya Bağımsızlık Yasası, Litvanya Devleti Bağımsızlık Yasası (Litvanca: Lietuvos Valstybės atkūrimo aktas) veya 16 Şubat Yasası, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi'nin demokratik ilkelerle yönetilecek bağımsız bir Litvanya devletinin kuruşunu ilan ettiği belgedir. Yasa metni Jonas Basanavičius başkanlığındaki konseyin yirmi temsilcisi tarafından imzalandı. Belge Vilnius Konferansı, 11 Aralık, 8 Ocak ve 16 Şubat tarihli kararlar dahil olmak üzere bu konudaki bir dizi çalışmanın sonucuydu. Yasa ilan edilene kadar geçen zaman uzun ve inişli çıkışlıydı, Alman İmparatorluğu Konsey'e bağımsızlık değil bir Almanya-Litvanya ittifakı kurulmasına yönelik açıklama yapması için baskı yaptı. Konsey, askerî birlikleri Litvanya'da bulunan Almanya makamları ile Litvanya halkının talepleri arasında dikkatli davranmak zorunda kaldı.

Litvanya'nın bağımsızlığını ilan etme açıklamasının kısa dönemki etkileri sınırlı oldu. Yasa metninin yayınlanması Almanya yetkilileri tarafından yasaklandı ve metin yasa dışı olarak dağıtıldı. Konseyin çalışması Almanya makamlarınca engellendi ve Litvanya üzerindeki kontrol daha sıkı hale geldi. Ancak Almanya'nın 1918 sonbaharında I. Dünya Savaşı'nı kaybetmesi üzerine bu durum değişti. Kasım 1918'de ilk Litvanya Kabinesi kuruldu ve Konsey Litvanya bölgesi üzerinde egemenlik kazandı. Litvanya'nın tam bağımsızlığı ise Litvanya Bağımsızlık Savaşı sonrasında gerçekleşti.

Bağımsızlık Yasası hem iki savaş arası dönemde hem de 1990 sonrasında Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığında kilit role sahiptir. 11 Mart 1990'da yürürlüğe giren Litvanya Devleti'nin Yeniden Kuruluşu Yasası'nın temelini oluşturur. Yasa metni yürürlükte olan Litvanya Anayasası'nın temel ilkelerinin oluşmasında büyük rol oynamıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bağımsızlığını ilan eden Litvanya yönetimi I. ve II. Dünya Savaşı arasında var olan bağımsız devletin yeniden tesis edildiğini ve Bağımsızlık Yasası'nın yasal gücünü kaybetmediğini açıkladı.

Orijinal belge 29 Mart 2017'de Berlin'deki diplomatik arşivlerde bulundu.

Tarihsel arka plan ve Litvanya Konseyi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yasanın bir kopyası
Ana madde: Litvanya Konseyi
16 Şubat 1918 tarihinde Bağımsızlık Yasası'nı imzaladıktan sonra Litvanya Konseyi'nin yirmi imzacı üyesi

Mindaugas'ın kral olması sonrasında Litvanya topraklarında Litvanya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı dönemiyle birlikte yüzyıllarca süren bir devlet geleneği mevcuttu.[1] Polonya-Litvanya Birliği'nin 1795'teki son parçalanmasından sonra Litvanya toprakları Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edildi.[2] 19. yüzyılda hem Litvanlar hem de Polonyalılar bağımsızlıklarını tekrar kazanmaya çalıştılar. Litvanlar 1830'da Kasım Ayaklanması'nda ve 1863'te Ocak Ayaklanması'nda bağımsızlık girişimlerinde bulundular, ancak ilk gerçek fırsat I. Dünya Savaşı sırasında Alman İmparatorluğu'nun ve Rus İmparatorluğu'nun zayıflamasıyla ortaya çıktı.[3][4]

1915'te Alman Ordusu Rus İmparatorluğu'nun batı kesimlerini ele geçirdi. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Almanya yönetimi tampon bölge olarak hizmet edecek bölgesel bir kukla devlet ağı olacak olan Mitteleuropa fikrinin jeopolitik stratejisini tasarlayarak Litvan ulusunun Rus İmparatorluğu'ndan ayrılmak isteyeceğini ve Almanya ile daha yakın bir ilişki kurmayı hedefleyeceğini varsayarak Vilnius Konferansı'nın toplanmasına izin verdi.[5] Ancak Almanya yönetiminin bu beklentileri gerçekleşmedi ve 18-22 Eylül 1917'de toplanan konferans tamamen bağımsız bir Litvanya'nın kurulması gerektiğine ve Almanya ile daha yakın bir ilişkinin ancak yeni bağımsız devletin resmî olarak tanınmasına bağlı olacağına yönelik bir karar kabul etti.[6] 21 Eylül'de konferansa katılan 214 katılımcı bu kararı açıklamak için yirmi üyeli Litvanya Konseyi'ni seçti.[7] Konferans aynı zamanda bir kurucu meclisin oluşturulması ve bu meclisin "Litvanya'nın tüm sakinleri tarafından demokratik ilkelere uygun olarak seçilmesi" gerektiğini açıkladı.[8] Almanya yetkilileri bu kararın yayınlanmasına izin vermedi ancak yine de Konsey'in çalışmasını sürdürmesine izin verdi.[5]

Bağımsızlık Yasası'na giden yol

[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Aralık tarihli yasa metni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya şansölyesi Georg von Hertling'in talep ettiği ilk taslak 1 Aralık'ta Almanya Dışişleri Bakanlığı tarafından hazırlandı.[9] Almanya yönetimi ve Litvanya Konseyi heyeti tarafından ortaklaşa değişiklikler yapıldı. Heyetin üyeleri Antanas Smetona, Steponas Kairys, Vladas Mironas, Jurgis Šaulys, Petras Klimas ve Aleksandras Stulginskis idi.[10] Taraflar arasındaki tartışmaların ardından belgenin metni üzerinde uzlaşma sağlandı. Almanya temsilcisi Kurt von Lersner, üzerinde anlaşmaya varılan metinde hiçbir kelimenin dahi değiştirilmemesi ve tüm Konsey üyelerinin bu belgeyi imzalaması konusunda ısrar etti.[10]

Heyet Vilnius'a döndükten sonra 11 Aralık'ta Bağımsızlık Yasası'nı görüşmek üzere konsey oturumu gerçekleştirildi. Üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan yasa metni kabul edildi. Toplantıya katılan üyelerden on beşi olumlu oy kullandı, üçü karşı oy verdi, bir üye çekimser kaldı, bir üye ise toplantıya katılmadı.[10] Konsey üyelerinin tamamının bu belgeyi imzalayıp imzalamadığı tam olarak net değildir. Yasa metni Almanca olarak yazılmıştı ve resmî Litvanca çevirisi yapılmadı. Bu nedenle farklı kaynaklar metnin farklı çevirilerini aktarmışlardır.[10] 11 Aralık tarihli söz konusu yasa metni Litvanya'nın bağımsızlığını ilan etti ancak 2. maddesi mevcut Almanya hükûmetinden koruma talebi içeriyordu ve Almanya ile "sağlam ve kalıcı bir ittifak" kurulması gerektiğini öneriyordu.[6] Yasa metni söz konusu ittifakın askerî işler, ulaşım, gümrük ve para birimi ile ilgili sözleşmelere dayanarak oluşturulacağını belirtmesi sebebiyle birçok Litvanyalı eleştirmen Konsey'in yetkisini aştığını belirtti. Eleştirmenler, Vilnius Konferansı'nda bu meselelere karar vereceği açıklanan kurucu meclis konusunun yasa metninde yazması gerektiğini ifade ettiler.[9]

8 Ocak tarihli yasa metni

[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Şubat tarihli yasa metni imzalandığında sırada Konsey başkanı olan Jonas Basanavičius.

1918'de Almanya ile Rusya hükûmetleri arasında barış görüşmeleri başladığında, Almanya yetkilileri Litvanya temsilcilerinden iki bağımsızlık bildirgesi metni hazırlamalarını talep etti. Bu metinlerden ilkinin Litvanya'nın Rusya ile bağlarını reddettiği ve Almanya ile bir ittifaktan bahsedilmeyecek şekilde, diğerinin ise Almanya'da yayınlanmak üzere 11 Aralık tarihli metnin tekrar edildiği şekilde olması istendi.[10] Konsey 11 Aralık tarihli yasa metninin ilk bölümünü değiştirmeye karar verdi. Petras Klimas kurucu bir meclis çağrısında bulunan cümleyi metne ekledi.[11] Ayrıca Vilnius Konferansı tarafından deklare edilmesine karşın 11 Aralık'taki metinde yer almayan "demokratik ilkelerin yeni devlet yönetiminin temeli olacağı" konusu da yeni yasa metnine eklendi.[10][12] "Almanya ile sağlam ve kalıcı ittifak" konusundan bahseden ikinci bölüm metinden tamamen çıkartıldı.[11] Nihai versiyon ABD Başkanı Woodrow Wilson'ın On Dört Nokta adındaki ilkeleri açıkladığı gün olan 8 Ocak 1918'de onaylandı. Bu metin özü itibarıyla bir sonraki metin olan 16 Şubat tarihli metinden farklı değildi.[12]

Almanya askeri yönetimi Ober Ost değişiklikleri içeren metni reddetti. 26 Ocak'ta önceki taleple hazırlanan bildirgenin iki versiyonu onaylandı, ancak 8 Ocak'taki değişiklikler onaylanan metinlerde mevcut değildi.[11] Onaylanan metinlerin 11 Aralık tarihli metinler olması kimi Konsey üyelerince Almanya yönetimine yönelik taviz verilmesi olarak yorumlandı ve Konsey içi gerginlik yarattı.[13] Mykolas Biržiška, Steponas Kairys, Stanisław Narutowicz ve Jonas Vileišis protesto için Konsey'den istifa ettiler.[9] İstifa eden dört üye konseyin çoğunluğunun 8 Ocak'taki kararları kabul etmesi hâlinde geri döneceklerini ve Almanya yetkililerini memnun etmesi nedeniyle güven kaybeden Antanas Smetona'nın başkanlıktan istifa etmesi gerektiğini açıkladılar. Yaşanan süreç sonrasında Smetona konsey başkanlığı görevinden istifa etti ve Jonas Basanavičius yeni başkan seçildi.[12][14]

16 Şubat tarihli yasa metni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanya hükûmeti Litvanya'yı bağımsız bir devlet olarak tanımadı ve Litvanya heyeti, toprak sorunlarını çözmek üzere 22 Aralık 1917'de İttifak Devletleri ile Rusya arasında başlayan Brest-Litovsk müzakerelerine davet edilmedi.[13] Konsey ve Almanya yetkilileri arasındaki ilk ve tek resmî ortak oturumda Konsey'in yalnızca bir danışma kurulu olarak hizmet edeceği açıklandı.[11] Bu durum Konsey içinde diğer ülkelerle hiçbir bağlantı olmaksızın bağımsızlık olmasınını savunan üyelere destek verilmesini sağladı. Bu gelişmeden sonra Konsey'den ayrılan üyelerle görüşmeler başladı ve önceki metinlerin yeniden düzenlenmesini konu alan görüşmeler yapıldı.[9]

Yapılan görüşmelerde istifa eden dört üye, Konsey'den 8 Ocak tarihli metne geri dönülmesini ve Almanya ile herhangi bir ittifaktan söz edilmemesini talep etti.[10] Birkaç hafta süren tartışmalardan sonra, 15 Şubat günü sabah saat 10'da yasa metninin yeni versiyonu hazır hale geldi. Bu metin 8 Ocak tarihli yasa metninin üzerine 1 Şubat günü eklenen ufak değişiklikleri içeriyordu ancak bu değişiklikler metnin anlamını değiştirmemekteydi.[10] Konsey ertesi gün metnin yayınlanması için istifa eden üyeleri geri dönmeye davet etti. Ertesi gün olan 16 Şubat 1918 günü saat 12:30 civarında yirmi Konsey üyesinin tamamı Vilnius'daki Didžioji Caddesi'ndeki (günümüzde söz konusu yer Pilies Caddesi'ne bağlanmıştır) Litvanya Savaş Mağdurlarını Destekleme Komitesi ofisinde bir araya geldi.[11] Bina o tarihten itibaren İmzacılar Evi (Litvanca: Signatarų namai) olarak adlandırılmıştır ve günümüzde bir müzedir. Konsey ilk olarak yasa metninin birinci bölümü olan "drauge" kelimesine kadarki ilk iki paragrafı onaylamaya oy verdi ve bu bölüm oybirliğiyle kabul edildi.[15] İkinci bölüm, Kurucu Meclisin görevlerini açıklayan cümle olan ".. Litvanya Devleti'nin kuruluşu ve diğer ülkelerle ilişkileri nihayetinde Kurucu Meclis tarafından belirlenecektir." ifadesindeki "nihayetinde" kelimesine itiraz ettikleri için istifa eden üyelerden destek almadı.[15] İtiraz eden üyeler bu sözcüğün Kurucu Meclisin yetkilerinin gasp edilmesi için bir bahane üretebileceğini savundular, diğer çoğunluk olan üyeler ise bu kelimenin gelecekteki Meclis kararlarının müzakere edilemez ve itiraz edilemez niteliğini ifade ettiğini ileri sürdü.[10] Bu çekincelerle birlikte yasa metin bir bütün olarak kabul edildi, ancak yirmi üyenin tam teşekküllü desteği yoktu.[15]

Yasanın son metni

[değiştir | kaynağı değiştir]
Satır Orijinal metin[16] Türkçe çeviri
1
NUTARIMAS
KARAR
2 Lietuvos Taryba savo posėdyje vasario 16 d. 1918 m. vienu balsu nu- Litvanya Konseyi 16 Şubat 1918 oturumunda oybirliğiyle karar verilen
3 tarė kreiptis: į Rusijos, Vokietijos ir kitų valstybių vyriausybės šiuo Rusya, Almanya hükûmetlerine ve diğer devletlere bildirilen
4 pareiškimu: deklarasyondur:
5 Lietuvos Taryba, kaipo vienintelė lietuvių tautos atstovybė, remdamos Litvanya ulusunun tek temsilcisi olarak Litvanya Konseyi,
6 pripažintaja tautų apsisprendimo teise ir lietuvių Vilniaus konferencijos tanınmış hak olan ulusal kaderi tayin hakkını ve Vilnius Konferansı'nın
7 nutarimu rugsėjo mėn. 18-23 d. 1917 metais, skelbia atstatanti nepriklau- 18-23 Eylül 1917 tarihli kararı olan bağımsızlığın restorasyonunu ilan eder.
8 somą demokratiniais pamatais sutvarkytą Lietuvos valstybę su sostine Demokratik ilkelere dayanan Litvanya Devleti Vilnius'un başkenti olduğunu
9 Vilniuje ir tą valstybę atskirianti nuo visų valstybinių ryšių, kurie ve önceden bağlanmış olan tüm devletlerle bağlarının sona erdiğini beyan eder
10 yra buvę su kitomis tautomis. ve bu devletlerin diğer uluslarıyla.
11 Drauge Lietuvos Taryba pareiškia, kad Lietuvos valstybės pama- Litvanya Konseyi ayrıca Litvanya Devleti'nin kuruluşunun ilan edecek ve
12 tus ir jos santykius su kitomis valstybėmis privalo galutinai nustatyti diğer ülkelerle ilişkileri nihayetinde belirleyecek olan
13 kiek galima graičiau sušauktas steigiamasis seimas, demokratiniu budu Kurucu Meclis tarafından mümkün olan en kısa sürede toplantıya çağrılacak ve demokratik olarak seçilecektir
14 visų jos gyventojų išrinktas. tüm halk tarafından.
15 Lietuvos Taryba pranešdama apie tai ..................... Litvanya Konseyi, bu konuda ..................... hükûmetini bilgilendirerek
16 vyriausybei, prašo pripažinti nepriklausomą Lietuvos valstybę. Bağımsız Litvanya Devleti'nin tanınmasını talep eder.
 
17 Dr. Jonas Basanavičius Dr. Jonas Basanavičius
18 Saliamonas Banaitis Saliamonas Banaitis
19 Mykolas Biržiška Mykolas Biržiška
20 Vilniuje, vasario 16 d. 1918 m. Kazimieras Bizauskas Vilnius, 16 Şubat 1918 Kazimieras Bizauskas
21 Pranas Dovydaitis Pranas Dovydaitis
22 Jurgis Šaulys Steponas Kairys Jurgis Šaulys Steponas Kairys
23 Jokūbas Šernas Petras Klimas Jokūbas Šernas Petras Klimas
24 Antanas Smetona Donatas Malinauskas Antanas Smetona Donatas Malinauskas
25 Jonas Smilgevičius Vladas Mironas Jonas Smilgevičius Vladas Mironas
26 Justinas Staugaitis Stanisław Narutowicz Justinas Staugaitis Stanisław Narutowicz
27 Aleksandras Stulginskis Alfonsas Petrulis Aleksandras Stulginskis Alfonsas Petrulis
28 Jonas Vailokaitis Kazimieras Steponas Šaulys Jonas Vailokaitis Kazimieras Steponas Šaulys
29 Jonas Vileišis Jonas Vileišis

Yasa tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Not: Bölümlerin renkleri yukarıdaki orijinal metindeki renkli çizgilere karşılık gelmektedir.

  I. Bölüm      
Vilnius Konferansı Kararı
18-22 Eylül 1917 		 
II. Bölüm  
 
 
    I. Bölüm  
11 Aralık 1917 tarihli yasa metni    
  II. Bölüm  
   
   
Oturumda düzenlendi Petras Klimas tarafından düzenlendi
       
   
8 Ocak 1918 tarihli yasa metni Eğilim Hüküm
   
Steponas Kairys, Stanisław Narutowicz, Jonas Vileišis tarafından düzenlendi
         
       
1 Şubat 1918 düzenlemesi İlan Eğilim Hüküm Bildirim
       
Konsey ve dört istifa eden üye tarafından düzenlendi
       
15 Şubat 1918 düzenlemesi İlan Eğilim Hüküm Bildirim
       
Petras Klimas tarafından düzenlendi          
     
         
Litvanya Bağımsızlık Yasası
16 Şubat 1918 tarihli yasa metni 		İlan Eğilim Hüküm Bildirim Kapanış protokolü
 
Kaynak: Klimavičius, Raimundas (2004). "Vasario 16-osios aktas: teksto formavimo šaltiniai ir autorystės problema". Istorija. Lietuvos aukštųjų mokyklų mokslo darbai (Litvanca), 59-60. Vilnius Pedagoji Üniversitesi. s. 65. ISSN 1392-0456. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020. 

Sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Litvanya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yasa metninin yer aldığı Lietuvos aidas gazetesinin ön sayfası. İlan sonrası gazetenin büyük bir kısmı Almanya yetkilileri tarafından toplatıldı.

İmzadan kısa bir süre sonra yasa metni Almanya'ya gönderildi ve parlamentodaki partilere dağıtıldı. 18 Şubat'ta metin Almanya'da faaliyet yürüten Das Neue Litauen, Vossische Zeitung, Taegliche Rundschau ve Kreuzzeitung gazetelerinde yayımlandı.[5] Antanas Smetona tarafından kurulan Konsey'in yayın organı Lietuvos aidas bu metni yayınlamak üzere basılmak için hazırlandı ancak Almanya yetkilileri bu yayını yasakladı. Gazetenin kopyalarının büyük oranına el konulmasına rağmen gazetenin editörü Petras Klimas 60 civarında örneği saklamayı başardı. Yasa metni Litvanya çevresinde çoğunlukla gizlice basılmış broşürler hâlinde yayıldı.[11]

3 Mart 1918'de Almanya ve Sovyet Rusya Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzaladı. Antlaşma Baltık ülkelerinin Almanya'nın nüfuz alanında olduğunu ve Rusya'nın bu bölgelerde hak iddia edemeyeceğeni belirtti. Bu gelişmeyle birlikte 23 Mart'ta Almanya, 11 Aralık tarihli yasa metnine dayanarak bağımsız Litvanya'yı tanıdı.[5] Buna karşın uygulamada Litvanya'da veya Konsey statüsünde bir şey değişmedi, Konsey'in bağımsız bir yönetim kurma çabaları engellendi.[13] Ancak 1918-1919 Alman Devrimi başladığında ve 1918 sonbaharında Almanya savaşı kaybettiğinde bu durum değişti, Almanya yönetimi artık şartları belirleyecek ve dikte edecek bir konumda değildi. Bu siyasal ortamda Litvanya Konseyi ilk geçici anayasayı 2 Kasım'da kabul etti. Hükûmetin işlevleri üç üyeli bir başkanlığa devredildi ve Augustinas Voldemaras ilk Litvanya Bakanlar Kurulunu kurmakla görevlendirildi.[9] Tam uluslararası tanınma ise birkaç yıl sürdü.[17]

Yasa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yasanın asıl ve kopyası olmak üzere iki nüshası imzalandı. Orijinali koruması ve saklaması için Jonas Basanavičius'a verildi. Orijinal belge hiçbir zaman kamuya açık olarak yayınlanmamış veya kullanılmamıştır, varlığından ilk olarak 1933 yılında basında bahsedilmiştir.[18] Kopya günlük işlerde kullanıldı ve Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nden ültimatom aldığı ve bağımsızlığını kaybettiği 15 Haziran 1940 tarihine kadar devlet başkanlığı arşivlerinde saklandı.[18] Bu tarihten sonra belge kayboldu. Hem orijinal hem de kopya belgeye onlarca yıl ulaşılamadı. Çok sayıda tarihçi ve maceraperest belgeyi arama çalışmaları gerçekleştirdi. 2006'da bir mühendis ekibi imzacılardan Jonas Vileišis'ın kardeşi Petras Vileišis'in yaşadığı ev olan Vileišis Sarayı'nın duvarlarını aradı.[19] 1928'deki ve 1933'teki sürümlerinden iki kopya üretildi. 1928 kopyası Yasa'nın orijinal hâline daha yakın bir sürümüydü ancak yazım hataları içeriyordu ve arka plan görsel olarak daha sorunlu görünümdeydi. 1933 kopyası ise Yasa'yı daha iyi bir görünümde göstermekteydi.[18]

2017 yılında Litvanyalı iş insanı Darius Mockus orijinal belgeyi bulacak ve hükûmete ulaştıracak kişiye 1 milyon euro ödül vereceğini açıkladı. Teklifin son tarihi, Litvanya'nın bağımsızlık ilanının 100. yıldönümünü kutlayacağı 16 Şubat 2018 olarak belirlendi.[20] 29 Mart 2017'de Vytautas Magnus Üniversitesi'nde çalışan profesör Liudas Mažylis, Litvanca olarak elle yazılmış ve yirmi imzacı tarafından imzalı orijinal belgeyi Almanya'nın başkenti Berlin'deki Federal Dışişleri Bakanlığı Siyasi Arşivi'nde bulduğunu açıkladı.[21] Mažylis ayrıca 16 Şubat 1918 belgesini ve 11 Aralık 1917 tarihli yasa metninin Almanca versiyonunu da bulduğunu açıkladı. 11 Aralık metni Pranas Dovydaitis'nın imzası olmadan on dokuz kişinin imzasını içeriyordu.[22][23] Almanya yönetimi ertesi gün belgelerin gerçekliğini doğruladı ve Almanya Devlet Bakanı Michael Roth ve Litvanya'nın Almanya büyükelçisi Deividas Matulionis tarafından halka gösterildi.[24][25] 5 Ekim 2017'de Litvanya Dışişleri Bakanı Linas Linkevičius ile Almanya Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel orijinal Bağımsızlık Yasası'nın ilk imzalandığı İmzacılar Evi'nde beş yıl boyunca sergilenmesini konu alan bir anlaşma imzaladı. Belge Litvanya'nın bağımsızlığının yüzüncü yıl kutlamalarının ana sembolü oldu.[26] 22 Aralık 2017 tarihinde Litvanya'da uzmanlar tarafından yapılan kapsamlı bir analizden sonra belgenin imzacılardan biri olan Jurgis Šaulys tarafından elle yazıldığını açıklandı.[27][28]

22 Aralık 2017'de Litvanya Bağımsızlık Yasası'nın başka bir versiyonu tarihçi Darius Antanavičius tarafından Vatikan Gizli Arşivleri'nde Kutsal Makam'a gönderilmiş şekilde bulundu. Yasanın bu versiyonu Almanca basılmıştı ve Antanas Smetona, Jonas Vileišis, Jurgis Šaulys ve Justinas Staugaitis tarafından imzalanmıştı.[29][30]

İmzacılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Görsel İsim Politik bağlantı[31] Meslek[32] Doğum tarihi ve yeri[33] Ölüm tarihi ve yeri[33]
Stulginskis, AleksandrasAleksandras Stulginskis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Tarım uzmanı 26 Şubat 1885, Kutaliai köyü, Raseiniai 22 Eylül 1969, Kaunas
Petrulis, AlfonsasAlfonsas Petrulis
Telaffuzⓘ		 Ulusal İlerleme Partisi Papaz 4 Ağustos 1873, Kateliškiai köyü, Biržai 26 Haziran 1928, Musninkai
Smetona, AntanasAntanas Smetona
Telaffuzⓘ		 Litvanya Milliyetçiler Birliği Avukat 10 Ağustos 1874, Užulėnis köyü, Ukmergė 9 Ocak 1944, Cleveland
Malinauskas, DonatasDonatas Malinauskas
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Tarım uzmanı 7 Mart 1869, Krāslava 30 Ekim 1941, Biysk[34]
Šernas, JokūbasJokūbas Šernas
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Avukat 14 Haziran 1888, Jasiškiai köyü, Biržai 31 Temmuz 1926, Kaunas
Basanavičius, JonasJonas Basanavičius
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Doktor 23 Ekim 1851, Ožkabaliai köyü, Žemaičių Naumiestis 16 Şubat 1927, Vilno (günümüzde Vilnius)
Smilgevičius, JonasJonas Smilgevičius
Telaffuzⓘ		 Bağımsız İktisatçı 12 Şubat 1870, Šoniai köyü, Telšiai 27 Eylül 1942, Kaunas
Vailokaitis, JonasJonas Vailokaitis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Yatırımcı 25 Haziran 1886, Pikžirniai köyü, Šakiai 16 Aralık 1944, Blankenburg
Vileišis, JonasJonas Vileišis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Sosyalist Demokrasi Halk Partisi Avukat 3 Ocak 1872, Mediniai köyü, Biržai 1 Haziran 1942, Kaunas
Šaulys, JurgisJurgis Šaulys
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Yatırımcı 5 Mayıs 1879, Balsėnai köyü, Tauragė 18 Ekim 1948, Lugano
Staugaitis, JustinasJustinas Staugaitis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Papaz 14 Ekim 1866, Tupikai köyü, Šakiai 8 Temmuz 1943, Telšiai
Bizauskas, KazimierasKazimieras Bizauskas
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Avukat 15 Şubat 1893, Pāvilosta 26 Haziran 1941, Minsk
Šaulys, Kazimieras SteponasKazimieras Steponas Šaulys
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Papaz 28 Ocak 1872, Stempliai köyü, Tauragė 9 Mayıs 1964, Lugano
Biržiška, MykolasMykolas Biržiška
Telaffuzⓘ		 Litvanya Sosyalist Demokrasi Halk Partisi Avukat 24 Ağustos 1882, Viekšniai 24 Ağustos 1962, Los Angeles
Klimas, PetrasPetras Klimas
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Tarihçi 23 Şubat 1891, Kušliškiai, Marijampolė 16 Ocak 1969, Kaunas
Dovydaitis, PranasPranas Dovydaitis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Avukat 2 Aralık 1886, Runkiai köyü, Marijampolė 4 Ekim 1942, Yekaterinburg
Banaitis, SaliamonasSaliamonas Banaitis
Telaffuzⓘ		 Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Yayıncı 15 Temmuz 1866, Vaitiekupiai köyü, Šakiai 4 Mayıs 1933, Kaunas
Narutowicz, StanisławStanisław Narutowicz
Telaffuzⓘ		 Bağımsız Avukat 2 Eylül 1862, Brevikai köyü, Telšiai 31 Aralık 1932, Kaunas
Kairys, SteponasSteponas Kairys
Telaffuzⓘ		 Litvanya Sosyal Demokrat Partisi Mühendis 3 Ocak 1879, Užnevėžis köyü, Ukmergė 16 Aralık 1964, New York
Mironas, VladasVladas Mironas
Telaffuzⓘ		 Litvanya Milliyetçiler Birliği Papaz 22 Haziran 1880, Kuodiškiai köyü, Rokiškis 17 Şubat 1953, Vladimir[35]

Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Antlaşmanın imzalandığı yer olan İmzacılar Evi.

16 Şubat Yasası Litvanya devletinin "yeniden" kurulduğunu (atstatyti) ilan ederek yeni devletin Litvanya Büyük Dükalığı'nin halefi olduğunu ilan etti.[36] Bu bağlamda Konsey, Litvanya devletinin kurulduğunu (sudaryti) açıklayan Vilnius Konferansı tarafından kabul edilen karardan sapmıştır.[15] Bununla birlikte yeni devletin eski Dükalıktan farklı olacağı açıkça belirtildi, sistem olarak aristokrasi tarafından yönetilen ve çok etnik gruptan oluşan Dükalık rejimi yerine, yeni Litvanya yalnızca etnik Litvanların yaşadığı topraklarda (çoğunluk Leh olan Vilnius Bölgesi hariç) örgütlenecek ve demokratik ilkelere tabi olacaktı.[15] "Litvanya'yı diğer ülkelere bağlayan bağların sona ermesi" ilkesi, Litvanya için planları bulunan Almanya, Rusya ve Polonya'ya yönelikti.[6][36] Bu bağlamda Yasa, doğrudan ele alınmasa da Polonya-Litvanya Birliği'ni diriltme girişimini reddetti.[11]

16 Şubat 1918 tarihli Yasa, hem savaşlar arası dönemde hem de 1990'dan beri günümüzdeki Litvanya'nın yasal dayanağıdır.[15] Yasa, Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığı sırasında yeni devletin kilit unsurlarından biri hâline geldi.[37][38]

1990 yılında Litvanya Devleti'nin Yeniden Kuruluşu Yasası'nın bir paragrafında şu ifade geçmektedir;[37]


Bu ifade iki yasal metnin birbiriyle bağlantılı olduğunu vurgular. 16 Şubat 1918 Yasası ve halefi 11 Mart 1990 Yasası, 20. yüzyılda Litvanya'nın bağımsızlığı açısından en önemli gelişmeler olarak kabul edilir.[39]

16 Şubat günü Litvanya'da resmî bayramdır ve bağımsızlığı kutlamak için Litvanya genelinde çeşitli törenler düzenlenmektedir.[40] 16 Şubat Yasası imzalandığında Litvanya Konseyi başkanı olan Jonas Basanavičius onuruna 1992'den itibaren etnik ve kültürel alanda seçkin çalışmalar üretenlere "Jonas Basanavičius Ödülü" adıyla ödül verilmeye başlanmıştır.[41]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Sužiedėlis, Saulius (2011). Historical dictionary of Lithuania (İngilizce). Lanham, Md.: Scarecrow Press. s. 119. ISBN 978-0-8108-4914-3. 
  2. ^ Grenoble, Lenore (2003). Language Policy in the Soviet Union. Language policy (İngilizce). 3. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. s. 104. ISBN 1-4020-1298-5. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Colin Nicolson (15 Temmuz 2014). Longman Companion to the First World War: Europe 1914-1918 (İngilizce). Routledge. s. 239. ISBN 978-1-317-88826-0. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Vardys, Vytas Stanley; Judith B. Sedaitis (1997). Lithuania: The Rebel Nation. Westview Series on the Post-Soviet Republics (İngilizce). Boulder: Westview Press. s. 22-23. ISBN 0-8133-1839-4. 
  5. ^ a b c d Simas Sužiedėlis, (Ed.) (1970-1978). "Council of Lithuania". Encyclopedia Lituanica (İngilizce). I. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. s. 581-585. 
  6. ^ a b c Kulikauskienė, Lina (2002). "1917 metų Lietuvos Taryba". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. 
  7. ^ Jusaitis, Jonas (Şubat 2002). "Kelio į Vasario 16-tąją pradžia ir vyriausybės sudarymas". Patriotas (Litvanca). 2 (37). ISSN 1648-1232. 6 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020. 
  8. ^ Alexandra Ashbourne (1 Ocak 1999). Lithuania: The Rebirth of a Nation, 1991-1994 (İngilizce). Lexington Books. s. 11. ISBN 978-0-7391-0027-1. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b c d e Eidintas, Alfonsas; Vytautas Žalys; Alfred Erich Senn (Eylül 1999). "Chapter 1: Restoration of the State". Edvardas Tuskenis (Ed.). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940 (İngilizce) (Paperback bas.). New York: St. Martin's Press. s. 24-31. ISBN 0-312-22458-3. 
  10. ^ a b c d e f g h i Klimavičius, Raimundas (2004). "Vasario 16-osios aktas: teksto formavimo šaltiniai ir autorystės problema". Istorija. Lietuvos aukštųjų mokyklų mokslo darbai (Litvanca), 59-60. Vilnius Pedagoji Üniversitesi. s. 57-66. ISSN 1392-0456. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020. 
  11. ^ a b c d e f g Skirius, Juozas (2002). "Lietuvos nepriklausomybės akto paskelbimas". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  12. ^ a b c Kirvelis, Dobilas (2001). "Jonas Vileišis ir Vasario 16-osios Aktas". Mokslas ir gyvenimas (Litvanca). 12 (528). ISSN 0134-3084. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  13. ^ a b c Gerutis, Albertas (1984). "Independent Lithuania". Albertas Gerutis (Ed.). Lithuania: 700 Years (İngilizce). translated by Algirdas Budreckis (6.6yayıncı= Manyland Books bas.). New York. s. 151-162. ISBN 0-87141-028-1. 
  14. ^ Nezabitauskas, Adolfas (1990). Jonas Basanavičius (Litvanca). Vilnius: Vaga. s. 6. ISBN 5-415-00640-0. 
  15. ^ a b c d e f Maksimaitis, Mindaugas (2005). Lietuvos valstybės konstitucijų istorija (XX a. pirmoji pusė) (Litvanca). Vilnius: Justitia. s. 36-44. ISBN 9955-616-09-1. 
  16. ^ "Nutarimas" (Litvanca). Medieval Lithuania. 2005. 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  17. ^ Hersch Lauterpacht (1 Kasım 2012). Recognition in International Law (İngilizce). Cambridge University Press. s. 11. ISBN 978-1-107-60943-3. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ a b c "1918 m. vasario 16 d. Lietuvos nepriklausomybės akto pasirašymas". Naujausių laikų Lietuvos valstybingumo istorija (Litvanca). Litvanya Ulusal Müzesi. 12 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  19. ^ "Viltis rasti Vasario 16-osios akto originalą vis labiau blėsta" (Litvanca). Lietuvos rytas. 13 Şubat 2006. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  20. ^ "Rules - Act of Independence of Lithuania" (İngilizce). Vasario16aktas.lt. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  21. ^ "Berlyne rastas Vasario 16-osios akto originalas - LRT". Litvanya Ulusal Radyo ve Televizyonu (Litvanca). 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  22. ^ Beniušis, Vaidotas. "Berlyne rastas Vasario 16-osios akto originalas lietuvių kalba". Delfi.lt. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  23. ^ Stažytė, Karolina. "Kas tas Liudas Mažylis, atradęs Vasario 16-osios aktą? Lietuvos Šerlokas Holmsas". 15min.lt. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  24. ^ Beniušis, Vaidotas. "Vokietija viešai parodė rastą Vasario 16-osios aktą, patvirtino, kad tai - originalas". 15min.lt (Litvanca). 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  25. ^ "Lithuania finds lost declaration of independence". The Guardian (İngilizce). 30 Mart 2017. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  26. ^ Jakučionis, Saulius. "Lietuvos ir Vokietijos ministrai pasirašė sutartį dėl Vasario 16-osios akto perdavimo". 15min.lt (Litvanca). 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  27. ^ "Policijos ekspertų tyrimas: Nepriklausomybės aktą surašė signataras Jurgis Šaulys". Delfi.lt (Litvanca). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  28. ^ Jačauskas, Ignas. "Signataro Jurgio Šaulio rašyseną Vasario 16-osios akte išdavė išskirtiniai požymiai". Delfi.lt (Litvanca). 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2017. 
  29. ^ "Vatikano archyve istorikas Darius Antanavičius rado Vasario 16-osios akto vertimą į vokiečių kalbą". 15min.lt (Litvanca). 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  30. ^ Jakilaitis, Edmundas. "Istorikas A.Kasperavičius: tokių atradimų laukia dar ne vienas". 15min.lt (Litvanca). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  31. ^ Šenavičius, Antanas (1999). "Lietuvos nepriklausomybės atkūrimo akto teisinė prigimtis ir konstitucinė reikšmė". Istorija xl (Litvanca). Cilt 40. s. 23–26. ISSN 1392-0456. 
  32. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; SJ isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  33. ^ a b Banevičius, Algirdas (1991). 111 Lietuvos valstybės 1918-1940 politikos veikėjų (Litvanca). Vilnius: Knyga. s. 39–153. ISBN 5-89942-585-7. 
  34. ^ 1918 m. vasario 16 d. Nepriklausomybės akto signatarai (Litvanca). Kaunas: Kauno apskrities viešoji biblioteka. 1998. 11 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020. 
  35. ^ "Vladas Mironas" (Litvanca). Seimas. 22 Temmuz 2005. 30 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020. 
  36. ^ a b Landsbergis, Vytautas (16 Şubat 1998). "Vasario 16-oji - modernios Lietuvos valstybės atkūrimo simbolis ir pamatas" (Litvanca). Seimas. 31 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  37. ^ a b "Supreme Council - Reconstituent Seimas 1990-1992" (İngilizce). Seimas. 2002. 31 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  38. ^ Žalimas, Dainius (2002). "Legal Issues on the Continuity of the Republic of Lithuania". Ineta Ziemele (Ed.). Baltic Yearbook of International Law (İngilizce). 1. Kluwer Law International. s. 9. ISBN 90-411-1736-9. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ Tyla, Antanas (6 Mart 2005). "Vasario 16-osios Akto reikšmė lietuvių tautos politinei raidai". Voruta (Litvanca). ISSN 1392-0677. 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2007. 
  40. ^ "Lietuvos Respublikos švenčių dienų įstatymas" (Litvanca). Seimas. 1990. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  41. ^ "J.Basanavičiaus premija šiemet skirta mokslo istorikui L.Klimkai" (Litvanca). Delfi.lt. 21 Kasım 2005. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Litvanya_Bağımsızlık_Yasası&oldid=33334366" sayfasından alınmıştır