Ilmarë (uydu)

Ilmarë
	Varda ve uydusu Ilmarë'nin 2010 ve 2011 yıllarında çekilen Hubble Uzay Teleskobu görüntüsü
Keşif
Keşfeden	Keith S. Noll 've diğerleri
Keşif tarihi	2009, 26 Nisan 2009 tarihinde çekilen görüntülere dayanmaktadır
Adlandırmalar
MPC belirtmesi	Varda I
Telaffuz	/ˈɪlməriː/
Adın kaynağı	Ilmarë; J. R. R. Tolkien'in bir karakteri
Alternatif adlar	174567 Varda I Ilmarë
Yörünge özellikleri
Yarı büyük eksen	4809±39 km
Dış merkezlik	0,0181±0,0045 veya 0,0247±0,0048; (0,0215±0,0080 uyarlanmış)
Yörünge periyodu	5,75058±0,00015 g
Eğiklik	101,0±1,9 or 85,1±1,8
Doğal uydusu	Varda
Fiziksel özellikler
Tayf tipi	B−V = 0,857±0,061; V−I = 1,266±0,052
Mutlak parlaklık (H)	3,097±0,060
Ortalama çap	≈356; 326+38; -34 km
Kütle	≈2,2×1019 kg
Ortalama yoğunluk	1,24+0,50; -0,35 g/cm3 (sistem)
Albedo	≈0,085; 0,166+0,043; -0,033 (Varda ile eş olduğu kabul edilirse)

Ilmarë^[b] veya Varda I, tam adı 174567 Varda I Ilmarë, bir Kuiper kuşağı nesnesi olan cüce gezegen adayı 174567 Varda'nın bilinen tek doğal uydusudur. Keith Noll ve arkadaşları tarafından 2009 yılında, Hubble Uzay Teleskobu tarafından 26 Nisan 2009 tarihinde çekilen keşif görüntüleri kullanılarak yaklaşık 0,12 arkeklik bir uzaklıkta keşfedilmiş ve 2011 yılında ilan edilmiştir.^[4] Yaklaşık 326 km çapıyla (birincil cisminin yaklaşık %45'i), Plüton I Charon, Eris I Dysnomia, Orcus I Vanth ve büyük olasılıkla Haumea I Hiʻiaka'dan sonra bilinen dördüncü veya beşinci en büyük Neptün ötesi cisim uydusudur. Ilmarë'nin Varda ile aynı albedo ve yoğunluğa sahip olduğu varsayılırsa, sistemin kütlesinin yaklaşık %8,4'ünü, yani yaklaşık 2,2×10¹⁹ kg'ını oluşturmaktadır.

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Varda ve uydusunun isimleri 16 Ocak 2014 tarihinde açıklanmıştır. Ilmarë, J. R. R. Tolkien'in kurgusal mitolojisinde Maiar'ın bir şefi ve Valar'ın kraliçesi, yıldızların yaratıcısı ve elflerin ana tanrıçası Varda'nın nedimesidir.^[1]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ilmarë ve Varda, yaklaşık 13 Varda yarıçaplık bir ayrılık ve sonuç olarak düşük açısal momentum ile sıkıca birbirine bağlıdır. Varda'nın yörüngesinin yüksek eğimiyle birlikte, bu şekilde Orcus-Vanth ve Salacia-Actaea sistemlerine benzemektedir. 2015 itibarıyla biraz farklı yörünge parametreleriyle iki ayna yörünge çözümü olası görünmektedir. Hesaplanan dışmerkezlik, sistemin olası yaşı ile tutarsızdır, bu da bu hesaplamanın hatalı olabileceğini düşündürmektedir, bununla birlikte beklenen yaş da, Varda'nın gelgit kilitli olmayabileceği yönündeki önerilerle de çelişmektedir.^[2]

Eğer Ilmarë ve Varda aynı albedoya sahip olsalardı, Ilmarë 163+19
-17 km yarıçapında veya Varda'nın hacminin yaklaşık %8,4'ü kadar olurdu. Eğer iki cisim de aynı yoğunluğa sahipse, Ilmarë (2,664±0,064)×10²⁰ kg sistem kütlesinin yaklaşık %8,4'üne sahip olacaktır.

Bununla birlikte, Varda'nın albedosu Ilmarë'ninkinden %50 daha fazlaysa, Ilmarë'nin yarıçapı 191+22
-21 km ve sistemin yığın yoğunluğu 1,31+0,52
-0,36 g/cm³ olacaktır. Eğer Ilmarë %50 daha büyük bir albedoya sahipse, yarıçapı 137+16
-15 km ve yığın yoğunluğu 1,18+0,47
-0,33 g/cm³ olacaktır. İki cismin farklı dalga boylarındaki mutlak büyüklükleri benzer olduğundan, albedolarının çok farklı olması muhtemel değildir, bu nedenle Ilmarë'nin bu boyut aralığında olması kuvvetle muhtemeldir.^[2]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Varda ve Ilmarë eşit albedo ve eşit yoğunluğa sahipse
^ İlk hecede vurgulu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "174567 Varda (2003 MW12)". Küçük Gezegen Merkezi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grundy, W. M.; Porter, S. B.; Benecchi, S. D.; Roe, H. G.; Noll, K. S.; Trujillo, C. A.; Thirouin, A.; Stansberry, J. A.; Barker, E.; Levison, H. F. (1 Eylül 2015). "The mutual orbit, mass, and density of the large transneptunian binary system Varda and Ilmarë". Icarus. Cilt 257. ss. 130-138. arXiv:1505.00510 $2. Bibcode:2015Icar..257..130G. doi:10.1016/j.icarus.2015.04.036.
^ ^a ^b Souami, D.; Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Morgado, B.; Ortiz, J. L.; Desmars, J.; ve diğerleri. (Ağustos 2020). "A multi-chord stellar occultation by the large trans-Neptunian object (174567) Varda". Astronomy & Astrophysics. Cilt 643. ss. A125. arXiv:2008.04818 $2. Bibcode:2020A&A...643A.125S. doi:10.1051/0004-6361/202038526.
^ Vilenius, E.; Kiss, C.; Mommert, M.; Müller, T.; Santos-Sanz, P.; Pal, A.; Stansberry, J.; Mueller, M.; Peixinho, N.; Fornasier, S.; Lellouch, E.; Delsanti, A.; Thirouin, A.; Ortiz, J. L.; Duffard, R.; Perna, D.; Szalai, N.; Protopapa, S.; Henry, F.; Hestroffer, D.; Rengel, M.; Dotto, E.; Hartogh, P. (4 Mayıs 2012). "'TNOs are Cool': A survey of the trans-Neptunian region". Astronomy & Astrophysics. Cilt 541. ss. A94. arXiv:1204.0697 $2. Bibcode:2012A&A...541A..94V. doi:10.1051/0004-6361/201118743.

[equal-4] Varda ve Ilmarë eşit albedo ve eşit yoğunluğa sahipse

[5] İlk hecede vurgulu

[MPC-object-1] "174567 Varda (2003 MW12)". Küçük Gezegen Merkezi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.

[Grundy_et_al_2015-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grundy, W. M.; Porter, S. B.; Benecchi, S. D.; Roe, H. G.; Noll, K. S.; Trujillo, C. A.; Thirouin, A.; Stansberry, J. A.; Barker, E.; Levison, H. F. (1 Eylül 2015). "The mutual orbit, mass, and density of the large transneptunian binary system Varda and Ilmarë". Icarus. Cilt 257. ss. 130-138. arXiv:1505.00510 $2. Bibcode:2015Icar..257..130G. doi:10.1016/j.icarus.2015.04.036.

[Souami2020-3] Souami, D.; Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Morgado, B.; Ortiz, J. L.; Desmars, J.; ve diğerleri. (Ağustos 2020). "A multi-chord stellar occultation by the large trans-Neptunian object (174567) Varda". Astronomy & Astrophysics. Cilt 643. ss. A125. arXiv:2008.04818 $2. Bibcode:2020A&A...643A.125S. doi:10.1051/0004-6361/202038526.

[Noll-6] Vilenius, E.; Kiss, C.; Mommert, M.; Müller, T.; Santos-Sanz, P.; Pal, A.; Stansberry, J.; Mueller, M.; Peixinho, N.; Fornasier, S.; Lellouch, E.; Delsanti, A.; Thirouin, A.; Ortiz, J. L.; Duffard, R.; Perna, D.; Szalai, N.; Protopapa, S.; Henry, F.; Hestroffer, D.; Rengel, M.; Dotto, E.; Hartogh, P. (4 Mayıs 2012). "'TNOs are Cool': A survey of the trans-Neptunian region". Astronomy & Astrophysics. Cilt 541. ss. A94. arXiv:1204.0697 $2. Bibcode:2012A&A...541A..94V. doi:10.1051/0004-6361/201118743.

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[4]