Vatikan Gizli Arşivleri
Vatikan Gizli Arşivleri (Latince: Archivum Secretum Apostolicum Vaticanum), Vatikan'da bulunan Kutsal Makam tarafından ilan edilen ve yayımlanan bütün eylemlerin bulundurulduğu merkezi depodur. İlkesel olarak görevde bulunan Papa'nın yerine gelecek Papa, Papalık kardinaller meclisi tarafından seçilinceye veya görevdeki Papa ölene ya da istifa edene kadar arşivin sahibidir. Vatikan Gizli Arşivlerinde devlet belgeleri, yazışmalar, papalığın ve kilisenin yayımladığı kitaplar[1] ile yüzyıllar boyunca birikmiş pek çok diğer belge bulunur. Gizli Arşiv'e 17'nci yüzyılda Papa Paul V'in talimatları doğrultusunda akademisyenler için çok sınırlı erişim izni bulunuyordu. Yabancılar için erişim izni ise hiç bulunmuyordu. Ancak 1881 yılında Vatikan Kütüphanesi açıldığında XIII. Leo arşivi araştırmacılara açtı. Günümüzde her yıl kimi zaman binden fazla araştırmacı arşivleri incelemektedir.[2]
Vatikan Gizli Arşivleri, başlığındaki "Gizli" kelimesi günümüzde kullanımı ile gizliliği ifade etmemektedir. Gizli kelimesinin buradaki anlamı, arşivin Kutsal Makam'ın kişisel mülkiyeti olduğu ve ona yardımcı konumda olan Roma Curia'ya ait olan "Özel" anlamına geldiğini ifade eder. Aynı zamanda buradaki gizli kelimesi "gizli görevliler", "gizli taşıyıcı" ve "gizli hakkâk" anlamları taşıyabilecek çok onurlu bir görevin yansıması olarak kullanılmıştır.[3]
Vatikan Gizli Arşivleri raflarının 52 mil (84 km) belge içerdiği tahmin edilmiştir[4] ve 35.000 seçmeli kataloğa sahiptir. İndeksleri yalnızca bulunduğu odalarda kullanılabilir ve bir bütün halinde veya kısmen yayınlanması yasaktır.[5] Arşivlerin korunması amacıyla kendi fotoğraf stüdyosu bulunmaktadır. Kendi internet sitesine göre arşivdeki en eski belgenin tarihi sekizinci yüzyılın sonuna kadar uzanır. Yer değiştirme ve siyasal ayaklanmalar, yaklaşık olarak III. Innocentius'ten önceki 13'üncü yüzyıl arşiv malzemesinin yok olmasına neden olmasına rağmen[6] 1198 yılından itibaren bulunabilen, geniş kapsamlı arşivlere sahiptir. O tarihlerdeki arşiv belgeleri arasında İngiltere kralı VIII. Henry'nin evlilik iptal talebi[7] ve Michelangelo'dan gelen mektuplar bulunmaktadır.
Erişim
[değiştir | kaynağı değiştir]Arşiv girişi Vatikan Kütüphanesi bitişiğinde bulunmaktadır. Yeni yeraltı depolama alanı, arşive 1980 yılında eklenmiştir.[8] Arşivde, bilimsel araştırmalar peşindeki yüksek öğrenim kurumlarında görevli ve yeterli bilgiye sahip nitelikli akademisyenler, bir giriş kartı alarak araştırma yapabilirler. Akademisyenlerce yapılmak istenen tarihsel araştırmalar için tanınmış bir enstitü ya da uygun nitelikli kişiler tarafından gönderilecek bir tanıtım mektubunun olması gerekmektedir. Başvuru sahiplerinin ayrıca araştırma amacıyla başvurularında kişisel bilgilerini (isim, adres vb.) belirtmesi gereklidir. Lisans öğrencileri ise arşive kabul edilmez. Son Vatikan Gizli Arşiv Kardinalleri arasında; Raffaele Farina, Jorge María Mejía ve Luigi Poggi bulunuyordu.
Arşivlerin açılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Gelenek olarak belgeler; ancak 75 yıl sonra erişime açılır.
- 1817 : Vatikan Gizli Arşivi Fransa'dan Vatikan'a geri getirildi.[9]
- 1883: 1818 ve daha önceki tarihli Papa XIII. Leo arşivleri açıldı.
- 1924: XVI. Gregorius dönemi 1 Haziran 1846 tarihine kadar olan arşivler açıldı.
- 1966: IX. Pius dönemine ait olan arşivler açıldı. (Aslında XII. Pius dönemine kadar olan arşivin açılması planlanmıştı.)
- 1978: XIII. Leo zamanına ait arşiv erişime açıldı.
- 1985: X. Pius ve XV. Benedictus arşivleri erişime açıldı.
- 2002: (2003 tarihinden itibaren geçerli) Vatikan Devlet Sekreterliği tarihsel arşiv belgeleri (İkinci bölüm) XI. Pius'in papalığı sırasındaki Almanya ile Vatikan ilişkileri ile ilgili belgeler açıldı. Bu istisnai hareketin nedeni ise "haksız ve bencil spekülasyonlara bir son vermek için" idi.[10]
- 2006: Papa XI. Pius'e kadar olan tüm papalık belgeleri.[11]
2012 sergisi
[değiştir | kaynağı değiştir]400 yıllık Vatikan Gizli Arşivlerinden on iki yüzyıllık tarihi kapsayan 100 önemli belge, Roma'daki Capitol Müzesi'nde sergilendi. Belgeler Vatikan dışında ilk defa sergilendi.[12][13] Belgeler arasında kutsal kitaplardan şüphe duyan ve güneş merkezli evren kuramını benimsediği için Vatikan kilisesi tarafından iki defa yargılanan Galileo Galilei ile ilgili belgeler ve Rus Çarı Mihail Fyodoroviç Romanov'un X. Clemens'a Avrupa Krallıkları ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'na karşı ittifak istediğini içeren mektubun yanı sıra II. Viyana Kuşatması'nı geri püskürten Leh kralı Sobieski'nin XI. İnnocentius'e müjdeyi verdiği mektup da yer aldı. Ayrıca sergide Osmanlı İmparatorluğu ile yapılan İnebahtı Deniz Muharebesi ile ilgili detaylı belgeler de bulunuyordu.[14]
Vatikan Gizli Arşivi Kardinalleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu listede Gizli Arşivlere ait web sitesinin Arşivci Kardinaller bölümündeki liste esas alınmıştır.[15]
- Scipione Borghese Caffarelli (1609-1618)
- Scipione Cobelluzzi (1618-1626)
- Francesco Barberini (1626-1633)
- Antonio Barberini (1633-1646)
- Orazio Giustiniani (1646-1649)
- Luigi Capponi (1649-1659)
- Flavio Chigi (1659-1681)
- Lorenzo Brancati (1681-1693)
- Girolamo Casanate (1693-1700)
- Enrico Noris (1700-1704)
- Benedetto Pamphili (1704-1730)
- Angelo Maria Querini (1730-1755)
- Domenico Passionei (1755-1761)
- Alessandro Albani (1761-1779)
- Francesco Saverio Zelada (1779-1801)
- Luigi Valenti Gonzaga (1802-1808)
- Napolyon'un Roma işgali nedeniyle kesinti (1809-1814)
- Giulio Maria Della Somaglia (1827-1830)
- Giuseppe Andrea Albani (1830-1834)
- Luigi Lambruschini (1834-1853)
- Angelo Mai (1853-1854)
- Antonio Tosti (1860-1866)
- Jean-Baptiste Pitra (1869-1879)
- Joseph Hergenröther (1879-1890)
- Agostino Ciasca (19 Mayıs 1891 - 4 Temmuz 1893)
- Luigi Galimberti (25 Haziran 1894 - 7 Mayıs 1896)
- Francesco Segna (4 Temmuz 1896-13 Ocak 1908)
- Francesco Della Volpe Salesio (26 Ekim 1908 - 26 Ocak 1911),
- Mariano Rampolla del Tindaro (1912-16 Aralık 1913),
- Francesco di Paola Cassetta (14 Şubat 1914-1917)
- Francis Aidan Gasquet (28 Kasım 1917-5 Nisan 1929)
- Franz Ehrle (17 Nisan 1929 - 31 Mart 1934)
- Giovanni Mercati (15 Haziran 1936 - 23 Ağustos 1957)
- Eugène-Gabriel-Gervais-Laurent Tisserant Yapılacak (14 Eylül 1957-27 Mart 1971)
- Antonio Samore (25 Ocak 1974-3 Şubat 1983)
- Alfons Stickler (8 Eylül 1983 - 1 Temmuz 1988)
- Antonio María Javierre Ortas (1 Temmuz 1988-24 Ocak 1992)
- Luigi Poggi (9 Nisan 1992 - 7 Mart 1998)
- Jorge María Mejía (7 Mart 1998-24 Kasım 2003)
- Jean-Louis Tauran (24 Kasım 2003 - 1 Eylül 2007)
- Raffaele Farina (1 Eylül 2007 - 9 Haziran 2012)
- Jean-Louis Bruguès (26 Haziran 2012 tarihinden bu yana)
Vatikan Gizli Arşivi Valileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Giuseppe Garampi (9 Eylül 1751 - 27 Ocak 1772)
- Mario Zampini (1772-1782)
- Gaetano Marini (1782-1815)
- Callisto Marini (1782-1822)
- Marino Marini (1815-1855)
- Augustin Theiner, OSA (6 Aralık 1855 - Haziran 1870)
- Giuseppe Cardoni (8. Haziran 1870 - Mart 1873)
- Carlo Cristofori (14 Nisan 1873 - 13 Ocak 1877)
- Francesco Rosi Bernardini (17 Ocak 1877 - Haziran 1879)
- Joseph Hergenröther (9 Haziran 1879 - 3 Ekim 1890)
- Agostino Ciasca, O.S.A. (13 Haziran 1891 - Temmuz 1892)
- Luigi Tripepi (19 Eylül 1892 - Mayıs 1894)
- Peter Wenzel (28 Temmuz 1894 - 24 Mayıs 1909)
- Mariano Ugolini (29 Mayıs 1909 - Haziran 1925)
- Angelo Mercati (22 Mayıs 1925 - Ekim 1955)
- Martino Giusti (1955 - Nisan 1984)
- Josef Metzler, O.M.I. (24 Mayıs 1984-1996)
- Sergio Pagano, B. (7 Ocak 1997 - günümüz)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ See Pastor, History of the Popes 9 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vol. III, 31.
- ^ Table of Admittances to the Vatican Secret Archives in the Last Years 6 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vatican 6 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "The Title "Vatican Secret Archives"". 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ Secret Archives Accessible Online 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Zenit News Agency
- ^ "Rules for Scholars". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ The Vatican Secret Archives: The Past 21 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vatican website
- ^ The Letter That Changed the Course of History[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Storeroom of the new premises". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ Preston, John (1 Haziran 2010). "The Vatican Archive: the Pope's private library". The Daily Telegraph. 23 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ Vatican Archivists Rush to Declassify WWII Documents 18 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Catholic World News, February 20, 2002
- ^ "Extract from the Bulletin of the Press Office of the Holy See, 30 June 2006". 23 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ "Lux in arcana exhibition website". 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ "Nothing mysterious about Vatican archives, official says". 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ "Vatikan'ın Gizli Arşivi (NTV)". vidivodo. 2012. 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
- ^ "Cardinal archivists". archiviosegretovaticano. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.