Gümüşhane, Ardanuç
| Gümüşhane | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Gümüşhane Gümüşhane'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 794 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 74 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Gümüşhane, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski adı bilinmemektedir. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal defterde ve sonraki Osmanlı kayıtlarında Gümüşhane olarak geçer.[3] Bununla birlikte köyün sınırları içinde, Şagora (შაგორა) adlı eski bir yerleşme bulunmaktadır. Günümüze sadece kilisesi kalmış olan bu yerleşmenin adı, "orta tepe" anlamındaki Şua Gora'dan (შუა გორა) değişime uğramış olmalıdır.[4] Bazı kaynaklar, köyün eski ismini Şurmak olarak verse de[5] bu ad, köyün bir mahallesine aittir.[6][7]
Gümüşhane'nin bulunduğu Klarceti bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Osmanlılar burayı 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyün nüfusu 55 haneden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Hristiyan olarak kaydedilmişti. Her hanede ortalama 5 kişinin yaşadığı kabul edilirse, köyün nüfusunun 275 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu artmış ve 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde 69 hane (yaklaşık 345 kişi) kaydedilmiştir. Bu tarihte de köyde 5 hane Müslüman, 64 hane Hristiyan olarak yazılmıştır. Osmanlı Devleti'nin askere alma ve vergi toplama amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde köyde 72 haneden 233 erkek yaşıyordu. Köyün toplam nüfusunu bulmak için bir o kadar da kadın eklenirse, Gümüşhane'nin nüfusunun yaklaşık 466 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Gümüşhane köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusların eline geçti. Rus idaresinin de Gumişhane (Гюмишхане) olarak kaydettiği köy, Artvin Okrugu'nun Ardanuç kazasına (uçastok) bağlıydı. 1886 yılında köyün nüfusu, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş 736 kişiden oluşuyordu. Gümüşhane aynı zamanda, Ahiza, Sagara ve Gümüşhane köylerini kapsayan bir nahiyenin adıydı. Gümüşhane nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) nüfusu ise, 1.581 kişiden oluşuyordu. Nahiyede 8 kişi "Gürcü", diğerleri "Türk" olarak kaydedilmiştir.[9]
Gümüşhane, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rus egemenliğinin sona ermesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü hükûmeti Artvin bölgesinden çekilince Gümüşhane fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakıldı.[10] Ertesi yıl yapılan nüfus tespitinde Gümüşhane köyünde 81 hanede 295 kişi yaşıyordu.[11] Muvahhid Zeki'nin 1927 yılında yayımlanan kitabında Gümüşhane (كوموشخانە) olarak geçer. Bu tarihte köyün nüfusu 94 hanede yaşayan 405 kişiden oluşuyordu. Gümüşhane köyü, Artvin vilayetinde üzüm bağlarıyla ünlüydü.[12]
Gümüşhane köyünde, eski yerleşme yeri olan Şagora'da tek nefli Şagora Kilisesi yıkık halde günümüze ulaşmıştır.[4]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Gümüşhane köyü, Artvin il merkezine 56 km, Ardanuç ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 74[2] |
| 2020 | 76[2] |
| 2019 | 87[2] |
| 2018 | 83[2] |
| 2017 | 66[2] |
| 2016 | 62[2] |
| 2015 | 61[2] |
| 2014 | 68[2] |
| 2013 | 77[2] |
| 2012 | 79[2] |
| 2011 | 84[2] |
| 2010 | 89[2] |
| 2009 | 95[2] |
| 2008 | 105[2] |
| 2007 | 95[2] |
| 2000 | 225[13] |
| 1990 | 312[13] |
| 1985 | 334[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Gumushane, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Gümüşhane Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 107 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Sediyani, İbrahim (2009). Adını arayan coğrafya. Özedönüş Yayınları. s. 240. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ Israel Journal of Plant Sciences, 48. cilt. Laser Pages Pub. 1992. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
Şurmak place of Gümüşhane village
- ^ "Ünlü şovmen Beyazıt Öztürk'ün köyündeki tarihi kemer köprü sular altında kalıyor". old.08haber.com. 3 Ekim 2010. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023.
Artvin-Ardanuç Karayolunun kenarında bulunan bu köprü Gümüşhane Köyü Şurmak mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35, 38 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci baskı: 1927), s. 142, 176.
- ^ a b c d "Gümüşhane Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.