İçeriğe atla

Karadağ-Sırbistan ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karadağ-Sırbistan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Montenegro ve Serbia

Karadağ
Sırbistan

Karadağ-Sırp ilişkileri, Karadağ ve Sırbistan arasındaki dış ilişkilerdir. 1918'den 2006'ya kadar iki devlet Yugoslavya Krallığı, Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti ve Sırbistan ve Karadağ altında birleşti. Bölgedeki son siyasi gelişmeler nedeniyle Karadağ'ın ulusal kimliği konusunda tartışmalar var. Karadağlıların etnik kimlikleri (Sırp olup olmadıkları) ve ulusal dilin adı hakkında bir tartışma var (Sırpçaya karşı Karadağca). Buna rağmen iki ülke çoğunlukla dostane ilişkileri sürdürdü.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yugoslavya öncesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sırbistan Prensi Peter (1) ve Karadağ Prensesi Zorka (2) Cetinje'de ailesiyle birlikte (yaklaşık 1890'lar)
Obrenović Hanedanı'ndan Prenses Natalija ve Karadağ Prensi Mirko (1902).
Balkan Savaşları sırasında Đakovica'da Sırp ve Karadağlı askerler (1913).

Yugoslavya var olmadan önce, her iki halk da büyük ölçüde Sırp Ortodoks Kilisesi'ne bağlı kaldığı için Sırplar ve Karadağlılar arasında çok az fark vardı ve bu da Karadağ Prensi Piskoposluğunun 1697'de kurulmasını doğrudan etkiledi.[1][2] Teokratik Karadağ Prensi-Piskoposluğunun en tarihi hükümdarlarından biri olan II. Petar Petrović Njegoš , daha sonra Karadağ edebiyat tarihinin bel kemiği olarak kabul edilecek olan edebi eserler yazdı.

I. Dünya Savaşı ve Yugoslavya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Berlin Kongresi'nin fiilen egemen devletlerin bağımsızlığını resmen kabul etmesinden sonra, ilişkiler resmi olarak 1897'de kurulana kadar gelişiyordu. Karadağ Krallığı, 1916'da Avusturya-Macaristan'a teslim olana kadar I. Dünya Savaşı'nda Sırbistan'ın en yakın müttefikiydi. Karadağ ilhak edildi ve daha sonra 20 Aralık 1918'de Yugoslavya Krallığı'nın yönetimi altında kalmaya devam etti.[3] Bu tarihten haftalar sonra, Krsto Zrnov Popović yönetimindeki ayrılıkçı Karadağ Yeşilleri, 7 Ocak 1919'da Noel Ayaklanması olarak bilinen Yugoslav yanlısı sendikacılara karşı şiddetli bir ayaklanma başlattı.[4] Ayrılıkçılıklarına rağmen kendilerini Sırp olarak ilan ettiler.[5]

II. Dünya Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yugoslavya'nın İstilasından sonra, küçük Sırbistan ve Karadağ topraklarında iki zorlu direniş grubu aktifti; Yugoslav Partizanlar ve Çetnikler. Sırplar ve Karadağlılar, II. Dünya Savaşı'ndaki Yugoslav Partizanlarının etnik kompozisyonunun %35'ini oluşturuyorlardı.[6] Karadağlıların Sırplardan sonra Çetnik hareketi içinde en büyük ikinci grup olduğu belirtiliyor.[7][8] Karadağlı Çetnikler, büyük ölçüde Lijevče Muharebesi'nde Hırvat Nazi işbirlikçileri tarafından öldürülen tartışmalı bir komutan olan Pavle Đurišić tarafından yönetildi ve organize edildi.[9] Đurišić, Sırp-Karadağlı bir sendikacı olduğu için Sırp-Karadağ tarihinin bir parçası olarak kabul edilir; ölümüne Karadağlı ayrılıkçı Sekula Drljević'in Ustaša kuvvetlerine onu öldürmesi için yardım etmesinin neden olduğu düşünülmektedir.[9]

Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin üye ülkeleri olarak Sırbistan ve Karadağ (1992–2003)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Sırp Cumhuriyeti ve Karadağ Cumhuriyeti, Yugoslavya'nın dağılması sırasında Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'ni oluşturdu.[10] Karadağ, nüfusunun ezici çoğunluğunun 1992'de Sırbistan ile birlik için oy kullanmasının ardından Yugoslavya'nın bir parçası olarak kaldı. Yugoslav Savaşlarında, Karadağ güçleri özellikle Dubrovnik Kuşatması'na liderlik etti.[11] Sırp Cumhuriyeti'nin eski savaş zamanı başkanı Radovan Karadžić, çoğu zaman bir Bosnalı Sırp olarak anılıyor - aslında Šavnik'te doğmuş bir etnik Drobnjat'tı. Sırp Cumhuriyeti'nin, Sırbistan ve Karadağ arasında birleşik bir devleti desteklediği biliniyordu.[12] Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Milošević, görevi boyunca, rejimiyle büyük ölçüde işbirliği yapacak[13][14] ve yıllar sonra onu kınayacak olan Milo Đukanović ve Svetozar Marović gibi birkaç Karadağlı siyasetçiyi göreve atayacaktı.[15][16] 4 Şubat 2003'te Federal Yugoslavya Cumhuriyeti adını Sırbistan ve Karadağ olarak değiştirdi.[17] Bir önceki Federal Cumhuriyet'in değiştirilmiş anayasası olan Sırbistan ve Karadağ Anayasa Tüzüğü, iki üye ülkenin üç yılda bir bağımsızlık referandumu düzenlemesine izin verdi.[18] 12 Mart 2003'te Zoran Đinđić'in öldürülmesinden sonra, Sırbistan ve Karadağ hükûmeti tarafından Sabre operasyonu olarak adlandırılan büyük bir polis operasyonu gerçekleştirildi ve Karadağ'daki çeşitli yerler önceki suikast girişimleri nedeniyle araştırıldı.

Karadağ bağımsızlık referandumu (2006)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sırbistan ve Karadağ'ın bölgesel alt bölümleri haritası.

Karadağ'daki son bağımsızlık referandumu 21 Mayıs 2006'da yapıldı.[19] Referandum seçmenlerin %55,5'i tarafından onaylandı ve Avrupa Birliği tarafından belirlenen % 55 barajını az farkla geçti. 23 Mayıs'a kadar, ön referandum sonuçları Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi tarafından kabul edilerek Karadağ'ın bağımsızlığı resmen ilan edildikten sonra uluslararası alanda yaygın bir şekilde tanındığını gösteriyor. 31 Mayıs'ta referandum komisyonu referandumun sonuçlarını resmen onaylayarak, Karadağlı seçmen nüfusunun %55,5'inin bağımsızlık lehine oy verdiğini doğruladı. Dönemin Başbakanı Milo Đukanović, Karadağ Demokratik Sosyalist Partisi merkezli bağımsızlık yanlısı bloğun lideriydi. Predrag Bulatović, referandum kampanyası sırasında sendika yanlısı partiler koalisyonuna liderlik etti.

Çağdaş ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ'ın Belgrad'da ve Sırbistan'ın Podgorica'da büyükelçiliği var. Her iki ülke de Avrupa Konseyi, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması'nın (CEFTA) tam üyesidir. Her iki ülke de Avrupa Birliği tarafından potansiyel aday ülkeler olarak kabul edilmektedir.

Karadağ'ın Kosova Cumhuriyeti'ni tanıması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'nın bağımsızlık ilanından sonra Sırbistan, Karadağ'ın Kosova'nın bağımsızlığını tanımasının ardından Ekim 2008'de Karadağ büyükelçisini sınır dışı etti. Karadağ Başbakanı Milo Đukanović, iki ülke arasındaki ilişkilerin "kabul edilemez derecede kötü" hale geldiğini iddia ederek meslektaşının Belgrad'dan zorla gönderilmesini şiddetle eleştirdi.[20] Neredeyse bir yıl sonra Sırbistan nihayet Igor Jovović'in yeni Karadağ büyükelçisi olarak atanmasını kabul etti.[21]

Sırbistan'da SNS hükümeti (2012-günümüz)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2012'de yeni Sırbistan cumhurbaşkanı seçildikten sonra, SNS adayı Tomislav Nikolić, Televizija Crne Gore'a bir röportaj verdi ve şunları söyledi:

Haziran 2014'te Đukanović ile Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vučić arasında ince bir medya anlaşmazlığı yaşandı. Informer ve Kurir de dahil olmak üzere birçok Sırp gazetesi, Đukanović'in Karadağlı gazetecilere yönelik tehdit ve saldırılarla ilişkisini tartışan makaleler yayınladı.[22] Đukanović Sırp haberlerine hemen tepki gösterdi ve 17 Haziran'da bir dizi tartışmalı açıklama yayınlayarak, makaleleri "en sıradan aptallık" olarak nitelendirdi [23] 2003 yılında işlenen suikast hakkında yapılan açıklamada, 2003 yılında Sırbistan başbakanı olan Zoran Đinđić'in öldürülmesine doğrudan atıfta bulunuluyordu. Sırbistan'daki birçok haber portalı, Đukanović'in Vučić'e yaptığı yorumları tehdit edici nitelikte olarak kabul etti.[23][24]

Şubat 2021'de Sırbistan, Karadağ'a 4.000 COVID-19 aşısı bağışladı. Başbakan Ana Brnabić, bağışın ardındaki niyetin "Sırbistan ile Karadağ arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açmak" ve "kriz anında dayanışma göstermek" olduğunu söyledi.[25][26]

Temaya göre

[değiştir | kaynağı değiştir]

Suç

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadağ mafyasının Sırbistan'da, özellikle de Belgrad'da yasadışı olarak faaliyet gösterdiği biliniyor.[27][28] 15 Ocak 2000'de Sırp savaş ağası Arkan'ın öldürülmesine Karadağ unsurlarının neden olduğu düşünülüyor.[29][30] 9 Ekim 2009'da, Belgrad'daki Slavija Oteli'ndeki kumarhanenin sahibi Karadağlı iş insanı Branislav Šaranović, şehrin lüks Dedinje semtinde iki maskeli suikastçı tarafından ateşli silahlarla öldürüldü.[31] Karadağlı yeraltı suçluları tarafından yeni bir suikast dalgası 23 Haziran 2012'de Dorćol'da tartışmalı iş insanı Boško Raičević'i öldüren bir bombalı araçla başladı.[32] Yalnızca birkaç hafta sonra Tanjug, Karadağlı uyuşturucu lordu Darko Šarić'in, Boris Tadić, Ivica Dačić ve diğer Sırp politikacıları ve polis şeflerini tasfiye etmek için profesyonel suikastçılar için 10 milyon Euro'luk bir sözleşme teklif ettiğini iddia eden bir rapor yayınladı.[33][34]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Victoria Clark, Why angels fall: a journey through Orthodox Europe from Byzantium to Kosovo, p. 93
  2. ^ Robert Bideleux, Ian Jeffries, A history of eastern Europe: crisis and change, p. 86
  3. ^ Gligorijević, Branislav (1979) Parliament i političke stranke u Jugoslaviji 1919–1929 Institut za savremenu istoriju, Narodna knjiga, Belgrade, page ??, OCLC 6420325
  4. ^ "Slobodna Evropa - Bozicni ustanak izaziva kontroverze na 90. godisnjicu - 7 January 2010". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  5. ^ Protiv straha : članci, izjave i javni nastupi, 1987-1992 (Hırvatça), Zagreb: Slon, 1992, s. 14, OCLC 29027519, erişim tarihi: 12 Aralık 2011, Posebno je zanimljivo da su se i »zelenaši«,...., nacionalno smatrali Srbima" [it is especially interesting that Greens also ... declared themselves as Serbs] 
  6. ^ Ramet 1996, p. 153.
  7. ^ Tomasevich (1975), p.171
  8. ^ Pavlowitch (2007), p.112
  9. ^ a b Tomasevich (1975), pp. 446–448
  10. ^ 1999 CIA World Factbook: Serbia and Montenegro 13 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Investigative Summary 6 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Accessed 4 September 2009.
  12. ^ Daily report: East Europe, Issues 191-210. United States. Foreign Broadcast Information Service. pp. 38. (A recorded conversation between Branko Kostic and Srpska's President Radovan Karadzic, Kostic asks whether Karadzic wants Srpska to be an autonomous federal unit in federation with Serbia, Karadzic responds by saying that he wants complete unification of Srpska with Serbia as a unitary state similar to France.)
  13. ^ Central European Political Studies Review 17 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Making of Party Pluralism in Montenegro
  14. ^ The Smartest Man In The Balkans 6 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe, October 17, 2008
  15. ^ "Inspirational quotes, words, sayings - Svetozar Marovic". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  16. ^ "Washington Post - June 25, 1999 - Montenegro easing away from Serb Ally". 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  17. ^ "Profile: Serbia and Montenegro". BBC News. 5 Haziran 2006. 9 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Worldstatesmen - Serbia Montenegro Constitution 2003 19 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PDF
  19. ^ Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook, p1372 978-3-8329-5609-7
  20. ^ "Press Online - Vesti 1 February 2009 - Djukanovic: Odnosi Crne Gore i Srbije nedopustivo losi". 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2022. 
  21. ^ "Tadić primio akreditivna pisma novoimenovanih ambasadora (VIDEO)". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  23. ^ a b "Đukanović upozorava Vučića, Vučić: država je jača". 18 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ [1] 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Blic: Đukanović upozorava Vučića, srpski premijer poručio da je država jača (Sırpça) 17 June 2014
  25. ^ "Вакцине из Србије стигле у Црну Гору; Брнабић: Важно нам је да и комшије буду безбедне". www.rts.rs. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2021. 
  26. ^ "Stiglo 2.000 vakcina Sputnjik V; Brnabić: Doniraćemo još ako bude potrebno". vijesti.me (Sırpça). 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2021. 
  27. ^ "Novi Magazin - Rat crnogorske mafije u Beogradu - June 25, 2012". 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  28. ^ "Kurir-Who is the boss of the mob? (Title translated in English)". 9 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  29. ^ "Minister of information Matić accuses the Montenegrin mafia for the assassination of Arkan". 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  30. ^ "Arkanove ubice štiti država!, Press, 15 January 2008". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  31. ^ "Press Online - Vesti - Kriminalci opet haraju Srbijom: Crnogorska mafija ubija po Beogradu! October 10, 2009". 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  32. ^ "Slobodna Evropa - Kriminalni obracuni vracaju li se devedesete na beogradske ulice - July 25, 2012". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  33. ^ "Vijesti - Svijet - 16 July 2012 - Saric nudio 10 miliona likvidaciju visokih funkcionera Srbije". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021. 
  34. ^ "Press Online 17 July 2012 Saric unajmio placene ubice". 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karadağ-Sırbistan_ilişkileri&oldid=32542732" sayfasından alınmıştır